Tarımda 2017 riskleri ve fırsatlar

Tarım sekt&ouml;r&uuml; mevcut haliyle bir &ccedil;ok riski ve fırsatı i&ccedil;inde barındırıyor. Bir &ouml;nceki yazımızda sekt&ouml;r&uuml;n 2016 karnesine g&ouml;z atmıştık. Bug&uuml;n de 2017 de tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik olası riskleri ve fırsatları değerlendireceğiz. 1- Kur belirsizliği s&uuml;r&uuml;yor Tarımda ithalata bağımlı durumda olmak kur riskini de beraberinde getiriyor. T&uuml;rk Lirası yıl başından bu yana dolar karşısında yaklaşık y&uuml;zde 17 yi aşan değer kaybını g&ouml;rd&uuml;. Kurdaki y&uuml;ksek volatilite ve olası y&uuml;kseliş 2017 riskleri arasında yer almaya devam ediyor. Jeopolitik riskler ve i&ccedil; politik gelişmeler kurdaki dalgalanmada &ouml;nemli bir etkiye sahip. Haliyle, kur riski maliyetler ve fiyatlar konusunda belirsizliği artırıyor. Bazı kurumlar bug&uuml;nlerde 3,50 nin &uuml;zerinde seyreden Dolar/TL paritesi i&ccedil;in 2017 sonunda 3,85 seviyelerini &ouml;ng&ouml;r&uuml;yor. Bu da başta yem ve g&uuml;bre olmak &uuml;zere girdilerde maliyetlerin daha da artma riskini beraberinde getiriyor. Pahalı &uuml;retim, i&ccedil; piyasada pahalı t&uuml;ketim ve dolayısıyla gıda enflasyonu anlamına gelirken, ihracat pazarından da bizi rekabet&ccedil;ilikten uzaklaştırıyor. 2- İklimsel riskler devam ediyor Her ne kadar son g&uuml;nlerde yurdun &ouml;nemli bir kesiminde kar yağışları olsa da Eyl&uuml;l-Kasım d&ouml;neminde yağışlar mevsim normallerinin altında seyretti. S&ouml;z konusu kurak d&ouml;nemin tam de ekim d&ouml;nemine denk gelmesi sonucu &ouml;zellikle buğday rekoltesinde kayıplar yaşanabilir. FAO nun &ouml;ng&ouml;r&uuml;leri de bu y&ouml;nde. Bu arada olumsuz iklim koşulları denilince akıllara sadece kuraklık gelmesin. Meteoroloji uzmanları bu yılın olduk&ccedil;a sert ge&ccedil;eceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Bu da nisan sonuna kadar don, dolu ve aşırı yağış riskini de beraberinde getiriyor. Bu da verimden kaliteye, maliyetten fiyata kadar her şeyi olumsuz etkiliyor. Ge&ccedil;tiğimiz yıllarda buna şahit olduk. 3- Kimyasal g&uuml;brenin geleceği belirsiz Bakanlar Kurulu&rsquo;nun 26 Haziran 2016 tarihinde aldığı karar ile ter&ouml;r &ouml;rg&uuml;tleri tarafından bomba yapımında kullanıldığı gerek&ccedil;esiyle nitratlı g&uuml;brelerin dağıtımı ve kullanılması halen yasaklı durumda. Başbakan Yıldırım ın, &ldquo;Yavaş yavaş bu kimyasal g&uuml;bre işinden &ccedil;ıkacağız. Biyolojik g&uuml;breye y&ouml;neliyoruz&rdquo; a&ccedil;ıklamasına Cumhurbaşkanı Erdoğan da &ldquo;Azotlu g&uuml;bre ile topraklarımızı mahvettik&rdquo; diyerek destek verdi ve doğal g&uuml;breye d&ouml;nmek durumunda olduklarını dile getirdi. Ama bu konuda nasıl bir strateji izleneceğine y&ouml;nelik net bir yol haritası &ccedil;izilmedi. Hem &ccedil;ift&ccedil;i, hem de sekt&ouml;r a&ccedil;ısından 2016 nın ilk yarısında ortaya &ccedil;ıkan belirsizlik 2017 ye girerken de s&uuml;r&uuml;yor. 4- İhracat pazarında sorunlar var Rusya pazarında yaralar sarılıyor ama başta Irak ve Suriye olmak &uuml;zere Ortadoğu pazarında sıkıntılar s&uuml;r&uuml;yor. Karşımızda risk olarak duran bu ger&ccedil;ek, pazarların &ccedil;eşitlendirilmesi ve &uuml;r&uuml;n portf&ouml;y&uuml;n&uuml;n genişletilmesi ile fırsata d&ouml;n&uuml;şecek bir potansiyele sahip. Ancak s&ouml;z konusu &ccedil;eşitlendirme bug&uuml;nden yarına olabilecek kadar kolay değil. An itibariyle tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından &ouml;nemli ihracat pazarlarımızda belirsizlik hakim. 2017 ye girerken &uuml;reteceği &uuml;r&uuml;n konusunda tedirginlik yaşayan &uuml;retici, s&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;n&uuml; nereye satacağı konusunda da en az ihracat&ccedil;ı kadar alternatifsizlikten dolayı kaygılı. 5- Gıda sekt&ouml;r&uuml;nde iflaslar ve konsolidasyonlar yaşanabilir S&ouml;z konusu &ouml;ng&ouml;r&uuml;, kredi sigortalama şirketi Euler Hermes in T&uuml;rkiye CEO su &Ouml;zlem &Ouml;z&uuml;ner e ait. Nakit akımı ve y&uuml;ksek bor&ccedil;luluğun T&uuml;rk şirketlerinin en &ouml;nemli sorunu olduğunu kaydeden &Ouml;z&uuml;ner, 2017 yılında ekonomik b&uuml;y&uuml;mede g&ouml;r&uuml;len yavaşlamaya bağlı olarak şirketlerin bahsedilen problemlerinin s&uuml;receğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Bor&ccedil;lu şirketlerin yaşamını s&uuml;rd&uuml;rmek i&ccedil;in bor&ccedil;luluklarını azaltmak ve boyutlarını k&uuml;&ccedil;&uuml;ltmek durumunda olduğunu savunan &Ouml;z&uuml;ner, gıda sekt&ouml;r&uuml;nde konsolidasyonların yaşanabileceğini belirtiyor. &Ouml;z&uuml;ner, T&uuml;rkiye de 2016 yılında şirket iflaslarının 17 bin d&uuml;zeyindeki tahminleri aşabileceğini belirtirken, iflas ertelemeyle ilgili d&uuml;zenleme nedeniyle 2017 yılında iflas sayısının 2016 yılına g&ouml;re gerileyebileceğini belirtiyor. 6- Daha fazla ana&ccedil; hayvan kesime gidebilir Her ge&ccedil;en yıl kar topu etkisiyle b&uuml;y&uuml;yen bir diğer risk ise s&uuml;t sığırcılığı tarafında. Bir &ouml;nceki yazıda yaklaşık 30 aydır değişmeyen &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatları y&uuml;z&uuml;nden &ccedil;ok sayıda k&ouml;yl&uuml;n&uuml;n, &ccedil;ift&ccedil;inin bu işten zarar ettikleri i&ccedil;in ana&ccedil; hayvanlarını kesime g&ouml;nderdiğini yazmıştık. Ulusal S&uuml;t Konseyi, 26 Aralık ta ger&ccedil;ekleşen toplantı sonucu halen 1 lira 15 kuruş seviyesinde olan &ccedil;iğ s&uuml;t referans fiyatını Ocak 2017 den itibaren 6 kuruş artırarak 1 lira 21 kuruş olarak belirledi. Ancak &uuml;reticiler, son 2 ayda sadece yem fiyatlarına gelen zammın y&uuml;zde 10 civarında olduğunu kaydediyor. Dolayısıyla bir tarafta s&ouml;z konusu referans fiyata uyulup uyulmayacağı soru işareti barındırırken, &ouml;te yanda s&ouml;z konusu 6 kuruşluk artırım kararının &ccedil;ift&ccedil;inin cebine girmeyeceği şimdiden anlaşıldı. S&ouml;z konusu gelişme ile birlikte yeni yılda s&uuml;t sanayicisi ve marketler 6 kuruşluk zammı bahane ederek raflardaki s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerine de zam yapabilir. Bu da gıda enflasyonu tarafında baskıyı artırır. Ama uzun vadede asıl sorun, bunun kırmızı et fiyatlarına yansıması y&ouml;n&uuml;nde. Eğer &ccedil;iğ s&uuml;t tarafında &ccedil;ift&ccedil;i zarar etmeye devam eder ve bu işten para kazanamadığı i&ccedil;in ana&ccedil; hayvanlarını kesime g&ouml;ndermeyi s&uuml;rd&uuml;r&uuml;rse 2008-2010 d&ouml;nemine benzer bir s&uuml;re&ccedil; yaşanabilir. Yani, kırmızı et fiyatları &uuml;zerinde uzun vadeli daha fazla baskı yaratabilir. 7- Atalık tohumun geleceği belirsiz, biyo&ccedil;eşitlilik risk altında Her ne kadar 2017 yılına y&ouml;nelik risk ve fırsatları değerlendiriyor olsak da 2016 yılında alınan bir karar, hem 2017 hem de sonrası i&ccedil;in riskleri ve belirsizliği de beraberinde getiriyor. H&uuml;k&uuml;met, 2018&rsquo;den itibaren sertifikasız tohum kullanan &ccedil;ift&ccedil;iye destek verilmeyeceğini a&ccedil;ıkladı. Bu da yıllardır kendi atalık/yerel tohumuyla ekim yapan, yetiştirdiği &uuml;r&uuml;n&uuml;n bir kısmını tohumluk olarak ayıran &ccedil;ift&ccedil;i a&ccedil;ısından k&ouml;t&uuml; bir haber. Zaten hali hazırda yerel/atalık tohumlarının satışının yasaklandığı, kullanımının ve dağıtımının kısıtlandığı bir ortamda bir de desteklemeden &ccedil;ıkarılacak olması biyo&ccedil;eşitliliğini korumaya &ccedil;alışan Anadolu toprakları a&ccedil;ısından 2017 ve sonrasının belki de en b&uuml;y&uuml;k riski. İklim değişiyor, &uuml;retimi olumsuz etkileyebilecek s&ouml;z konusu risklere karşın en b&uuml;y&uuml;k sigorta ise bu topraklara adaptasyon &ouml;zelliği en y&uuml;ksek konumda olan yerel/atalık tohumlar. Binlerce yıldır kendi tohumunu &uuml;reten k&ouml;yl&uuml;n&uuml;n elinden bu zengin biyolojik &ccedil;eşitliliği almak tarımın geleceğine de sekte vurabilir. Monok&uuml;lt&uuml;r tehdidine daha fazla kapı aralar. S&ouml;z konusu karar ile uluslararası tarım şirketlerinin oligopol yapısına daha fazla kapı aralanmış olacak. 8- Daha fazla tarım arazisi rant kurbanı olabilir T&uuml;rkiye de son 26 yılda tarım alanları 28 milyon hektardan 24 milyon hektara geriledi. Tarım alanlarında yaşadığımız kayıp y&uuml;zde 15 seviyesinde. Kaybın ana sebepleri arasında ise başta imarlaşma olmak &uuml;zere tarım alanlarının ama&ccedil; dışı kullanımı geliyor. Şimdilerde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından g&ouml;r&uuml;şe a&ccedil;ılan &Uuml;retim Reform Paketi Kanun Tasarı Taslağı ile ama&ccedil; dışı kullanılan tarım alanlarına metrekare başına 8 lira &ouml;denmesi halinde af gelebilir. Bu da zaten hızla daralan ve baskı altındaki tarım alanlarının 2017 ve sonrasına y&ouml;nelik s&uuml;re&ccedil;te daha da k&uuml;&ccedil;&uuml;lmesi riskini yaratıyor. Benzer riskler zeytincliliğin geleceğini tehdit eden ve daha &ouml;nce Meclis e 7 kez getirilen Zeytincilik Yasası i&ccedil;in de ge&ccedil;erli. Şimdi yazının başlığında &ldquo;Tarımda 2017 riskleri ve fırsatlar&rdquo; dediğimiz i&ccedil;in &ldquo;E riskleri yazdın, peki fırsatlar nerede?&rdquo; diye sorabilirsiniz. Cevabımız şu: S&ouml;z konusu risklerin bertaraf edilmesi ve yanlış uygulamalardan d&ouml;n&uuml;lmesi, sekt&ouml;r a&ccedil;ısından fırsatları da beraberinde getirecektir. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com NOT: &ldquo;Tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n 2016 bilan&ccedil;osu&rdquo; yazısını bu linkten okuyabilirsiniz:

Tarımda 2017 riskleri ve fırsatlar

Diğer Yazılar