Tarımda neşter dönemi

T&uuml;rkiye de tarım sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik sorunların altında yatan temel nedenleri zaman zaman sıralıyoruz. Yıllardır biriken sorunlar hem &uuml;reticiyi hem de t&uuml;keticiyi mağdur ediyor. Birg&uuml;n kırmızı et fiyatları, diğer g&uuml;n &ccedil;iğ s&uuml;t krizini konuşurken bir bakıyorsunuz &uuml;retimin diğer kollarında sorunlar patlak vermiş. Krizlerin &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;nde en b&uuml;y&uuml;k silah niteliğindeki devlet kurumları ise &ccedil;oğu zaman fonksiyonlarını yerine getiremiyor ya da aksiyon alamıyordu. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk &Ccedil;elik g&ouml;reve geldikten sonra bu alanda biraz daha kalıcı &ccedil;&ouml;z&uuml;me y&ouml;nelik somut kararlar almak ve adımlar atmak y&ouml;n&uuml;nde işaretler verdi. Bakan &Ccedil;elik, piyasadaki arz-talep dengesini sağlamak ve fiyat istikrarını sağlamak adına başta Et ve S&uuml;t Kurumu (ESK) olmak &uuml;zere Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), Tarım Kredi Kooperatifleri, Tarım İşletmeleri Genel M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; n&uuml; (TİGEM) daha fonksiyonel hale getirmeye &ccedil;alışıyor. Tarımsal birliklerin işleyişinde de bir takım yeni d&uuml;zenlemeler g&uuml;ndemde. Tabii bu kurumların yıllardır kemikleşmiş bir yapısı ve bakış a&ccedil;ısı var. Bunu, bug&uuml;nden yarına kırmak ya da d&uuml;zeltmek g&ouml;z&uuml;kt&uuml;ğ&uuml; kadar kolay olmayabilir ama biz &ccedil;abaları olumlu g&ouml;r&uuml;yoruz. Zaten bu alandaki ilk işaretler &Ccedil;elik in g&ouml;reve gelmesiyle bakanlık b&uuml;nyesinde m&uuml;d&uuml;r ve b&uuml;rokrat d&uuml;zeyinde ger&ccedil;ekleştirdiği k&ouml;kl&uuml; kadro değişimi ile kendini g&ouml;sterdi. Sonrasında ise adımlar yavaş yavaş atılmaya başlandı. Ne demek istediğimizi isterseniz kurumlar &uuml;zerinden son d&ouml;nemde yaşanan gelişmelerle biraz daha a&ccedil;alım. ESK DAHA AKTİF ROL &Uuml;STLENECEK Kırmızı et fiyatlarındaki y&uuml;ksek seyir ve &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarında &uuml;reticileri mağdur eden fiyat politikası g&ouml;zleri her zaman olduğu gibi ESK ya &ccedil;evirdi. Daha &ouml;nceki krizlerde beklenen hamleleri zamanında yapamayan ESK ye yeni d&ouml;nemde yeni roller bi&ccedil;ildi. &Ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarını olması gereken seviyeye getirmek i&ccedil;in ESK, s&uuml;t alımı ve bunun s&uuml;t tozuna d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lmesi adına piyasaya m&uuml;dahale etti. Kurum, gerektiği d&ouml;nemlerde m&uuml;dahale etmeyi s&uuml;rd&uuml;recek. B&ouml;ylece kurum gerektiği durumlarda piyasada dengeleyici bir rol alacak. Yine kırmızı et tarafında kasaplara karkas et satımı ve et ithalatı ile g&uuml;ndeme gelen ESK, yurtdışından canlı hayvan getirilmesi noktasında da g&ouml;rev &uuml;stlenecek. Canlı hayvanın yurtdışından besi ama&ccedil;lı getirilmesi konusunda g&ouml;revi ESK ya vermeyi d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;klerini a&ccedil;ıklayan Bakan &Ccedil;elik, &ldquo;&Uuml;lke i&ccedil;indeki talepler ESK tarafından alınacak ve canlı hayvan &uuml;lkemize getirilmiş olunacak&rdquo; dedi. Kısacası ESK hem et hem de s&uuml;t tarafında reg&uuml;lasyon aracı olarak piyasada eskiye g&ouml;re daha aktif yer alacak. TMO REG&Uuml;LASYONU SAĞLAYACAK Tarımsal &uuml;r&uuml;nlerin alımına, piyasalarda fiyatların belirlenmesine katkı sunması hedefiyle kurulan TMO ya y&ouml;nelik de d&ouml;nem d&ouml;nem eleştiriler geliyordu. &Ouml;zellikle lisanslı depoculuğun aktif olmaması ve &uuml;r&uuml;n ihtisas borsalarının kurulamaması sistemin işlemesini engelliyordu. Yeni d&ouml;nemde lisanslı depoculuk ve &uuml;r&uuml;n ihtisas borsası kurulmasına y&ouml;nelik hazırlıklar başladı. TMO depoculuk faaliyetinden &ccedil;ıkacak ve piyasada reg&uuml;lat&ouml;r g&ouml;revi &uuml;stlenecek. Deyim yerindeyse piyasada oyun kurucu bir misyon &uuml;stlenecek. TİGEM DE DAMIZLIK VARLIĞI ARTIRILACAK TİGEM her ne kadar stratejik bir kurum olsa da bug&uuml;ne kadar bunun hakkını tam olarak veremedi. T&uuml;rkiye nin hayvan ve bitkisel materyali noktasında bug&uuml;n konuştuğumuz sorunların &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;nde kilit rol &uuml;stlenebilecek bir kurum olan TİGEM yeni d&ouml;nemde damızlık hayvan ve tohum &uuml;retimine daha fazla odaklanacak. T&uuml;rkiye nin farklı b&ouml;lgelerindeki 15 işletme ve arazileri daha etkin kullanılacak. Orta vadede T&uuml;rkiye nin ihtiya&ccedil; duyduğu hayvan varlığına ulaşılması i&ccedil;in altyapıyı oluşturarak &uuml;retici veya besiciye hayvanları daha uygun şartlarda verebilen bir mekanizma işler hale getirilecek. B&ouml;ylece TİGEM de şu an 13 bin civarında olan damızlık varlığı &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde 100 bin seviyesinin &uuml;zerine &ccedil;ıkarılması planlanıyor. Hedef, ithalat yerine hayvan varlığını i&ccedil;eride artırarak hem spek&uuml;lasyonların &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;mek hem de fiyatları dengelemek. TARIM KREDİ DE TASFİYELER VE BİRLEŞMELER 36 bin yerleşim yerinde faaliyet y&uuml;r&uuml;ten Tarım Kredi Kooperatifleri sekt&ouml;r&uuml;n kronik sorunu haline gelen girdi maliyetleri konusuna &ccedil;&ouml;z&uuml;m sunabilecek kilit &ouml;nemde. &Ccedil;ift&ccedil;iler son 13 yılda Tarım Kredi den 38 milyar lira kredi kullanmış durumda. Bu kredilerin y&uuml;zde 67 si ayni olarak ger&ccedil;ekleşti. Kredi hacmi 6,5 milyar liraya y&uuml;kselen Tarım Kredi Koopretaifleri tarımsal kredilerde en b&uuml;y&uuml;k ikinci kuruluş konumunda. Ancak Tarım Kredi Kooperatifleri nin de işleyişinde bir takım reformlar yapılacak. Tarım Kredi nin b&uuml;nyesinde iştirak olarak 13 şirket bulunuyor, alt şirket olarak ifade edilen şirket sayısı da 13 civarında. Bunların arasında rekabet&ccedil;i olamayan, k&acirc;rlılık sorunu yaşayan, birleşmesi uygun bulunanlar tek tek ele alınacak. Şirket sayısında ciddi bir azalma olacağını vurgulayan Bakan &Ccedil;elik, Şu anda verimsiz şirketlerin tasfiyesi yoluna gidilmesi kararı alındı dedi. Girdi maliyetleri konusunda da kurum yeni uygulamalara ge&ccedil;ecek. Damızlık, tohum, ila&ccedil; ve g&uuml;bre gibi &uuml;reticilerin doğrudan kullandığı girdilerde maliyetlerin d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesinde Tarım Kredi devreye girecek. B&ouml;ylece &uuml;reticiler bu &uuml;r&uuml;nlere daha uygun şartlarda erişebilecek. Bakan &Ccedil;elik, &uuml;reticilerin mahsullerinin daha az aracı ile t&uuml;keticiye ulaşması konusunda da Tarım Kredi nin gelecek d&ouml;nem daha aktif g&ouml;rev yapacağını, reg&uuml;lasyon g&ouml;revini yerine getireceğini belirtiyor. Tarım Kredi tarafından en fazla ses getiren adım ise maaşlar konusunda atıldı. Bakan &Ccedil;elik, genel m&uuml;d&uuml;rden başlamak &uuml;zere kurumdaki &uuml;cretlerde y&uuml;zde 70 e kadar varan kesintiye gidileceğini a&ccedil;ıkladı. B&ouml;ylece Tarım Kredi de huzur hakkı gibi yan gelirlerle 100 bin liraya varan Genel M&uuml;d&uuml;r &uuml;creti, 25-30 bin liraya, Tarım Kredi şirketlerindeki genel m&uuml;d&uuml;r &uuml;cretleri de 50-60 bin liradan 15-20 bin liraya indirilecek. Birden fazla şirkette y&ouml;netim kurulu veya denetleme kurulu gibi g&ouml;revler s&ouml;z konusu olduğunda da ilgili &uuml;ye sadece birisinden &uuml;cret alabilecek. Aslına bakarsanız yukarıda bahsedilen yeni adımlar hali hazırda s&ouml;z konusu kurumların zaten yapması gerekenlerdi ancak bug&uuml;ne kadar bu fonksiyonlarını yerine getiremiyorlardı. Bu kurumları daha işlevsel hale getirerek piyasanın reg&uuml;lasyonu a&ccedil;ısından etkin kullanma kararı alan Bakan &Ccedil;elik, s&ouml;z konusu hamlelerle piyasada fırsat&ccedil;ılara ve monopol/oligopol yapıya b&uuml;r&uuml;nen sekt&ouml;r oyuncularına karşı da manevra alanını genişletmiş olacak. Teoride kulağa hoş gelen ve umut veren bu politikaların pratiğe ne kadar ge&ccedil;irilebileceğini hep beraber yakından izleyerek g&ouml;receğiz. Peki bu adımlar sorunların kalıcı olarak &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; noktasında tek başına yeterli mi? Tabii ki değil. Ancak bir yerden başlandığını g&ouml;rmek umut verici. Kurumlar tarafındaki reformların &ouml;tesinde tarımın genelinde h&acirc;l&acirc; orta ve uzun vadeli politikaların eksikliği hissediliyor. Ona da sıranın gelmesini umuyoruz. İrfan Donat Bloomberg HT Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda neşter dönemi

Diğer Yazılar