Rusya'nın tarım stratejisi

T&uuml;rkiye ile Rusya arasında yaşanan s&uuml;re&ccedil;, tarım sekt&ouml;r&uuml; adına bize &ccedil;ok şey &ouml;ğretti. Ve aslında &ouml;ğretmeye de devam ediyor. Bu konunun analizini yapmadan &ouml;nce Kasım 2015 te yaşanan u&ccedil;ak krizi sonrası tarım tarafındaki gelişmeleri kısaca hatırlamakta fayda var. Rus savaş u&ccedil;ağının d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesinin ardından 1 Ocak 2016 itibariyle Rusya, T&uuml;rkiye den ihra&ccedil; edilen tarım &uuml;r&uuml;nlerine kapılarını kapadı. İki &uuml;lke arasında başlayan normalleşme s&uuml;recine paralel olarak ilk etapta Ekim 2016 da narenciye ve sert &ccedil;ekirdekli meyvelere (Portakal, mandalina, erik, kayısı, şeftali) y&ouml;nelik yasaklar kaldırıldı. Bir s&uuml;re sonra da Mart 2017 de aralarında brokoli, soğan, karnabahar, karanfilin de olduğu bazı tarım &uuml;r&uuml;nlerine kapılar a&ccedil;ıldı. Ancak sonraki s&uuml;re&ccedil;te tarımda normalleşme nin devamı gelmedi. En &ouml;nemli ihra&ccedil; kalemleri arasında g&ouml;sterilen başta domates, hıyar, &uuml;z&uuml;m gibi &uuml;r&uuml;nlerin yer aldığı 14 &uuml;r&uuml;nde Rus ambargosu h&acirc;l&acirc; devam ediyor. Buna karşılık T&uuml;rkiye den Rusya ya karşı ithalat lisansı hamlesi geldi. T&uuml;rkiye, aralarında Rus buğdayının da bulunduğu 6 tarım &uuml;r&uuml;n&uuml;n&uuml; ithalat lisans listesinden &ccedil;ıkardı, yani sıfır vergi ile Rusya dan T&uuml;rkiye ye girişine son verdi. B&ouml;ylece T&uuml;rkiye nin savunduğu &uuml;zere teknik olarak bir yasak s&ouml;z konusu olmadı ama Rusya dan ithal edilen buğday ve mısıra y&uuml;zde 130, pirince y&uuml;zde 45, ay&ccedil;i&ccedil;ek yağına y&uuml;zde 36 vergi artışı yapıldı. Ay&ccedil;i&ccedil;eği k&uuml;spesinde ise vergi oranı y&uuml;zde 13.5 olurken bakliyat &uuml;r&uuml;nlerinde y&uuml;zde 9.7 vergi artışı yaşandı. Bu hamleye karşı da Moskova Y&ouml;netimi son olarak T&uuml;rkiye&rsquo;den Rusya ya yapılan yaş meyve, sebze ve kuru gıda &uuml;r&uuml;nleri ihracatında uygulanan ihracat&ccedil;ı listesi uygulamasını sonlandırdı. Peki t&uuml;m bunlar ne anlama geliyor? Rusya ile yaşananlar teyit etti ki tarım artık aktif bir dış politika enstr&uuml;manı halini aldı. Bug&uuml;nk&uuml; gelişmeleri okuyabilmek adına yakın ge&ccedil;mişte Rusya nın tarım i&ccedil;in nasıl bir strateji belirlediğine birlikte g&ouml;z atalım. 11 Temmuz 2015 te Business HT de kaleme aldığımız &ldquo;Rusya nın tarımda yeni oyun planı&rdquo; başlıklı yazımızda aslında bug&uuml;n&uuml;n ve yarının ipu&ccedil;ları var. (Yazının sonunda linki paylaştım) Bundan yaklaşık 2 yıl &ouml;nce, Ukrayna krizi nedeniyle yaptırım uygulayan Batılı &uuml;lkelerden gıda alımını durduran Rusya, hem tarımsal &uuml;retimini artırma hem de &ccedil;eşitlendirme kararı aldı. O d&ouml;nemde Rusya Tarım Bakanı Alexander Tkachyov in şu s&ouml;zlerini pek &ccedil;oğumuz hafife almış olabilir: &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl i&ccedil;inde yerli &uuml;r&uuml;nler rafları dolduracak. Rusya nın 10 yıl sonra tarım ithalatına ihtiyacı kalmayacak. Gelecek 5 yılda tarım sekt&ouml;r&uuml;ne 35 milyar dolarlık destek planları olduğunu a&ccedil;ıklaması, Rusya nın tarıma yeni d&ouml;nemde bakış a&ccedil;ısını &ouml;zetler nitelikte. Rusya, ortaya koyduğu bu strateji &ccedil;er&ccedil;evesinde 10-12 milyon hektarlık tarım alanını &uuml;retime kazandırarak, tarımda kendi kendine yetebilirlik oranını en kısa s&uuml;rede olabildiğince artırmayı hedefliyor. 2013 yılında gıdasının y&uuml;zde 36 sını ithal eden Rusya nın 2015 teki ithalatı y&uuml;zde 28 e d&uuml;şt&uuml;. 2016 da bu oran y&uuml;zde 23 seviyelerinde ger&ccedil;ekleşti. Putin Y&ouml;netimi, tarımsal &uuml;r&uuml;n tarafındaki a&ccedil;ığını alternatif pazarlardan ithalat ve yerli &uuml;retimi artırmayı hedefleyen yeni yatırımlar yoluyla tedarik ediyor. Bir&ccedil;ok analiste g&ouml;re s&ouml;z konusu strateji başta gıda enflasyonu olmak &uuml;zere bir &ccedil;ok noktada y&uuml;ksek risk i&ccedil;eriyor. Zaten Rusya, bu riske 2015 ve 2016 da maruz kaldı ancak orta ve uzun vadede bunun &uuml;stesinden geleceğine inanıyor. Peki Rusya tarıma ne kadar elverişli bir &uuml;lke? İklim şartlarına bağlı olarak yılın sadece 3-4 ayı meyve ve sebze &uuml;retimi a&ccedil;ısından uygun olan Rusya, bu alandaki sıkıntıyı aşacak form&uuml;l olarak &ouml;rt&uuml; altı &uuml;retim stratejisi ortaya koyuyor. &Ouml;zellikle son yıllarda Rusya serada &uuml;retimi artırmaya devam ediyor. Bir&ccedil;ok sera tesisi yenilendi, yenileri kuruldu. Bu alanda yeni teknolojik gelişmeler sisteme adapte edildi. T&uuml;m bunlar ışığında sera yatırım projelerinin &ccedil;oğu, Rusya nın orta b&ouml;l&uuml;m&uuml;nde (yaklaşık 600 hektarlık sera tesisi) ve g&uuml;ney b&ouml;lgesinde (200 hektarın &uuml;zerinde) yoğunlaşıyor. Rusya, bu yatırımların meyvelerini de toplamaya başlıyor. Tarımsal Pazar Araştırmaları Enstit&uuml;s&uuml;&rsquo;n&uuml;n verilerine g&ouml;re Rusya&rsquo;da 2016 yılındaki hıyar &uuml;retimi 2015 e oranla y&uuml;zde 23 artmış durumda. Domates tarafındaki y&uuml;kseliş daha da fazla: %53. &Uuml;lkenin seralarda ger&ccedil;ekleşen toplam meyve-sebze &uuml;retimine baktığımızda 2016 da bir &ouml;nceki yıla g&ouml;re y&uuml;zde 31 i aşan bir y&uuml;kseliş s&ouml;z konusu. Buna paralel olarak taze salatalık ithalatının hacmi d&ouml;rtte bir oranında azalmış durumda. Domates ithalatı ise &uuml;&ccedil;te bir oranında gerilemiş. Rusya nın i&ccedil;erideki &uuml;retimi artarken, T&uuml;rkiye&rsquo;den boşalan pazarı ağırlıklı olarak Fas ve Azerbaycan&rsquo;dan ger&ccedil;ekleşen ithalat doldurmuş vaziyette. Hedeflerinin, 2020 de serada hıyar ve domates &uuml;retimini 2 milyon tona &ccedil;ıkarmak olduğunu kaydeden Rus Tarım Bakanı, bu hedefe ulaşabilmek i&ccedil;in en az 2 bin hektar sera tesisi inşa etmeyi ve bunları yenilemeyi planladıklarını s&ouml;zlerine ekliyor. Gelelim meyve tarafına&hellip; Rusya Tarım Bakanı Tkachev, 2016 yılı sonunda devletin, meyve bah&ccedil;elerinin kurulması ve bakımı i&ccedil;in bir &ouml;nceki d&ouml;neme g&ouml;re beş kat fazla s&uuml;bvansiyon sağlandığını a&ccedil;ıkladı. Sonu&ccedil;: Rusya&rsquo;da meyve bah&ccedil;esi kurulumunda ortalama y&uuml;zde 30 artış sağlandı. Peki bitti mi? Hen&uuml;z bitmediğini Rus Tarım Bakanı&rsquo;nın şu s&ouml;zlerinden anlıyoruz: &ldquo;İthalatları durdurmak i&ccedil;in 72 bin hektar yeni meyve bah&ccedil;esi kurmalıyız. B&ouml;ylece gelecek 5 yılda meyve &uuml;retimini 500 bin ton artıracağız.&rdquo; Rus &ccedil;ift&ccedil;isi ve yatırımcısı başta seracılık olmak &uuml;zere tarım alanında &uuml;retime teşvik ediliyor. Bu noktada Rusya nın enerji kaynaklı bir avantajı s&ouml;z konusu. Tarımda en b&uuml;y&uuml;k girdi maliyetlerinin başında gelen enerji, Rusya a&ccedil;ısından sahip olduğu kaynaklar bakımından &uuml;stesinden gelinebilir bir mesele. Teknoloji a&ccedil;ısından sahip olduğu altyapı ve sermaye de Rus &ccedil;ift&ccedil;isinin rekabet&ccedil;i fiyat avantajı sağlamasında &ouml;nemli bir etken olarak g&ouml;steriliyor. Yine bu &ccedil;er&ccedil;evede Rus Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2030 yılına kadar tarımsal makine &uuml;retimini 3 kat artırmak &uuml;zere bir kalkınma planı ortaya koymuş durumda. Hemen hatırlatalım Rusya da tarım makineleri pazarında yerlilik oranı 3 yıl &ouml;nce y&uuml;zde 25 iken bug&uuml;n y&uuml;zde 54 seviyelerinde. S&ouml;z konusu plan ile hedeflenen ise tarım makineleri pazarında yerli oranını y&uuml;zde 80 e &ccedil;ıkarmak. Rusya Tarım Bakanlığı yetkilileri tarımsal yaptırım ve misillemeleri, kriz gibi g&ouml;z&uuml;kse de avantaj olarak yorumluyor. Avantajı da &uuml;lkenin tarımda daha faal bir rol oynamaya başlamış olması ve neredeyse her gıdayı hemen hemen &uuml;retebilme kapasitesinin artması olarak g&ouml;steriyor. Bitkisel &uuml;retim tarafındaki atılımların benzeri hayvancılık tarafında da var. Hem et hem de s&uuml;t tarafında &uuml;retimini artırmak &uuml;zere teşvik politikalarını s&uuml;rd&uuml;ren Putin Y&ouml;netimi, 2020 yılına kadar 800 den fazla besi ve s&uuml;t &ccedil;iftliği kurmayı hedefliyor. Bu noktada Rus Tarım Bakanlığı, et ve s&uuml;t sığır yetiştiriciliği yapan &ccedil;ift&ccedil;ilere hibe miktarını da artırmayı planlıyor. Moskova Y&ouml;netimi, t&uuml;m bu adımları atarken &Ccedil;in ile tarım alanındaki yatırımlarda ortak fon aracılığı ile işbirliğine gidiyor. Sera tarafındaki teknolojilerde Japonya ile &ccedil;alışıyor. &Uuml;retim &uuml;ss&uuml; olarak kendi topraklarındaki yatırımların yanında Bağımsız Devletler Topluluğu ile de yakın temas halinde kalıyor. 2015 teki yazımızdan bir tespiti de hemen burada tekrarlamakta fayda var. Konjonkt&uuml;r gereği s&uuml;re&ccedil; Rusya nın lehine işliyor. K&uuml;resel iklim değişikliğinin de etkisiyle artacak sıcaklık oranı gelecekte Rusya nın ekilebilir tarım arazileri potansiyelini artıracak. Bir &ccedil;ok &uuml;lkenin aleyhine gelişecek olan k&uuml;resel ısınma, bu anlamda Rusya nın kısmen de olsa lehine olacak. Bug&uuml;n iklim şartları nedeniyle yetiştirilemeyen bazı &uuml;r&uuml;nler Rusya da yetişir hale gelecek. Yazı uzadı, farkındayız... Daha fazla detaya girerek sizleri sıkmak istemeyiz. Ama bizce, Rusya nın tarım alanında aldığı kararlar ve attığı adımlar jeopolitik risklerin tarım &uuml;zerindeki etkisini anlayabilmek adına ziraat fak&uuml;ltelerinde vaka &ccedil;alışması olarak işlenmeli. T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından bu gelişmelerden &ccedil;ıkartılacak olduk&ccedil;a fazla dersler var. Jeopolitik risklerin g&ouml;lgesinde &uuml;lkeler tarımda kendi kendine yeterlilik oranlarını artırmayı hedefliyor. Bu da ihracat pazarlarının bundan sonraki d&ouml;nemde de yeniden şekillenebileceği anlamı taşıyor. Sadece belirli bir pazara odaklanmak s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir olmaktan &ccedil;ıkıyor. Tarım sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından uluslararası piyasalarda oyunun kuralları değişiyor. Deyim yerindeyse kurallar bu alanda g&uuml;&ccedil;l&uuml; ve kendine yetebilenler tarafından yeniden yazılıyor. Biz, T&uuml;rkiye&rsquo;de Milli Tarım Projesi&rsquo;ni konuşurken Rusya &ccedil;oktan kendi Milli Tarım Projesi ni uygulamaya koymuş, meyvelerini topluyor bile. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com NOT: 11 Temmuz 2015 te kaleme aldığımız &ldquo;Rusya nın tarımda yeni oyun planı&rdquo; yazısını bu linkten okuyabilirsiniz: http://www.businessht.com.tr/yazarlar/irfan-donat/1101881-rusyanin-tarimda-yeni-oyun-plani#

Rusya'nın tarım stratejisi

Diğer Yazılar