Tarımın geleceği nasıl şekillenecek?

Aslında bu yazıyı ge&ccedil;tiğimiz hafta yayımlayacaktık ancak g&uuml;ndemdeki yoğunluk nedeniyle bug&uuml;ne kısmet oldu. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım &Ouml;rg&uuml;t&uuml; (FAO) her yıl 1945&rsquo;te kurulduğu tarih olan 16 Ekim&rsquo;i D&uuml;nya Gıda G&uuml;n&uuml; olarak kutluyor. Ama&ccedil;, a&ccedil;lıktan etkilenen kesimler ile herkesin gıda g&uuml;venliğine ve besleyici gıdaya ulaşma ihtiyacı hakkında farkındalık yaratıp eyleme ge&ccedil;ilmesini teşvik etmek. Değişen iklim şartları, hızla yok olan tarım arazileri ve başta su olmak &uuml;zere tahrip olan yeraltı kaynakları D&uuml;nya Gıda G&uuml;n&uuml; n&uuml; her ge&ccedil;en yıl daha da &ouml;nemli hale getiriyor. Değişen iklim koşulları gıda g&uuml;venliği konusunda ciddi riskler yaratıyor. FAO nun şu tespiti &ouml;nemli: &ldquo;Gıda g&uuml;venliği olmadan sosyal ve ekonomik kalkınma da m&uuml;mk&uuml;n değil.&rdquo; O y&uuml;zden bitkisel &uuml;retim, hayvancılık, ormancılık, balık&ccedil;ılık ve su &uuml;r&uuml;nleri gibi tarımsal sekt&ouml;rler bu karmaşık zorluğun aşılmasında kilit rol oynayabilir. İşte aile &ccedil;ift&ccedil;iliği bu noktada kritik &ouml;nemde. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; k&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli &ccedil;ift&ccedil;iler, yerel şartlara uyarlanmış s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarım uygulamalarını benimseyerek &uuml;retkenlik ve gelir a&ccedil;ısından &ouml;nemli kazanımlar elde edebilecek potansiyele sahip. K&uuml;resel su kullanımının yaklaşık y&uuml;zde 70&rsquo;ini tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; oluşturuyor. FAO ya g&ouml;re, ekosistem sağlığını ve doğal kaynak y&ouml;netimini geliştiren s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarımsal uygulamalar, doğal kaynakların aşırı kullanımını ve ekosistemdeki bozulmayı durdurabilir, hatta tersine &ccedil;evirebilir. Tarımsal sekt&ouml;rler k&uuml;resel sera gazı emisyonlarının y&uuml;zde 20-25&rsquo;ini oluşturuyor. FAO nun raporuna g&ouml;re s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarımsal uygulamalar, &uuml;retkenlik ve dayanıklılığı artırabilir, sera gazı emisyon yoğunluğunu d&uuml;ş&uuml;rebilir, ormanların yok olmasına sebep olan baskıları azaltabilir. Ve bunların t&uuml;m&uuml;, karbon tutulumu sağlayan toprakları, kırsalı ve de ormanları daha sağlıklı hale getirebilir. Bu azaltıcı etkiler, t&uuml;m tarımsal gelişimi engellemeden ve neredeyse sıfır maliyetle elde edilebilir. Gelelim konunun tehdit eden boyutlarına... Yakın gelecekte insanlığı ciddi riskler bekliyor. İklim değişikliğinin başlıca gıda kategorilerindeki verimi azaltması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. FAO nun verilerine g&ouml;re iklim değişikliği ile m&uuml;cadele etmeye y&ouml;nelik acil ve ortak bir tutum belirlenmezse, tahminlere g&ouml;re 2100 yılı itibarıyla mısırda verim y&uuml;zde 20-45, buğdayda y&uuml;zde 5-50, pirin&ccedil;te y&uuml;zde 20-30, soyada ise y&uuml;zde 30-60 arasında d&uuml;ş&uuml;ş yaşanabilir. Değişen bir iklimde artmakta olan bir n&uuml;fusu doyurmak i&ccedil;in d&uuml;nyanın daha verimli, dayanıklı ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarımsal kalkınma t&uuml;rlerine ge&ccedil;iş yapması şart. FAO, iklim duyarlı tarım yaklaşımı ile &uuml;&ccedil; ana hedefe ulaşılabileceğini savunuyor: 1- Tarımsal &uuml;retkenliğin ve gelirlerin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir şekilde artırılması, 2- İklim değişikliğine uyum ve dayanıklılık yaklaşımının oluşturulması, 3- M&uuml;mk&uuml;n yerlerde sera gazı emisyonlarının azaltılması/sonlandırılması. Gelelim konunun hayvancılık boyutuna... FAO nun verilerinden ve notlarından devam ediyoruz. Hayvancılık sekt&ouml;r&uuml; insanlardan kaynaklanan ve iklim değişikliğine sebep olan sera gazı emisyonunun yaklaşık y&uuml;zde 14,5&rsquo;inden sorumlu olmakla birlike sığır eti ve sığır s&uuml;t&uuml; &uuml;retimi, bu emisyonların b&uuml;y&uuml;k bir kısmını oluşturuyor (sırasıyla %41 ve %20). Hayvancılıktan elde edilen &uuml;r&uuml;nlere olan talebin, gelir ve n&uuml;fus arttık&ccedil;a &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllarda artacağı herkesin malumu. Bu durum hayvancılık &uuml;retim s&uuml;re&ccedil;lerindeki emisyonların azaltılmasının &ouml;nemini ortaya koyuyor. Bu noktada besinleri koruyan ve geri d&ouml;n&uuml;şt&uuml;ren g&uuml;bre y&ouml;netim uygulamalarının da s&uuml;rece &ouml;nemli katkı sağlayabileceği ve bir&ccedil;ok durumda bu t&uuml;r uygulamaların verimliliği ve geliri de artıracağına dikkat &ccedil;ekiliyor. Aslında bug&uuml;n kriz olarak karşımıza &ccedil;ıkan atık y&ouml;netiminde doğru tarım uygulamaları ile sağlanacak başarı, bize fırsat olarak geri d&ouml;nebilir. Bu kapsamda konuşulması gereken bir diğer nokta ise sınırlı kaynakların sanki sınırsızcasınaymış gibi kullanımı sonucu yaşanan gıda kaybı ve israfı. D&uuml;nyada &uuml;retilen gıdanın &uuml;&ccedil;te birinden fazlası her yıl &uuml;retimden t&uuml;ketime kadar ge&ccedil;en s&uuml;re&ccedil;te ya kayboluyor ya da israf ediliyor. Gıda atıklarının k&uuml;resel maliyeti, yıllık yaklaşık 2,6 trilyon dolar. Yıllık 1,3 milyar ton gıdaya denk gelen bu miktar d&uuml;nyadaki 800 milyon a&ccedil; insanın doyurulması i&ccedil;in yeterli bir miktar. Bu kayıp ve israfın bir de yan etkileri var. Kaybedilen veya atık haline gelen gıdaların &uuml;retimi, işlenmesi ve dağıtım s&uuml;re&ccedil;leri k&uuml;resel sera gazı emisyonunun &ouml;nemli bir kısmını oluşturuyor. &Ccedil;&ouml;pl&uuml;klerde &ccedil;&uuml;r&uuml;yen ve karbondioksitten yaklaşık 25 kat daha zararlı bir gaz olan metan gazını salan gıdalar ekstra sera gazı emisyonu anlamına geliyor. Gelişmekte olan &uuml;lkelerde gıdaların &ouml;nemli bir kısmı raflara, t&uuml;keticilere ulaşmadan &ouml;nce bozuluyor. İşte bu noktada işleme ve depolama (&ouml;zellikle soğuk depolama) tesisleri ile gelişmiş nakliye ağlarına yapılacak yatırımlar gıda kayıplarını ve israfını &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de azaltabilir. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; k&uuml;resel gıda kayıp ve israfı aynı zamanda yıllık toplam sera gazı emisyonunun y&uuml;zde 8&rsquo;ini oluşturuyor. Bu da konunun gıda sistemleri boyutunu g&uuml;ndeme getiriyor. İklim değişikliğinin gıda &uuml;retimini zayıflatırken, mevcut tarımsal uygulamalar ve tarımsal kalkınma planlarının tarımın ihtiya&ccedil; duyduğu doğal kaynakları tehdit etiğine dikkat &ccedil;eken FAO, &uuml;retim, dağıtım ve t&uuml;ketim d&uuml;zenlerinin bu karmaşık zorluklarla m&uuml;cadeleyi m&uuml;mk&uuml;n kılacak şekilde değişmesi gerektiğini savunuyor. İşin acı tarafı gelişmiş &uuml;lkelerde gıda atıkları genellikle, estetik a&ccedil;ıdan &ccedil;ekici olmayan ve t&uuml;ketime uygun olmasına rağmen son kullanım tarihi ge&ccedil;miş olan gıdalardan kaynaklanıyor. FAO, t&uuml;ketici davranışlarının değiştirilmesi ve teknolojik yeniliklerin desteklenmesinin bu alanda &ouml;nemli bir katkı sağlayabileceği g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. &Ouml;zetle iklim değişikliği, gıda ve su g&uuml;venliği &uuml;zerinde ciddi riskler yaratıyor. Ekolojik sistem &uuml;zerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. D&uuml;nyada 2 milyar hektarlık bir alan k&uuml;resel ısınma, iklim değişikliği, &ccedil;&ouml;lleşme ve kuraklık tehdidi ile karşı karşıya bulunuyor. Bunun en acı ve somut &ouml;rneği son 100 yılda tarımsal &uuml;r&uuml;nlerdeki genetik &ccedil;eşitliliğimizin y&uuml;zde 75 ini kaybetmemiz değil mi? S&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir kavramı tarım a&ccedil;ısından her ge&ccedil;en g&uuml;n daha &ccedil;ok &ouml;nem kazanıyor. Artık tarıma bakış a&ccedil;ımızı değiştirerek b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l bir yaklaşım sergilemek zorundayız. Sadece insan odaklı bir tarım s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lemez. Ekolojik sistemi bir puzzle olarak d&uuml;ş&uuml;n&uuml;rsek insanoğlu onun sadece bir par&ccedil;ası. O y&uuml;zden doğaya savaş a&ccedil;mak ve tahrip etmek yerine doğayla dost ve onarıcı bir tarımsal model artık ger&ccedil;ek g&uuml;ndemimiz olmalı. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımın geleceği nasıl şekillenecek?

Diğer Yazılar