TÜSİAD'ın tarım ve gıda raporu (2)

T&Uuml;SİAD ın d&uuml;zenlediği &ldquo;Yapısal Sorunlar Perspektifinden Verimlilik ve Gıda Enflasyonu&rdquo; konferansı ve burada a&ccedil;ıklanan rapora y&ouml;nelik notları aktarmaya kaldığımız yerden devam edelim. &Ouml;nce şu tespitleri bir kenara not etmekte fayda var. D&uuml;nyada gıda fiyatları uzun bir d&ouml;nem d&uuml;şerken, T&uuml;rkiye&rsquo;de y&uuml;kseliş trendi hakim oldu. T&uuml;rkiye de 2013 ten itibaren gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;eceklerin fiyatları artış trendi sergiledi. Her bir puanlık enflasyonun 0,3 puanı gıda &uuml;r&uuml;nlerinden geldi. Bir &ouml;nceki yazıda T&Uuml;SİAD ın raporundaki tespitlere yer verirken, tarımsal desteklemelerin miktarı kadar y&ouml;ntemi ve yarattığı etkilere de değinmiştik. Gelin bunu biraz daha a&ccedil;alım... T&Uuml;SİAD a g&ouml;re, tarımsal &uuml;retim ve verimliliği baskı altına alarak ekonomik gelişme dinamiklerini aşındıran ve rekabet olanaklarını zaafa uğratan yapısal sorunların &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; yanında tarımsal &uuml;retimin gıda g&uuml;venliği boyutunu dikkate alarak tarımsal gelir esasına g&ouml;re y&ouml;nlendiren bir destekleme sistemine ihtiya&ccedil; var. Destekleme modelinin başarısında ise tarımsal &ouml;rg&uuml;tlenmenin rol&uuml; daha da &ouml;nemli hale geliyor. Rapora g&ouml;re, &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tl&uuml;l&uuml;ğ&uuml; iyileştirildik&ccedil;e hem aracılık hizmeti verenlerin hem de kayıtdışı kişilerin sekt&ouml;rdeki etkinliği azalırken, fiyatlar &uuml;zerine bindirilen k&acirc;r marjlarında &uuml;reticiler lehine kayma ve t&uuml;ketici lehine azalma olabileceği belirtiliyor. Ama burada da nicelikten &ccedil;ok nitelik karşımıza &ccedil;ıkıyor. TARIMSAL &Ouml;RG&Uuml;TLENME SORUNLU İşte rapordaki bir başka tespit: &ldquo;Tarım sekt&ouml;r&uuml;ne ilişkin her t&uuml;rl&uuml; kooperatifler, &uuml;retici birlikleri, yetiştirici birlikleri, meslek &ouml;rg&uuml;tleri, vakıflar, dernekler gibi sayısal olarak binlerle ifade edilen, sınıflandırılması dahi g&uuml;&ccedil; olan bir &ouml;rg&uuml;tlenme yapısı mevcut. Her şeyden &ouml;nce bu &ouml;rg&uuml;tlenme yapısına y&ouml;nelik olarak yetki alanı karmaşası yaratma, pazarlama faaliyetleri y&uuml;r&uuml;tmeye engel olma gibi sorunlara neden olan mevzuattan başlamak &uuml;zere, tarımsal &uuml;retim veya &uuml;retici g&uuml;c&uuml;n&uuml; artırmaktan farklı kaygıları olmayan, &uuml;retici odaklı ve sayısal &ccedil;okluktansa etkinlik hedefli yeni bir model &ccedil;alışmasına başlanmalıdır.&rdquo; T&Uuml;SİAD ın hazırladığı raporda tarımda &ouml;rg&uuml;tlenmenin sağlanmasıyla ortaya &ccedil;ıkabilecek potansiyellere ve motivasyonlara da dikkat &ccedil;ekiliyor. Kalkınma kooperatifleri başta olmak &uuml;zere &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tleri ile birlikte y&uuml;r&uuml;t&uuml;lebilecek, başlıcaları toplum destekli tarım, kırsal turizm, y&ouml;resel ve geleneksel &uuml;r&uuml;nler, gastronomi turizmi olmak &uuml;zere alternatif yolların da &ouml;rg&uuml;tlenmeyi &ouml;zendireceğine işaret ediliyor. &Uuml;retici ile t&uuml;keticinin yakınlaştığı, b&ouml;ylece &uuml;reticinin, t&uuml;keticinin &ouml;dediği piyasa fiyatından daha fazla pay almasının sağlanabileceği bir modele vurgu yapılıyor. Tarımsal &uuml;r&uuml;nler i&ccedil;in pazarlama kanalının uzunluğu ve aracıların &ccedil;okluğu da bilinen bir başka sorun. Raporda, &uuml;retimden t&uuml;ketime kadar olan zincirdeki aracılar, her birinin hedefi olan gelir ve k&acirc;r marjı nedeniyle fiyatları artıran &ouml;nemli etkenler arasında g&ouml;steriliyor. Bitkisel &uuml;r&uuml;n &uuml;reticilerinin doğrudan pazara girmesi ve pazarlama faaliyetlerini y&uuml;r&uuml;tmesinin kendisi i&ccedil;in olduğu kadar t&uuml;ketici i&ccedil;in de &ouml;nemli bir kazan&ccedil; olabileceği belirtilen raporda, bu a&ccedil;ıdan bakıldığında sorun yine &ouml;rg&uuml;tlenme olarak &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. Pazarlama fonksiyonuna sahip &ouml;rg&uuml;tlenmeler markalaşma, reklam ve tanıtım, &uuml;r&uuml;n işleme, ihracat dahil pazar &ccedil;eşitlemesi ve genişlemesi sağlayarak &uuml;reticiyi pazarlamada etkin hale getirebilecek en uygun yol olarak g&ouml;steriliyor. &Ouml;rg&uuml;tlenmenin &uuml;reticiler i&ccedil;in pazarlama aşamasında iyileşme sağlayabilecek bir nokta olduğuna vurgu yapılan raporda, lisanslı depoculuk, &uuml;r&uuml;n ihtisas borsaları, ticaret borsaları, vadeli işlem borsaları ve haller gibi tarımsal &uuml;r&uuml;n pazarlamasındaki kurumsal yapının etkinliğinin de tartışılır halde olduğunun altı &ccedil;iziliyor. Bu etkinliğin arttırılabilmesi i&ccedil;in borsa, lisanslı depo gibi pazarlama organlarının &uuml;reticiler lehine d&uuml;zenlemelerle cazip hale getirilmesi gerektiği belirtiliyor. T&Uuml;SİAD ın dikkat &ccedil;ektiği bir diğer &ouml;nemli başlık ise tarımsal sulama stratejileri ile ilgili. Raporda, &ldquo;İklim değişikliği, ani kuraklık gibi m&uuml;dahale edilemeyen doğa olaylarının &uuml;retim etkisiyle baş edebilmek adına sulama alanlarının b&ouml;lgesel olarak ve tarımsal &uuml;retim havzaları bazında dağılımı, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde tarımsal &uuml;retim potansiyelinin belirlenmesi a&ccedil;ısından &ouml;nem taşımaktadır. Sonu&ccedil; olarak, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllarda gıda arzının artırılması, kuraklığın olumsuz etkilerinin azaltılması, dolayısıyla gıda fiyatlarının &uuml;zerinde oluşabilecek şokların azaltılması temelde uygun sulama yatırımlarının hızlandırılmasını gerektirmektedir&rdquo; deniliyor. Yukarıda tarım sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik bahsettiğimiz t&uuml;m bu sorunlara ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerilerine tabiki bir b&uuml;t&uuml;n olarak bakmak ve atılacak adımların eş zamanlı olarak planlanması gerekiyor. Raporda, &ouml;neri ve &ouml;nlemler kısmen sekt&ouml;r&uuml;n genelini hedef alıyor ama &ouml;zellikle hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;ne ve tarımsal &ouml;rg&uuml;tlenmeye odaklanılıyor. Yine raporda yer alan şu c&uuml;mleler de tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n geneline bakış a&ccedil;ısından &ouml;nemli: &ldquo;B&uuml;y&uuml;k &ccedil;oğunluğu k&uuml;&ccedil;&uuml;k ve orta &ouml;l&ccedil;ekteki işletmelerden oluşan bitkisel ve hayvansal &uuml;retimin ekonomik olarak s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliği iyi işleyen kooperatiflerden ge&ccedil;mektedir ve &ccedil;ift&ccedil;iler bu konuda doğru y&ouml;nlendirilmelidir.&rdquo; İTHALAT &Uuml;RETİCİLERE RAKİP HALİNE GELMEMELİ Bitkisel ve hayvansal &uuml;retimde en &ouml;nemli problemlerden birisinin ithalata dayalı girdi kullanımı olduğu kaydedilen raporda, ithalatın yurti&ccedil;inde besicilere rakip hale gelmesine engel olunması gerektiğinin altı &ccedil;iziliyor. T&Uuml;SİAD, Gıda ve Tarımsal &Uuml;r&uuml;n Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi nin &ccedil;alışmalarının &ouml;nemine vurgu yaparken, kurumsal yapısıyla birlikte &ccedil;ok daha etkin hale getirilmesi gerektiği g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; savunuyor. Ayrıca tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde hem mevcut hem de gelecekte uygulanabilecek her t&uuml;rl&uuml; politikanın etki analizlerini ortaya koyacak &ccedil;alışmaların yapılması ve bunlarda s&uuml;rekliliğin olması diğer &ouml;nemli bir gereklilik olarak ortaya konuyor. Bu gereklilik ise ş&ouml;yle a&ccedil;ıklanıyor: &ldquo;Etki analizleri kamu sekt&ouml;r&uuml;ne, piyasada bir oyuncu olarak var olurken mutlak gereklilik durumunda piyasaya reg&uuml;le etmesi, gerekli &ouml;nlemleri alması ile tarım politikalarını oluşturması ve y&uuml;r&uuml;tme g&ouml;revini yerine getirmesi i&ccedil;in somut ve sağlam bir zemin sağlayacaktır.&rdquo; G&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;z gibi tarımsal sorunlar gıda sekt&ouml;r&uuml; ile etki-tepki halinde. O y&uuml;zden konuya farklı boyutlarıyla bakmak ve bir b&uuml;t&uuml;n olarak değerlendirmek gerekiyor. T&Uuml;SİAD, hem hazırladığı rapor hem de d&uuml;zenlediği konferansla bu sorunların &ouml;nemli bir kısmına değindi ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerilerini de ortaya koydu. Biz de sizinle paylaşmaya &ccedil;alıştık.İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

TÜSİAD'ın tarım ve gıda raporu (2)

Diğer Yazılar