Gıda fiyatlarında 'zincir market' etkisi

Gıda fiyatları ne zaman g&uuml;ndeme gelse konu &uuml;retici ile t&uuml;ketici arasındaki aracı meselesi ve Hal Yasası na evriliyor. Bize g&ouml;re, bu iki konu daha &ouml;n plana &ccedil;ıkartılarak ger&ccedil;ek hedef sanki biraz arka planda kalıyor. Ya da başka bir ifadeyle g&ouml;zardı ediliyor. G&ouml;zden ka&ccedil;ırılan ya da gereği kadar &uuml;zerinde durulmayan nokta konunun market/perakendeci boyutu. Hatırlayacağınız &uuml;zere Merkez Bankası nın son enflasyon raporunda gıda fiyatları ile Enflasyonla M&uuml;cadelede Gıda Fiyatlarının &Ouml;nemi başlıklı bir b&ouml;l&uuml;m yer aldı. Bu b&ouml;l&uuml;mde, gıda fiyatlarının y&uuml;ksek seyrine y&ouml;nelik tedbirler alınırken Hal Yasası&rsquo;nın da bu doğrultuda revize edilmesi &uuml;zerinde &ccedil;alışıldığı belirtiliyor. Bu &ccedil;alışmalara y&ouml;nelik ipu&ccedil;ları de gelmeye başladı. Habert&uuml;rk Gazetesi nin haberine g&ouml;re marketlerin, meyve ve sebze fiyat etiketlerine &uuml;retici fiyatı ile kendi alış fiyatını da yazacağı belirtiliyor. B&ouml;ylece tarladan markete kadar fiyattaki artışın nereden kaynaklandığı ortaya &ccedil;ıkacak. Gıda Komitesi nin fiyatlarla ilgili &ccedil;alışmasının sadece bu adımla sınırlı kalmayacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; tarladan sofraya kadarki s&uuml;re&ccedil;te &uuml;reticiyi de t&uuml;keticiyi de memnun etmeyen fiyat dengesizliğinin &uuml;&ccedil; ana ayağı mevcut: &Uuml;retici, toptancı ve perakendeci. O y&uuml;zden tek başına bir noktaya odaklanmak sorunları ortadan kaldırmıyor. Ne demek istediğimizi biraz daha a&ccedil;alım... Bu konuyu meselenin tam ortasındaki bir isimle konuştuk. T&uuml;rkiye Halciler Federasyonu Başkanı Y&uuml;ksel Tavşan, bu piyasada bir d&uuml;zenleme yapmanın ve sonuca ulaşmanın &ccedil;ok kolay olmadığını s&ouml;yl&uuml;yor. Zaten bug&uuml;n geldiğimiz nokta da Y&uuml;ksel Tavşan ı teyit ediyor. Hal Yasası na y&ouml;nelik revizyonun daha &ouml;nce de g&uuml;ndeme geldiğini hatırlatan Tavşan, bu konunun sekt&ouml;r paydaşları ile yapılacak bir &ccedil;alıştayda ele alınmasının daha sağlıklı olacağı g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. Mutlaka &uuml;retici cephesinin g&uuml;&ccedil;lendirilip, b&uuml;y&uuml;t&uuml;l&uuml;p marka değerinin oluşması gerektiğini savunan Tavşan, toptancı hallerinin rehabilite edilerek d&uuml;zenlenmesi ve sayısının azaltılması gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Y&uuml;ksel Tavşan, perakende tarafında ise mutlak suretle yeni parekende modellerinin geliştirilmesi ve geleneksel pazar yerlerinin elden ge&ccedil;irilerek t&uuml;ketici i&ccedil;in cazip hale getirilmesi gerektiğine inanıyor. Geleneksel pazar yerlerine y&ouml;nelik modelin iyileştirilerek perakendede rekabetin yaratılması fiyatları aşağı &ccedil;ekebilecek &ouml;nemli bir unsur olabilir. MALİYETLER T&Uuml;KETİCİNİN SIRTINA Y&Uuml;KLENİYOR Y&uuml;ksel Tavşan a Hal Yasası na y&ouml;nelik revizyonun gerekliliğini sorduğumuzda ise şu yanıtı alıyoruz: &ldquo;Hal Yasası na y&ouml;nelik bir revizyon s&ouml;z konusu olabilir. Yasa ile ilgili &ccedil;ok sonu&ccedil; alıcı, somut birşeye ulaşmak yakın zamanda &ccedil;ok kolay g&ouml;z&uuml;km&uuml;yor. Bildiğiniz &uuml;zere haller by-pass edildi. &Ccedil;oğunlukla uluslararası ya da ulusal b&uuml;y&uuml;k market zincirler s&uuml;rekli olarak &uuml;retimden t&uuml;ketime halleri aradan by-pass ederek operasyonlarını y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Bu modelden de fiyatlar konusunda başarılı bir sonu&ccedil; alınamadı, g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; gibi fiyatlar parekendede bir hayli y&uuml;ksek g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor.&rdquo; İşte buraya dikkat! Mahalle bakkalı, manavı ve kasabının tarihe karışmakta olduğu bir ortamda market zincir sistemi aslında bize &ccedil;ok şey &ouml;ğretti. T&uuml;ketici a&ccedil;ısından cazip ve kolay g&ouml;r&uuml;nse de mevcut market sistemi, beraberinde &ccedil;ok y&uuml;ksek maliyetler de getiriyor. Y&uuml;ksel Tavşan a g&ouml;re marketlerin net k&acirc;rları y&uuml;ksek olmasa da aradaki maliyet-masraf marjı y&uuml;kseliyor. Kira, enerji, istihdam, nakliye, fire oranlarını &uuml;st &uuml;ste koyduğunuzda market&ccedil;ilik &ccedil;ok y&uuml;ksek bir maliyetle satış getiriyor. Ama asıl &ouml;nemli sonu&ccedil; ise t&uuml;m bunların hepsini t&uuml;keticinin sırtına y&uuml;klenmesi. Haliyle zincir market&ccedil;ilik pahalı bir alana d&ouml;n&uuml;şm&uuml;ş durumda. &Ccedil;oğu zincir marketi, &ouml;zellikle sebze ve meyve &uuml;r&uuml;nlerinde y&uuml;zde 100 k&acirc;r marjı dahi kurtarmıyor. O y&uuml;zden tarlada, depada kilogramı 25 kuruş olan patatesi 50 kuruşa satan market bulamıyoruz. En uygun olarak satan marketin etiketinde 1 TL yazıyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; marketler biraz &ouml;nce bahsettiğimiz maliyetlerini gerek&ccedil;e g&ouml;stererek sebze ve meyvede y&uuml;zde 300-400 k&acirc;r ortalaması ile operasyonlarını y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Biz de kısır d&ouml;ng&uuml; i&ccedil;inde bug&uuml;ne kadar hep &uuml;retim ile t&uuml;ketim fiyatları arasındaki makasın &ccedil;ok a&ccedil;ık olduğundan dert yanıyoruz. Ama zincir market sistemi tarafındaki ger&ccedil;ekler &uuml;zerinde pek durulmuyor. O y&uuml;zden de &uuml;retici-t&uuml;ketici fiyatları arasındaki makas her ge&ccedil;en g&uuml;n daha &ccedil;ok a&ccedil;ılıyor. Bu sorunun tek bir hamle ile &ccedil;&ouml;z&uuml;lmeyeceği a&ccedil;ık. Fiyat istikrarı sağlamanın yolu birden fazla alanda koordineli adımlar atmaktan ge&ccedil;iyor. T&uuml;rkiye Halciler Federasyonu Başkanı Y&uuml;ksel Tavşan ın mevcut soruna y&ouml;nelik ana &ouml;nerilerini sizinle de paylaşmak istiyoruz: 1- Perakande Yasası nda d&uuml;zenleme yapılması gerekiyor. Perakende modelinde bir rekabet ortamı yaratılması lazım. 2- Geleneksel pazar modelinin iyileştirilmesi lazım. 3- Hal sisteminin ger&ccedil;ekten &ccedil;alışır olması lazım. Bu kadar &ccedil;ok sayıda hal de doğru değil. T&uuml;rkiye deki hal sayısının azaltılıp borsa g&ouml;revi g&ouml;rmesi lazım. B&ouml;ylece haller daha aksiyonel ve fonksiyonel durumda olmalı. 4- &Uuml;r&uuml;nlerin &uuml;reticiden &ccedil;ıkarken marka değerinin oluşturulması lazım. &Ouml;zetin &ouml;zeti... Sadece Hal Yasası ele alınarak bu sorunu &ccedil;&ouml;zmek zor. Kronikleşen bu soruna artık b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerisi sunmak gerekiyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Gıda fiyatlarında 'zincir market' etkisi

Diğer Yazılar