Yerel tohumlara kim sahip çıkacak? (2)

T&uuml;rkiye nin tohum politikası ve yerel/atalık tohumların geleceğine y&ouml;nelik yazımıza kaldığımızdan yerden devam edelim. Bir &ouml;nceki yazıda biyo&ccedil;eşitlilik tarafındaki risklere ve k&uuml;resel tohum şirketlerinin oligopol yapısıyla ortaya &ccedil;ıkan monok&uuml;lt&uuml;r tehdidine değinmiştik. O y&uuml;zden tohumun stratejik olarak ekonomik, politik, ekolojik ve sosyal boyutları var. Belki de bu boyutları tek c&uuml;mle ile a&ccedil;ıklayan ABD nin eski Dışişleri Bakanı Henry Kissenger ın tarihi s&ouml;zleri ger&ccedil;eğe d&ouml;n&uuml;ş&uuml;yor: &ldquo;Petrol&uuml; kontrol eden devletleri kontrol eder; gıdayı kontrol eden ise insanlığı kontrol altına alır.&rdquo; ABD stratejisi kasıtlı olarak d&uuml;nyadaki aile &ccedil;ift&ccedil;iliğini yok etti ve tarımı şirketleştirdi. O y&uuml;zden d&uuml;nyadaki tahıl rezervlerinin neredeyse y&uuml;zde 95 ini altı &ccedil;ok uluslu tarım şirketi kontrol eder hale geldi. Tohumlarda patent, y&uuml;zlerce yıldır k&ouml;yl&uuml; tarafından ekilen tohumun ticari bir t&uuml;zel kişi tarafından alınıp kendi adına tescil ettirmesi ve başka bir yerde bu &uuml;r&uuml;n&uuml;n artık kullanılamaması i&ccedil;in uygulanan bir y&ouml;ntem. S&ouml;z konusu uygulama tarımsal bağımsızlığı tehdit ediyor. Bu konuda Ziraat M&uuml;hendisleri Odası Y&ouml;netim Kurulu Başkanı &Ouml;zden G&uuml;ng&ouml;r &uuml;n verdiği &ouml;rnek olduk&ccedil;a dikkat &ccedil;ekici. T&uuml;rkiye de kullanılan tohumların &ouml;nemli bir kısmının yabancı menşeili olduğunu belirten G&uuml;ng&ouml;r, &ldquo;&Ouml;rneğin mısır ve patateste y&uuml;zde 95, pamukta ve soyada y&uuml;zde 80, ay&ccedil;i&ccedil;eğinde y&uuml;zde 82, sebzede y&uuml;zde 75 ve buğdayda y&uuml;zde 5 oranında yabancı menşeili tohum kullanılmaktadır. Sonu&ccedil; olarak tohumculuk pazarının y&uuml;zde 70 i yabancı firmalara ait&rdquo; diyor. Piyasada denetim ve sertifika verme yetkisinin T&uuml;rk Tohumcular Birliği`nde olduğunu hatırlatan G&uuml;ng&ouml;r, birliğin i&ccedil;inde de &ccedil;ok sayıda &ccedil;ok uluslu şirketin olduğunu belirterek, sertifikalı tohum kullanımından esas k&acirc;rlı &ccedil;ıkacak olanların da bu tohumların sertifikasını elinde tutan &ccedil;ok uluslu şirketler olduğunu belirtiyor. &Ouml;zden G&uuml;ng&ouml;r, sadece sertifikalı tohumlara destek verilmesi durumunda ortaya &ccedil;ıkacak riskleri de ş&ouml;yle sıralıyor: 1- K&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli tarım işletmelerimizde kullanılan yerel &ccedil;eşitlerimiz bu durumda yok olacaktır. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; sertifika firmaları, bu &ccedil;eşitleri verimli olmadıkları i&ccedil;in sertifikalandırmaya gitmeyecekler, kendi buldukları daha verimli &ccedil;eşitlere y&ouml;neleceklerdir. B&ouml;ylece yerli &ccedil;eşitlerimiz zaman i&ccedil;erisinde yok olacaktır. 2-Bu politika neticesinde tohumculuk sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z tamamıyla yabancı firmaların tekeline ge&ccedil;ecektir. G&uuml;ng&ouml;r, bu uygulamayı yapan bir &ccedil;ok &uuml;lkede yerli &ccedil;eşitlerin tarihe karıştığını da hatırlatıyor. Peki ne yapılmalı? Ziraat M&uuml;hendisleri Odası bu konuda yol haritası &ccedil;ıkarmış: 1- Sertifikalı tohuma verilen destek gibi, k&uuml;&ccedil;&uuml;k işletmelerde &uuml;retimi yapılan yerel &ccedil;eşitler de mutlaka &ouml;zel bir destek kapsamına alınmalıdır. 2- &Uuml;reticinin elinde &ccedil;oğaltılan tohumlar izlenmeli, toplanmalı ve &ccedil;oğaltılması bakanlık tarafından &uuml;stlenilmelidir. 3- K&uuml;&ccedil;&uuml;k aile &ccedil;ift&ccedil;iliğini sekteye uğratacak tarım politikalarından ka&ccedil;ınılmalıdır. 4- Doğaya saygılı ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir &uuml;retim bi&ccedil;imleri teşvik edilmeli; &uuml;lkemizin bu y&ouml;ndeki avantajlı durumu değerlendirilerek, yerel tohum i&ccedil;in gerekli t&uuml;m d&uuml;zenlemeler yapılmalıdır. Biyo&ccedil;eşitlilik korunmalıdır. Tarım Analiz programına konuk olan Yeditepe &Uuml;niversitesi &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. Metin Turan da tohumun biyo&ccedil;eşitlilik a&ccedil;ısından &ouml;nemine dikkat &ccedil;ekiyor. Prof. Dr. Turan, &ldquo;&Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 100 yıl i&ccedil;inde ekolojinin değişimine bağlı olarak meydana gelebilecek beklenmedik durumlara (Susuzluk, tuzluluk, sıcaklık gibi stres koşulları) karşı tohumlar bizim gen bankalarımız niteliğinde. Ekolojik koşullara, olumsuz şartlara daha dayanıklı biyo&ccedil;eşitliliği yok etmememiz gerekiyor. &Ouml;&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde bizi daha zor ve &ccedil;etin şartlar bekliyor, dolayısıyla yerel atalık tohumlara daha fazla ihtiya&ccedil; duyacağız ve bu y&uuml;zden korumak zorundayız&rdquo; diyor. &ldquo;Fide olsun, tohum olsun, ama&ccedil; sadece y&uuml;ksek potansiyeli olan &uuml;r&uuml;nleri &uuml;retmek olmamalı&rdquo; diyen Prof. Dr. Turan, kendi ekolojimizde, endemik değeri &uuml;st&uuml;n olan &ccedil;eşitleri yetiştirerek, onların piyasa ile buluşturulmasının katma değer yaratacağına dikkat &ccedil;ekiyor. Prof. Dr. Metin Turan, buna en g&uuml;zel &ouml;rnek olarak da siyez buğdayını veriyor: &ldquo;İnsanların siyez buğdayına y&ouml;nelmesinin gerek&ccedil;esi i&ccedil;indeki esansiyel aminoasitler, gluten ve sel&uuml;loz i&ccedil;eriği, protein muhtevası... Siyez buğdayı Anadolu ya &ouml;zg&uuml;, &ouml;zel bir &ccedil;eşit. &Uuml;retim miktarı az ama katma değeri y&uuml;ksek olan bir &uuml;r&uuml;n. Yılda 21 milyon ton buğday &uuml;reterek bunun hepsini piyasaya vermek zorunda değiliz. 5 milyon ile bu katma değerin y&uuml;z katını elde edebiliriz.&rdquo; Prof. Dr. Turan, her b&ouml;lgede kendi ekolojisine uygun &ccedil;eşitler &uuml;retildiğinde en b&uuml;y&uuml;k zenginliğimiz olan endemik &ccedil;eşitlerin &ouml;ne &ccedil;ıkacağını kaydediyor. Hep tekrarlıyoruz. Gelecekte &uuml;&ccedil; kritik alan t&uuml;m d&uuml;nya i&ccedil;in stratejik &ouml;nemde olacak. Bunlar, su, gıda ve enerji. Bunu artık neredeyse son d&ouml;nemde yayımlanan t&uuml;m raporlarda g&ouml;rmek m&uuml;mk&uuml;n. Tohuma da tıpkı toprak ve su gibi bu a&ccedil;ıdan bakmak lazım. Eğer tarımı s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir kılmak istiyorsak bunun yolu yerel/atalık tohumu &uuml;reten, yetiştiren &uuml;reticilerimizi cezalandırmaktan değil desteklemek ve koruyup kollamaktan ge&ccedil;iyor. 2018 sonrasına y&ouml;nelik tohumculukla ilgili yapılan a&ccedil;ıklamalar şu an &ouml;ng&ouml;r&uuml; şeklinde ve hen&uuml;z yasal bir karar alınmadı. Belki de Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın bu noktada sekt&ouml;r&uuml;n paydaşları ve kamuoyu ile yeniden iletişime ge&ccedil;mesi yararlı olacaktır. Ge&ccedil;tiğimiz hafta T&uuml;rkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar ın yaptığı a&ccedil;ıklamadan &ouml;ğreniyoruz ki bu konuda karar alınırken tohum sanayi dışında sekt&ouml;r&uuml;n bir&ccedil;ok paydaşının g&ouml;r&uuml;ş&uuml; alınmamış. Tıpkı Ziraat M&uuml;hendisleri Odası gibi TZOB da bu konuda g&ouml;r&uuml;ş alışverişinde bulunulması taraftarı. Umarız 2018 ve sonrasına y&ouml;nelik olası yanlış ya da hatalı politikalardan d&ouml;n&uuml;l&uuml;r ve bu konuda ortak bir yol bulunur. NOT: Yazının ilk b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; okumak i&ccedil;in linke tıklayınız: İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Yerel tohumlara kim sahip çıkacak? (2)

Diğer Yazılar