Tarımın gelecek 10 yılı nasıl şekillenecek?

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma &Ouml;rg&uuml;t&uuml; (OECD) ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım &Ouml;rg&uuml;t&uuml; n&uuml;n (FAO) ortaklaşa hazırladığı &ldquo;2017‑2026 Tarım G&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;&rdquo; raporu yayımlandı. Ulusal, b&ouml;lgesel ve k&uuml;resel seviyelerde tarım ve balık&ccedil;ılık sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik orta vadeli beklenti ve &ouml;ng&ouml;r&uuml;lerin yer aldığı 136 sayfalık raporun bu yılki baskısında G&uuml;neydoğu Asya&rsquo;nın tarım ve balık&ccedil;ılık sekt&ouml;rleri hakkında &ouml;zel bir b&ouml;l&uuml;m de yer alıyor. Rapor, gelecek 10 yılda &uuml;retimden t&uuml;ketime kadar tarımdaki genel beklentileri ve projeksiyonları ortaya koyuyor. Bu yılki rapor kapsamında pek &ccedil;ok emtianın 2016 yılındaki rekor &uuml;retimi ve bol miktardaki stokları ile birlikte son 10 yılda g&ouml;r&uuml;len zirve seviyelerinin altında fiyat seyrine dikkat &ccedil;ekiliyor. Rapora g&ouml;re k&uuml;resel gıda emtia fiyatları ge&ccedil;miş yıllarda yaptığı zirvelere kıyasla &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl boyunca d&uuml;ş&uuml;k seviyelerde kalmayı s&uuml;rd&uuml;recek. &ldquo;2016 yılında hububat, et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerindeki ortalama fiyatlar d&uuml;şmeye devam ederken, yağlı tohumlar, bitkisel yağ ve şekerde hafif bir toparlanma g&ouml;r&uuml;ld&uuml;&rdquo; denilen raporda, 2017-2026 d&ouml;neminde ise talep artışının ciddi &ouml;l&ccedil;&uuml;de yavaşlayacağı &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Son 10 yılda talep tarafındaki başlıca b&uuml;y&uuml;me kaynakları olarak iki etkene dikkat &ccedil;ekiliyor. İlki, et ve balık talebindeki artışın yem t&uuml;ketiminin neredeyse yılda y&uuml;zde 6 artmasına yol a&ccedil;an &Ccedil;in Halk Cumhuriyeti ve ikincisi ise hammadde girdileri kullanımının yılda yaklaşık y&uuml;zde 8 arttığı k&uuml;resel biyoyakıt sekt&ouml;r&uuml;. Rapora g&ouml;re, hububat stoklarının son on yılda 230 milyon metrik ton ile ikmali ve diğer bir&ccedil;ok emtia stoklarının bol olması şu an neredeyse 2007-08 gıda fiyat krizinden &ouml;nceki seviyelerine gerileyen k&uuml;resel fiyatların artmasını sınırlandırmaya yardım edecek. Son zamanlardaki bu itici unsurların orta vadede piyasaları aynı şekilde desteklemesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;lm&uuml;yor ve başka hi&ccedil;bir kaynağın bunların yerini alması beklenmiyor. Gelecek 10 yıldaki t&uuml;m &uuml;r&uuml;nlere d&ouml;n&uuml;k gıda talebi artışının &ouml;nceki 10 yıldan daha az olmasının &ouml;ng&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; rapora g&ouml;re, d&uuml;nya genelinde tahılda kişi başı gıda talebinin b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de yatay seyir izlemesi bekleniyor. S&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;nlerde b&uuml;y&uuml;menin sadece az gelişmiş &uuml;lkelerde yaşanacağı kaydediliyor. Bir &ccedil;ok &uuml;lkede diyet tercihleri, d&uuml;ş&uuml;k gelir ve arz y&ouml;nl&uuml; kısıtlamaların t&uuml;ketim artışına gem vurmasıyla et t&uuml;ketiminde beklentilerin sınırlı kalacağı &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Buna karşın, ilave kalori ve proteinin b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de bitkisel yağ, şeker ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerinden gelmesi bekleniyor. Genel olarak batı diyetine doğru y&ouml;nelim in sınırlı kalacağı &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. OECD ile FAO nun ortak raporuna g&ouml;re 2026 yılına gelindiğinde kaloriye erişimin az gelişmiş &uuml;lkelerde g&uuml;nde 2 bin 450 kaloriye ulaşması beklenirken, gelişmekte olan diğer &uuml;lkelerde ise g&uuml;nde 3 bin kaloriyi ge&ccedil;mesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Rapora g&ouml;re gıda g&uuml;vensizliği kritik bir k&uuml;resel endişe kaynağı olarak kalacak ve k&ouml;t&uuml; beslenmenin t&uuml;m bi&ccedil;imleriyle beraber devam etmesi bir &ccedil;ok &uuml;lkede yeni zorluklara yol a&ccedil;acak. Gelecekte mahs&uuml;l artışı b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de &uuml;r&uuml;n verimini artırmakla elde edilecek. &Ouml;rneğin mısır &uuml;retimindeki artışın y&uuml;zde 90&rsquo;ının verim artışından; y&uuml;zde 10&rsquo;nun ise ekim alanın genişlemesinden gelmesi bekleniyor. Verimlilik artışının da kısmen azalması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor ancak bu noktada &ouml;zellikle Sahra‑Altı Afrika&rsquo;daki &uuml;retimde verimlilik artışı kritik &ouml;nemde olacak. K&uuml;resel hububat alanının sadece marjinal olarak artacağı &ouml;ng&ouml;r&uuml;len raporda, soya fasulyesi alanının daha da genişleyerek hayvan yemi ve bitkisel yağ talebini karşılaması bekleniyor. Et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri &uuml;retimindeki artış, hem daha b&uuml;y&uuml;k işletmeler hem de hayvan başına daha y&uuml;ksek verimden sağlanırken, &uuml;retim yoğunluğundaki b&uuml;y&uuml;k farklılıklar ise devam edecek. Rapora g&ouml;re k&uuml;mes hayvanları &uuml;retimindeki b&uuml;y&uuml;me, 10 yıllık s&uuml;rede toplam et &uuml;retimindeki b&uuml;y&uuml;menin neredeyse yarısını oluşturacak. S&uuml;t &uuml;retim artışı &ouml;nceki 10 yılla kıyaslandığında hızlanacak ve bu b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de Hindistan ve Pakistan&rsquo;dan gelecek. Su &uuml;r&uuml;nleri yetiştiriciliğinde, balık&ccedil;ılık sekt&ouml;r&uuml;ndeki b&uuml;y&uuml;me &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. Rapora g&ouml;re &Ccedil;in, k&uuml;resel balık &uuml;retiminde y&uuml;zde 60&rsquo;ın &uuml;zerinde bir pay sahibi olmaya devam edecek. Avcılık yerine &ccedil;iftlikte yetiştirilen balık &uuml;retimi, raporda yer alan emtia arasında en hızlı b&uuml;y&uuml;yen protein kaynağı olarak &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. Tarım ve balık&ccedil;ılık ticaretindeki b&uuml;y&uuml;menin bir &ouml;nceki 10 yıldaki b&uuml;y&uuml;me oranının yaklaşık yarısına doğru yavaşlaması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Bununla birlikte &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yılda ticaret, sekt&ouml;r&uuml;n verimliliğinde b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de sabit bir pay teşkil edecek. &ldquo;Genel olarak tarım ticaretinin makro ekonomik oynaklıklara karşı diğer mallardaki ticarete g&ouml;re diren&ccedil;li olduğu kanıtlanmıştır&rdquo; ifadesine yer verilen raporda, &ldquo;Tarım sekt&ouml;r&uuml;ndeki nispeten y&uuml;ksek koruma g&ouml;z&ouml;n&uuml;ne alındığında, tarımsal ticaretin artışı daha fazla piyasa serbestisiyle genişletilebilir&rdquo; ifadelerine yer veriliyor. Raporda yer alan bir nokta ise bug&uuml;n T&uuml;rkiye de olduk&ccedil;a tartışma konusu haline gelmiş durumda. Raporda deniliyor ki: &ldquo;&Ouml;zellikle Sahra Altı Afrika, Kuzey Afrika ve Orta Doğu&rsquo;da gıda g&uuml;venliği a&ccedil;ısından gıda ithalatı daha fazla &ouml;nem kazanıyor. Bazı &uuml;lkeler i&ccedil;in bu, talebin arttığını ancak yurt i&ccedil;inde gıda &uuml;retimi i&ccedil;in doğal kaynaklarda yetersizlik olduğunu ifade edebilirken, bazı &uuml;lkeler i&ccedil;inse tarımsal kalkınma sorunlarının işareti olabilir.&rdquo; Aslında herkesin bildiği &uuml;zere T&uuml;rkiye nin sorunu doğal kaynaklarındaki yetersizlik değil, &uuml;retimdeki planlama sorunu ve kırsal kalkınma politikalarındaki eksik ve yanlışlar. Yeniden rapora d&ouml;nelim... GELECEK 10 YILDA TARIMSAL İTHALAT VE İHRACAT Gelecek 10 yılın ihracat ve ithalat trendlerine baktığımızda karşımıza ş&ouml;yle bir tablo &ccedil;ıkıyor: Net ihracatın Amerika, Doğu Avrupa ve Orta Asya &uuml;lkelerinde artması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;rken, net ithalatın diğer Asya ve Afrika &uuml;lkelerinde y&uuml;kselmesi bekleniyor. Raporda ihracatın, yaygınlaşan ithalatın aksine birka&ccedil; tedarik&ccedil;i &uuml;lke etrafında yoğunlaşmaya devam edeceği belirtiliyor. Bu durumun k&uuml;resel piyasalarda talep şoklarından &ccedil;ok, doğal ve politik unsurlardan kaynaklanan fakt&ouml;rlerle arz şoklarına karşı duyarlılığı artırdığına dikkat &ccedil;ekiliyor. 2017-2026 G&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml; n&uuml;n beklenen temel arz ve talep şartları kapsamında, &ccedil;oğu tarım ve balık&ccedil;ılık &uuml;r&uuml;n&uuml;n&uuml;n reel fiyatlarının hafif&ccedil;e gerileyen bir eğilim izleyerek &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yılda &ouml;nceki zirvelerin altında tutması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Tarımsal &uuml;r&uuml;n fiyatlarının &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de oynaklık altında olduğuna vurgu yapılan raporda, uzun vadeli eğilimlerin uzun bir d&ouml;nem b&uuml;y&uuml;k sapmalar g&ouml;sterebileceğine dikkat &ccedil;ekildi. G&uuml;neydoğu Asya&rsquo;nın tarım ve balık&ccedil;ılık sekt&ouml;rleri hakkında &ouml;zel b&ouml;l&uuml;m&uuml;n yer aldığı raporda, s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir verimlilik artışı sağlamak i&ccedil;in kaynak y&ouml;netiminin iyileşmesine ve Ar-Ge&rsquo;nin artmasına da gerek duyulacağı kaydedildi. Raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan diğer bulgular ise ş&ouml;yle: *** D&uuml;ş&uuml;k gelirli geniş gruplar &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl boyunca kişi başına d&uuml;şen k&uuml;resel et talebindeki b&uuml;y&uuml;meyi y&uuml;zde 1&rsquo;de tutacak; bu da bir &ouml;nceki d&ouml;nemle kıyaslandığında y&uuml;zde 6 artış anlamına geliyor. *** Kişi başına şeker talebinin daha hızlı artması bekleniyor. &Ouml;nceki d&ouml;nemde y&uuml;zde 5.6 olan b&uuml;y&uuml;menin bu d&ouml;nem y&uuml;zde 8.1 olması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. *** 2026&rsquo;da Hindistan&rsquo;ın en yoğun n&uuml;fuslu &uuml;lke olması bekleniyor. Zaten y&uuml;ksek olan ve h&acirc;l&acirc; artan kişi başı s&uuml;t t&uuml;ketim seviyeleri ile Hindistan&rsquo;ın &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl boyunca k&uuml;resel s&uuml;t &uuml;retimindeki artışın y&uuml;zde 42&rsquo;sinden sorumlu tutulması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. *** Biyoyakıt &uuml;retimi &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl boyunca y&uuml;zde 17 civarına artacak; bu da &ouml;nceki d&ouml;neme g&ouml;re y&uuml;zde 90 artış anlamına geliyor. *** Mahsulde verimlilik kazancının buğday &uuml;retimindeki artışın y&uuml;zde 85&rsquo;ini; mısır &uuml;retimindeki artışın ise y&uuml;zde 90&rsquo;ını karşılaması bekleniyor. Bunlar i&ccedil;in ekim alanlarında artış sadece y&uuml;zde 2 olacak. *** Bunun tersine soya fasulyesindeki y&uuml;zde 14&rsquo;l&uuml;k genişlemenin-b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de G&uuml;ney Amerika&rsquo;daki-k&uuml;resel &uuml;retimdeki artışın y&uuml;zde 60&rsquo;nı karşılaması bekleniyor. *** Balığın ise 2026&rsquo;ya varıldığında &Ccedil;in ve G&uuml;ney Asya&rsquo;da t&uuml;ketilen hayvan proteinin yarısını oluşturması bekleniyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımın gelecek 10 yılı nasıl şekillenecek?

Diğer Yazılar