Tarımda istikrarın yolu kooperatifçilikten geçiyor (2)

Tarımda kooperatifleşmenin neden &ouml;nemli olduğunu somut &ouml;rnek ve verilerle iki &ouml;nceki yazıda paylaşmıştık (Hen&uuml;z okumayanlar i&ccedil;in ilk yazının linkini aşağıda yeniden paylaşıyoruz). Peki tarımsal kooperatif&ccedil;ilikte T&uuml;rkiye ne durumda? Nasıl bir yapı mevcut? T&uuml;rkiye de tarımsal kooperatifler ne kadar fonksiyonel &ccedil;alışıyor? Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın Ocak 2016 verilerine g&ouml;re 3,7 milyon kişinin &uuml;ye olduğu tarımsal ama&ccedil;lı kooperatif (tarımsal kalkınma, tarımsal kredi, sulama, su &uuml;r&uuml;nleri, pancar ekicileri kooperatifleri) sayısı 12 bin 20 tane. Bu sayıya G&uuml;mr&uuml;k ve Ticaret Bakanlığı&rsquo;na bağlı olarak faaliyet g&ouml;steren Tarım Satış Kooperatifleri de eklendiğinde kooperatif sayısı 12 bin 419 a, &uuml;ye sayısı da 4,2 milyona ulaşıyor. Ayrıca s&ouml;z konusu kooperatiflerin &uuml;st &ouml;rg&uuml;tlenmesinde 142 b&ouml;lge birliği ve 8 merkez birlik bulunuyor. Peki t&uuml;m bu rakamlar bize neyi g&ouml;steriyor? T&uuml;rkiye de niceliksel a&ccedil;ıdan kooperatifleşmede sorun yok, sayı olduk&ccedil;a fazla. Sorun, bunların nitelikli şekilde işlememesi ve fonksiyonel olmaması. Yani, hem &uuml;retici hem de t&uuml;ketici a&ccedil;ısından etkin şekilde faaliyet g&ouml;steremeyen bir yapı karşımızda duruyor. Deyim yerindeyse bir &ccedil;oğu sadece tabela dan ibaret ya da gerekli misyon ve işlevi yerine getiremiyor. T&Uuml;SİAD ın raporunda yer alan bazı tespitleri sizinle paylaşmaya devam edelim. T&uuml;rkiye de &ccedil;ok sayıda k&uuml;&ccedil;&uuml;k tarım işletmesi mevcut. Finansman ve teknoloji kullanımında yetersiz olan bu işletmeler optimal verim sağlayamıyor. O y&uuml;zden de T&uuml;rkiye de tarımsal yapının gelir dağılımından aldığı pay, diğer kesimlere g&ouml;re &ccedil;ok d&uuml;ş&uuml;k seviyede. T&uuml;rkiye &ccedil;apında yaygın ve &ccedil;ok dağınık bir kırsal yerleşim yapısı, k&uuml;&ccedil;&uuml;k &uuml;reticilerin pazar koşullarında pazarlık g&uuml;c&uuml;n&uuml; kaybetmelerine ve &uuml;r&uuml;nlerini d&uuml;ş&uuml;k fiyatla pazarlamak zorunda kalmalarına yol a&ccedil;ıyor. T&Uuml;SİAD ın raporunda da vurgulandığı &uuml;zere tarım sekt&ouml;r&uuml;nde kooperatifler, &uuml;retici birlikleri, yetiştirici birlikleri, meslek &ouml;rg&uuml;tleri, vakıflar, dernekler gibi unsurları kapsayan sayısı binlerle ifade edilen, sınıflandırılması dahi g&uuml;&ccedil; olan bir &ouml;rg&uuml;tlenme yapısı mevcut. Bu durum da haliyle yetki karmaşası ve pazarlama faaliyetlerini başarılı şekilde y&uuml;r&uuml;tmeye engel bir takım sorunları beraberinde getiriyor. Gelelim işin finansman boyutuna... Tarım sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından finansmana uygun şartlarda erişim kritik &ouml;nemde. T&uuml;rkiye&rsquo;de, AB &uuml;lkeleri ya da G&uuml;ney Kore &ouml;rneğinde olduğu gibi Kooperatifler Bankası olmadığından kooperatifleri ve ortaklarını finanse etmede kaynak sıkıntısı &ccedil;ekiliyor. Kooperatif bankacılığının &ouml;rg&uuml;tlenmeye olası katkısının boyutlarını g&ouml;rmek i&ccedil;in bir &ouml;nceki yazımızda değindiğimiz Rabobank ve UTKF gibi &ouml;rneklere bakmak yeterli. T&uuml;rkiye de kooperatif bankacılığının başlatılması ve yaygınlaştırılması tarımsal &ouml;rg&uuml;tlerin finansman sorununu en aza indirecek ve &uuml;retimde rekabet&ccedil;i konuma gelmelerine destek olacaktır. Bu konuda bir de uzman g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; sizlerle paylaşalım. Tarımsal kooperatif&ccedil;ilik konusunda &ouml;nemli &ccedil;alışmalara imza atan Ankara &Uuml;niversitesi Ziraat Fak&uuml;ltesi Tarım Ekonomisi &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. B&uuml;lent G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ldquo;Tarımsal &uuml;retimde girdi maliyetlerinin d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi, &uuml;r&uuml;nlerin daha y&uuml;ksek katma değerde pazarlanabilmesi ve tarımda k&uuml;&ccedil;&uuml;k &uuml;reticinin piyasada daha etkin yer alabilmesi i&ccedil;in kooperatif&ccedil;ilik kırsalda yaygınlaşmalı. Kooperatifleşmeyi yapabilen &uuml;lkeler tarımda ve kırsalda daha başarılı&rdquo; diyor. T&uuml;rkiye de kooperatif dağınıklığı, kirliliği yaşandığının altını &ccedil;izen Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ldquo;Her alanda bir kooperatifleşme var ve bunlar bir d&ouml;nem sonra birbirine rakip olmaya &ccedil;alışıyor. Kooperatif&ccedil;iliğin tanımı insan kaynaklarını ve fiziksel kaynakları biraraya getirerek ortak hareket etmek ve b&ouml;ylece g&uuml;c&uuml; artırmak ve sinerji yaratmak. Ama bizde tam tersine dağınık bir kooperatif&ccedil;ilik yapısı var. Halbuki kooperatifler de g&uuml;&ccedil; birliği yapmak zorunda&rdquo; yorumunda bulunuyor. TARIMDA SADECE &Uuml;RETİM YAPMAK MAHARET DEĞİL Bu arada, biz tarımsal kooperatifleşmeyi nasıl başarırız diye tartışa duralım d&uuml;nya artık ikinci, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; kuşak kooperatif&ccedil;iliği uyguluyor. &ldquo;Bizim, hızla bu konuda yol almamız lazım&rdquo; diyen Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, T&uuml;rkiye de halen bireyler olarak kooperatiflere ortak olunabilirken, Japonya, Norve&ccedil;, Finlandiya, Malezya gibi &uuml;lkelerde aile olarak kooperatiflere ortak olunduğuna dikkat &ccedil;ekiyor. Bunun temel gerek&ccedil;esi ise kooperatif&ccedil;ilikte s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliği sağlamak. Bu gelişmelere ayak uydurabildiğimiz takdirde d&uuml;nyadaki kooperatiflerle aramızdaki makası kapatabileceğimizi savunan Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, konuya şu şekilde yaklaşıyor: &ldquo;Kooperatif&ccedil;iliğe sadece girdi temini a&ccedil;ısından bakmamak lazım. &Uuml;r&uuml;nlerin işlenmesi, katma değerinin artırılması ve b&ouml;ylece ulusal ve uluslararası pazara sunulması olarak anlamalıyız. Şimdilerde gen&ccedil; kuşak emek yoğun işlerde değil de biraz sermaye yoğun, teknoloji ve pazarlama yoğun işlerde &ccedil;alışmak istiyorum diyor. O zaman sizin i&ccedil;in d&uuml;nyada s&uuml;t &uuml;retmek artık maharet değil. O s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerini nasıl işlediğiniz ve piyasaya sunduğunuz daha &ouml;nemli. T&uuml;rkiye de de bunun g&uuml;zel &ouml;rmekleri var. Gen&ccedil;ler mandırada da &ccedil;alışıyor, lojistikte ya da pazarlama b&ouml;l&uuml;m&uuml;nde de &ccedil;alışıyor ve b&ouml;ylece bir şekilde kırsalda kalıyor.&rdquo; T&uuml;rkiye de kooperatif&ccedil;iliğin tam işleyememesinin ardından bir &ccedil;ok etken var ama Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, en &ouml;nemli etkenlerin başında kooperatiflerin finans sorununu aşamamasını g&ouml;steriyor. Kooperatiflerin finansman sorununu aşmasının tek yolu ise kooperatifler bankasının kurulması. T&uuml;rkiye nin, kooperatifleri finansal a&ccedil;ıdan g&uuml;&ccedil;lendirecek bir bankacılık sistemine ge&ccedil;mesini tartışması gerekiyor. Bu konuda ge&ccedil; bile kalındığını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Tarımsal kooperatifleşme dediğimiz zaman aslında konunun bir &ccedil;ok boyutu var. Sonu&ccedil; olarak, &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tl&uuml;l&uuml;ğ&uuml; iyileştirildik&ccedil;e aracılık hizmeti veren kayıt dışı kişilerin sekt&ouml;rdeki etkinliği azalıyor. Fiyatlar &uuml;zerine bindirilen k&acirc;r marjlarında &uuml;retici lehine kayma ve t&uuml;ketici lehine azalma yaşanıyor. Kısacası tarımda artık organize olmanın, birlikte iş yapma k&uuml;lt&uuml;r&uuml;n&uuml;n benimsenmesi gerekiyor. Ne dersiniz? NOT: Yazının ilk b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; bu linkten okuyabilirsiniz İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda istikrarın yolu kooperatifçilikten geçiyor (2)

Diğer Yazılar