TÜSİAD'ın tarım ve gıda raporu (1)

T&uuml;rk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (T&Uuml;SİAD) tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; yakından ilgilendiren &ouml;nemli bir rapor yayımladı. 319 sayfalık raporun başlığı &ldquo;Yapısal Sorunlar Perspektifinden Gıda Enflasyonu&rdquo;. Rapor, yine T&Uuml;SİAD tarafından d&uuml;zenlenen &ldquo;Yapısal Sorunlar Perspektifinden Verimlilik ve Gıda Enflasyonu&rdquo; konferasında konunun muhatapları ile birlikte masaya yatırıldı. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk &Ccedil;elik in de katıldığı konferansta, T&uuml;rkiye nin mevcut tarım politikası ışığında yanlışlar, eksikler, hatalar konuşuldu, alınabilecek &ouml;nlemler ve atılması gereken adımlar tartışıldı. &ldquo;Gıda fiyatları neden artıyor?&rdquo; sorusuna yanıt aranan konferansta gıda, tarım ve i&ccedil;ecek sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n yapısal sorunları tartışıldı. Tarım desteklemelerinin beklenen etkiyi sağlayıp sağlamadığı irdelenirken, tarımsal &ouml;rg&uuml;tlenmenin nasıl olması gerektiğine cevap arandı. Gelin isterseniz konferans ve raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan noktalara birlikte g&ouml;z atalım. T&Uuml;SİAD&rsquo;ın raporu gıda fiyatları enflasyonunun arkasındaki sebepleri arızi ve yapısal olarak iki başlık altında tanımlıyor. Bu ikisi arasındaki temel fark; arızi fakt&ouml;rlerin arz veya talep baskısı ile fiyatlara kısa d&ouml;nemde etki etmesi, yapısal fakt&ouml;rlerin ise genel anlamda piyasaların işleyişi ile ilgili olarak ortaya &ccedil;ıkarak, fiyatlar &uuml;zerinde daha kalıcı, orta-uzun d&ouml;neme yayılan etkiler yaratması olarak &ouml;zetleniyor. T&Uuml;SİAD&rsquo;ın &ccedil;alışması, tarımsal girdi, birincil ve işlenmiş tarım &uuml;r&uuml;nlerinden oluşturulan 48 &uuml;r&uuml;n seti &uuml;zerinde yapılmış. Se&ccedil;ilen &uuml;r&uuml;nlerin gıda fiyatları enflasyonu oranı i&ccedil;erisindeki payı y&uuml;zde 43.88 seviyesinde ve bu &uuml;r&uuml;nler T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda enflasyonunun genel t&uuml;ketici enflasyonundan belirgin olarak farklılaşmasının nedenlerini tespit etmek &uuml;zere kurulmuş olan Gıda ve Tarımsal &Uuml;r&uuml;n Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi nin s&uuml;rekli incelemek &uuml;zere belirlemiş olduğu &uuml;r&uuml;n sepeti ile &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de &ouml;rt&uuml;ş&uuml;yor. Raporda, T&uuml;rkiye de gıda fiyatları enflasyonuna yol a&ccedil;abileceği ve bunu kronik hale getirebileceği &ouml;ng&ouml;r&uuml;len beş ana konu başlığı tespit ediliyor. Bu konular, artan &uuml;retim maliyeti, arz a&ccedil;ığı, ihracat arzı, d&uuml;nya piyasalarından yalıtım ve &uuml;r&uuml;n zincirlerinde eksik ve aksak &ouml;rg&uuml;tlenme başlıkları altında toplanıyor. TARIMSAL GİRDİ KULLANIMINDA İTHALATA BAĞIMLIYIZ &Uuml;retim maliyetine ilişkin problemler bir ka&ccedil; farklı fakt&ouml;rden kaynaklanırken, bunlardan en &ouml;nemlisi ve kısa vadede &ccedil;&ouml;z&uuml;m bekleyeni tarımsal girdi kullanımında ithalata bağımlılık olarak g&ouml;steriliyor. Bu sorun, bitkisel &uuml;retimde g&uuml;bre ve tohumluk kullanımında, hayvansal &uuml;retimde yem kullanımında, ortak olarak da yakıt (mazot) ve ila&ccedil;kullanımında ortaya &ccedil;ıkıyor. S&ouml;z konusu ithalata bağımlılık bir yandan konjonkt&uuml;rel dalgalanmaların yurti&ccedil;ine aktarılmasına yol a&ccedil;arken, diğer taraftan d&ouml;viz kuruy&uuml;kselmelerine bağlı olarak maliyetleri y&uuml;kseltiyor. Bu da yurti&ccedil;i piyasalarda fiyatları artırma y&ouml;n&uuml;nde baskı yaratıyor. Gıda sekt&ouml;r&uuml;nde ise en &ouml;nemli girdi maliyetleri işg&uuml;c&uuml; ve elektrik kullanımı olarak ortaya &ccedil;ıkıyor. Rapora g&ouml;re, &uuml;retim maliyetleriyle ilgili bir başka fakt&ouml;r de ortalama maliyetlerin d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lememesi olarak g&ouml;steriliyor. Bunun da temelinde b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de &ccedil;ok par&ccedil;alı arazi yapısı ve tarımsal &uuml;retimdeki dağınık yapı var. Arza ilişkin problemlere de dikkat &ccedil;ekilen raporda, en başta g&ouml;reli olarak d&uuml;ş&uuml;k verim sorunu g&ouml;ze &ccedil;arpıyor. Buna bir de sulama yatırımlarındaki sorunlarla k&uuml;resel iklim değişikliği ve hastalıkları da eklemek gerek. Gıda fiyatları enflasyonu &uuml;zerinde etkili olduğu tespit edilen bir diğer başlık, &uuml;r&uuml;n zincirlerinde eksik ve aksak &ouml;rg&uuml;tlenme olarak g&ouml;steriliyor. T&Uuml;SİAD&rsquo;ın &ccedil;alışmasında incelenen tarım-gıda piyasalarının yarısından fazlasında, bir şekilde ortaya &ccedil;ıkan ve mutlaka toptan veya perakende fiyatları bir dereceye kadar etkileyebilecek aksak rekabetin olduğu da g&ouml;ze &ccedil;arpıyor. TARIMSAL &Uuml;RETİMDE BELİRSİZLİK HAKİM Rapora g&ouml;re, incelenen &uuml;r&uuml;n piyasalarının &uuml;&ccedil;te birinden fazlasında fiyat asimetrisi tespit edilmiş ve bunun &ouml;nemli bir kısmı pozitif asimetri. Ne demek bu? Yani &uuml;retici d&uuml;zeyinde ger&ccedil;ekleşen fiyat artışları t&uuml;keticilere yansırken, fiyat azalışları yansımamakta veya daha d&uuml;ş&uuml;k oranda ve gecikmeli olarak yansımakta. Asimetrik aktarımın en ciddi boyutta yaşandığı alt-sekt&ouml;r hayvansal &uuml;r&uuml;nler olurken bunu yaş sebze ve meyve sekt&ouml;r&uuml;takip ediyor. Raporda, T&uuml;rkiye&rsquo;de tarım sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik m&uuml;dahalelerin en &ouml;nemli nedeni tarımsal &uuml;retimdeki belirsizlikler ve bunların &uuml;retici geliri ile t&uuml;keticiye yansıyan fiyatlar &uuml;zerinde yaratabileceği olumsuz etkilerin &ouml;nlenmesi olarak belirtiliyor. Yine rapora g&ouml;re, g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde T&uuml;rk tarımının temel alt yapı, n&uuml;fus yoğunluğu, arazi kullanımı, işletme &ouml;l&ccedil;eği, &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenmesi, ileri teknoloji kullanımı ve finansman gibi &ccedil;ok ciddi yapısal sorunları mevcut. Anlaşılacağı &uuml;zere tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n T&uuml;rkiye de yaşamakta olduğu sorunlar &ccedil;ok boyutlu. Raporda ve konferansta &ouml;ne &ccedil;ıkan daha bir &ccedil;ok başlık var. Bir sonraki yazıda diğer noktalara da değineceğiz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

TÜSİAD'ın tarım ve gıda raporu (1)

Diğer Yazılar