Helikopter para nedir? Neden yeniden gündemimizde?

İlk olarak hayatımıza 2008 finansal krizinde girdi. &Ccedil;oğumuzun hafızalarına kazınan ve d&ouml;nemin FEDBaşkanı Ben Bernanke&rsquo;ye de &ldquo;Helikopter Ben&rdquo; lakabı takılmasına neden olan &ldquo;Helikopter Para&rdquo;; kısacadevlet harcamalarının; merkez bankaları tarafından karşılanması ve eğer amacına ulaşamazsa merkezbankasının doğrudan para yaratıp t&uuml;keticiye vermesi diye tanımlanabilir. Yani aslında merkez bankasıncayoktan var edilen para anlamına gelir. Artık gelinen noktada kavram doğrudan t&uuml;keticiye para verilmesianlamına geliyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; zaman i&ccedil;erisinde tanımı kabuk değiştirdi ve yine seneler i&ccedil;erisinde heryavaşlayan ekonomiye karşı daha da alevlenen tartışmalara sebep oldu. Merkez bankalarınının 2008finansal krizinden bu yana finansal sisteme pompaladığı trilyonlarca dolar, euro, yen ve pounda ragmenk&uuml;resel ekonomik b&uuml;y&uuml;menin zaten yavaşlaması ve bir de &uuml;st&uuml;ne k&uuml;resel salgın eklenmesi, yavaşlayanb&uuml;y&uuml;meden &ouml;teye ge&ccedil;ip; k&uuml;resel resesyonu konuşmaya başlamamıza yol a&ccedil;tı. Teoriye g&ouml;re; helikopterpara doğrudan t&uuml;keticilere dağıtılıyor; t&uuml;keticiler gelen bu parayla talep yaratıyor ve artan talep fiyatlarıny&uuml;kselmesine sebep oluyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; yavaşlayan ekonominin neticesinde deflasyon olarak bilinenfiyatlardaki d&uuml;ş&uuml;ş; ekonomide uzun s&uuml;reli durgunluk riskine sebep oluyor. Yani kısacası helikopter para;ekonomi durmasın diye yaratılan para anlamına geliyor. 2019 yılının Temmuz ayında Amerikan Merkez Bankası FED, on yıldan uzun bir s&uuml;renin ardından ilk kezfaizleri d&uuml;ş&uuml;rd&uuml;. Yavaşlayan ekonomi riskine karşın bor&ccedil;lanma maliyetlerini de daha da d&uuml;ş&uuml;rmeyehazırlanıyordu. Euro B&ouml;lgesi&rsquo;nde doğan resesyon riskinden dolayı Avrupa Merkez Bankasından da benzerbir genişlemeci hamle bekleniyordu. Aslında bir &ccedil;ok &uuml;lkede ekonomi y&ouml;netimleri, vergileri d&uuml;ş&uuml;rmekveya harcamalarını artırmak gibi mali teşviklere sıcak bakmadığı i&ccedil;in topu yine merkez bankalarınaatıyordu. Bu d&ouml;nemde &lsquo;Helikopter Para&rsquo; yeniden g&uuml;ndeme geldi; &ccedil;&uuml;nk&uuml; merkez bankaları hali hazırdaniceliksel genişleme yapıyordu. Sonucunda tahvil piyasasında getiriler d&uuml;şt&uuml;k&ccedil;e d&uuml;ş&uuml;yor, bor&ccedil;lanmamaliyetleri gerilemesine rağmen ekonomileri bir t&uuml;rl&uuml; canlanmıyordu. 2008 k&uuml;resel kriz d&ouml;neminde FED Başkanı Ben Bernanke; bir merkez bankasının gerekirse enflasyonudurdurabileceğini s&ouml;yleyerek; &ldquo;Helikopter Para&rdquo;ya başvurdu. Ancak ekonominin hız kesmesine engelolamadı. Başkanlığı sonrasında yine Ben Bernanke kaleme aldığı yazısında ise; `Helikopter Para`nın bazıanormal koşullar altında en iyi alternatif olarak yine de değerlendirilebileceğini s&ouml;yledi. Bug&uuml;nk&uuml;tartışmalarda ise `Helikopter Para`nın vergi iadesi ile insanların bakiyesini y&uuml;kseltmek anlamınagelebilecek bir tanıma sahip olduğunu d&uuml;ş&uuml;nenler var. Ama aslında `Helikopter Para` merkez bankasıtarafından bir kereye mahsus para yaratılmasıdır. Helikopter paranın &ouml;nde gelen destek&ccedil;ileri; hisse senedi ya da tahvil piyasasında balon olarak g&ouml;rd&uuml;kleriniceliksel genişleme yerine helikopter paranın daha az riskli olduğunu s&ouml;yl&uuml;yor. Aksini savunanlar ise;daha fazla para basmanın zenginin varlığını şişirmek ya da mevcutta sadece tasarruf edenlerin satın almag&uuml;c&uuml;n&uuml; d&uuml;ş&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml; s&ouml;yl&uuml;yor. Aynı zamanda mali teşvik yerine &ccedil;ok daha karmaşık bir yol olduğunud&uuml;ş&uuml;nenler de var. Ayrıca insanlar; bankaların ya da h&uuml;k&uuml;metlerin desteğinin her zaman olduğuna dairbir kanıya sahip olurlarsa; `Helikopter Para`nın arzu edilenden &ccedil;ok daha y&uuml;ksek bir enflasyon yaratmariski de var. Herşeyden &ouml;nemlisi ise; k&uuml;resel bir salgından bahsettiğimiz; aşısı ya da tedavisinin ne zamanbulunacağı bilinmediği i&ccedil;inde başarısız olabilir ve insanlar korkudan dışarı &ccedil;ıkamaz hale geldiğinde parabedava olsa bile insanların harcayacak yeri olmamasından dolayı başarısız olma ihtimali de g&ouml;z ardıedilmemelidir. Kriz d&ouml;neminde ABD&rsquo;nin uyguladığı bu politika; g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde yine vir&uuml;sten kaynaklı kriz riskiyle karşıkarşıya kalan &uuml;lkelerde farklı şekillerde yer buluyor. ABD o d&ouml;nem verdiği parayı artırdı ve bug&uuml;n sadece hanehalkının cebine 1000 dolarlık &ccedil;ek koymayı d&uuml;ş&uuml;n&uuml;rken; Amerika&rsquo;nın izinden giden Avustralya veJaponya&rsquo;da şuan `Helikopter Para`nın değerlendiriyor.