Gıdada 3 paradoks

Ge&ccedil;tiğimiz haftalarda tarım arazilerinde k&uuml;resel kapışma başlığı ile d&uuml;nyada gıda &uuml;retimine y&ouml;nelik arazi satın alma ve kiralama trendlerini yazmıştık. Son d&ouml;nemde gelişmiş ve gelişmekte olan &uuml;lkeler ile uluslararası şirketlerin radarına diğer &uuml;lkelerin verimli toprakları girmiş durumda. Bu trendin akıllarda soru işareti yaratan tarafını ise bu yazımızda ele alacağız. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; bu tip end&uuml;striyel bakış a&ccedil;ısıyla yapılan yatırımlar hem toprak, su gibi kıt kaynakların hızla t&uuml;ketilmesi ve kirlenmesi noktasında eleştiri konusu oluyor hem de monok&uuml;lt&uuml;r &ndash; tek tip tarım - sonucu ekolojik dengenin bozulmasında ve tahribatta &ouml;nemli bir etken olarak g&ouml;steriliyor. GDO lu tohum, aşırı kimyasal g&uuml;bre ve zirai ila&ccedil; kullanımına y&ouml;nelik endişeler de cabası. Konunun bir başka boyutu ise ormanların yok edilip, ağa&ccedil;ların kesilmesiyle ortaya &ccedil;ıkartılan tarım arazileri... &Ccedil;&uuml;nk&uuml; biyoyakıta y&ouml;nelik bitkisel &uuml;retim, &ccedil;evresel fakt&ouml;rler a&ccedil;ısından haklı olarak kamuoyunda tepki &ccedil;ekiyor. T&uuml;m bunlara ek olarak aile &ccedil;ift&ccedil;iliği kavramının &ouml;neminin yeniden farkına varılarak kavrandığı bir d&ouml;nemde end&uuml;striyel tarım bir tehdit olarak algılanıyor. Genel endişeleri dile getirdikten sonra gelelim asıl soruya.. D&uuml;nyada ger&ccedil;ekten gıda g&uuml;venliği ne y&ouml;nelik bir tehdit s&ouml;z konusu mu? Yoksa bu k&uuml;resel bir algı y&ouml;netimi mi? Gıda g&uuml;venliği riski varsa bunu bertaraf etmenin y&ouml;ntemi daha fazla &uuml;retim mi olmalı? Bu soruların cevabını ararken gıdada 3 paradoks ile karşı karşıya kalıyoruz. Birinci paradoks d&uuml;nya n&uuml;fusunun beslenme problemi ile ilgili. D&uuml;nya n&uuml;fusu 7 bu&ccedil;uk milyar. Yaklaşık 2 milyar 100 milyon insanın fazla kilolu ve obez olduğu bir d&uuml;nyada 800 milyon insan ise yetersiz besleniyor ve akşamları yatağına a&ccedil; gidiyor. Aynı d&uuml;nyada toplam yiyecek &uuml;retiminin &uuml;&ccedil;te biri israf ediliyor. Gıda &uuml;r&uuml;nleri tarım alanından başlayarak, toplanırken, taşınırken, fabrikada işlenirken kayba uğruyor. &Uuml;r&uuml;nler raflara geldiğinde, hatta evlere ulaştığında dahi bu kayıp ve israf s&uuml;r&uuml;yor. Gıdanın &uuml;retiminden sofraya gelene kadar s&uuml;re&ccedil;te yaşanan kayıp ve israf miktarı, d&uuml;nya &uuml;zerindeki 800 milyon yetersiz beslenen insanı beslemek i&ccedil;in gerekli olan gıda miktarının d&ouml;rt katına denk geliyor. Bu da paradoksun ikinci kısmı. Yani en basit tabiriyle ortaya şu sonu&ccedil; &ccedil;ıkıyor. D&uuml;nyada gıda &uuml;retimine y&ouml;nelik yetersiz bir durum s&ouml;z konusu değil. Sorun, gıdanın adil paylaşımının sağlanamaması ve israf edilmesinde. Eğer &uuml;retimde doğal yollarla verimlilik artar, toprak ve suyu koruyarak adil &uuml;retim ve t&uuml;ketimi sağlayarak israfın &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;ilirse bug&uuml;nk&uuml; &uuml;retim kapasitesi 2050 yılında 9,5 milyara &ccedil;ıkması &ouml;ng&ouml;r&uuml;len d&uuml;nya n&uuml;fusunu beslemeye yetiyor. Gelelim &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; paradoksa... O da biyoyakıtlarla ilgili... Biyoyakıt; mısır, kolza, ay&ccedil;i&ccedil;eği, soya, aspir gibi bitkilerin yağ, nişasta ve sel&uuml;loz gibi bileşenlerinin fermantasyon ve bir takım kimyasal reaksiyonlarla kısa zincirli metanol ve etanol gibi &uuml;r&uuml;nlere d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lmesi ile elde ediliyor. Motorlu ara&ccedil;larda bir t&uuml;r yakıt olarak kullanılan biyoyakıt elde etmek i&ccedil;in kullanılan bitkilerin &uuml;retimine ayrılan tarım arazileri haliyle gıda &uuml;retiminden &ccedil;ekiliyor. B&ouml;ylece gıda &uuml;retim miktarı ve fiyatlarında istikrarsızlığa neden oluyor. D&uuml;nya Bankası raporuna g&ouml;re &uuml;lke ve yatırım şirketlerinin satın aldığı arazilerin y&uuml;zde 21 i biyoyakıt elde etmeye y&ouml;nelik bitkisel &uuml;retime ayrılmış durumda. D&uuml;nyadaki bitkisel hasadın y&uuml;zde 40 ı biyoyakıt ve hayvan yemi i&ccedil;in kullanılıyor. Bu durum akıllara hemen şu soruyu getiriyor. Bir tarafta a&ccedil;lık ve gıdaya erişim sorunu 800 milyon insanı etkilerken tarımsal &uuml;retimde &ouml;ncelik insanların gıda t&uuml;ketimi mi yoksa ulaşım ara&ccedil;larının yakıt t&uuml;ketimi mi? Bu soruya cevap vermesi gerekenler hem gıda g&uuml;venliği vurgusu yaparak &uuml;retimin daha &ccedil;ok artmasını isterken aynı zamanda tarım arazilerini biyoyakıt elde etmek &uuml;zere &uuml;retime y&ouml;nlendiren uluslararası şirketler ve bu zihniyeti destekleyen y&ouml;netimler. &Ouml;zetin &ouml;zeti... K&uuml;resel tarım politikaları ve gıda &uuml;retimini aslında toplumların k&ouml;t&uuml;, bilin&ccedil;siz ve sorgulamadan beslenmesi oluşturuyor. Mevcut tabloya baktığımızda insanoğlu hem kendine zarar veriyor hem de d&uuml;nyanın sınırlı kaynaklarını vurdumduymaz bir şekilde t&uuml;ketiyor. Kısacası, bize emanet olarak bırakılan d&uuml;nyayı mirasyedi mantığı ile yok etmeyi s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yoruz. O y&uuml;zden ortaya atılan kavramlar ve yaratılan algılar &uuml;zerinde bir daha d&uuml;ş&uuml;nmekte fayda var. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Gıdada 3 paradoks

Diğer Yazılar