Şekerde dengeler özelleştirme ile değişecek mi?

Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Maliye Bakanı Naci Ağbal ve Kalkınma Bakanı L&uuml;tfi Elvan, 2018-2020 yıllarını kapsayan &ldquo;Yeni Orta Vadeli Program&rdquo;ı (OVP) a&ccedil;ıkladı. OVP de bir &ccedil;ok sekt&ouml;r&uuml; yakından ilgilendiren kararlar var. Ama bunlar arasında bizim en &ccedil;ok dikkatimizi &ccedil;eken tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; &ccedil;ok yakından ilgilendiren &ouml;zelleştirme hedefleri. Maliye Bakanı Naci Ağbal, &ouml;zelleştirme uygulamalarına program d&ouml;neminde de devam edeceklerini ve &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıl i&ccedil;in &ouml;zelleştirme geliri hedefinin 10 milyar lira olduğunu s&ouml;yledi. Ağbal, 2019 ve 2020 yılları i&ccedil;in de 10 ar milyar liralık &ouml;zeleştirme hedeflediklerini vurguladı. T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları na bağlı fabrikalardan &ouml;nceliklendirme yaparak &ouml;zelleştirmelere devam edeceklerini kaydeden Ağbal, &ouml;zelleştirme programını hızlandırmayı planladıklarını dile getirdi. Peki bu sekt&ouml;r a&ccedil;ısından ne anlama geliyor? T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. stratejik &ouml;nemde bir işletme ve &ouml;zellikle şeker sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından kritik bir pozisyonda. İktisadi bir devlet teşekk&uuml;l&uuml; konumundaki T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. pancardan şeker &uuml;reten ve bu sekt&ouml;rde y&uuml;zde 50 den fazla paya sahip bir kuruluş. Bug&uuml;n itibariyle 25 şeker fabrikası, 4 alkol fabrikası, 2 Makine fabrikası, 1 Elektromekanik Aygıtlar Fabrikası, 1 Tohum İşleme Fabrikası ve 1 Araştırma Enstit&uuml;s&uuml; ne sahip olan T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. nin yurt &ccedil;apında kurduğu 150 den fazla b&ouml;lge şefliği ve 300 &uuml;n &uuml;st&uuml;nde pancar alım merkezi bulunuyor. Şirketin bir de yurt dışı yatırımı s&ouml;z konusu... 1996 yılında yapımına başlanan ve 1998 de tamamlanarak g&uuml;nde 3 bin ton pancar işleme kapasitesine sahip &Ouml;zbekistan Horezm Şeker Fabrikası nda y&uuml;zde 53,7 paya sahip olan T&uuml;rkşeker, herhangi bir şirket değil. 2016 yılında İSO 500 sıralamasında 21 inci sırada yer alan kuruluşun ge&ccedil;en yılki net satış rakamı 3,6 milyar lirayı aşıyor. 9 bin kişiye istihdam yaratan şirketin aktif toplamı ise 3 milyar 861 milyon lira seviyesinde. Sadece bu a&ccedil;ıdan baktığınızda bile T&uuml;rkşeker in &ouml;zelleştirilme kararı sekt&ouml;rdeki bir &ccedil;ok dengeyi de ciddi bi&ccedil;imde değiştirebilir. Ama asıl mesele &ldquo;Bundan sonraki d&ouml;nemde T&uuml;rkiye nin şeker ihtiyacının karşılanmasında pancar mı &ouml;n planda olacak yoksa mısır şurubu mu?&ldquo; sorusuna verilecek yanıt. Ve bu sorunun cevabı T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. nin &ouml;zelleştirme kararı ve s&uuml;recinde yatıyor. Cevaptan &ccedil;ıkacak sonu&ccedil; da T&uuml;rkiye de pancar &uuml;retiminin kaderini ve T&uuml;rkiye nin bu alandaki politikasını belirleyecek. Başlıkta bahsettiğimiz denge de tam burada yatıyor... BU KONUYU 40 KERE D&Uuml;Ş&Uuml;NMEMİZ LAZIM Hatırlarsanız 20 Eyl&uuml;l 2016 da Maliye Bakanı Naci Ağbal ın bu konuda &ccedil;ok &ouml;nemli bir a&ccedil;ıklaması vardı. Aynen aktaralım... Ağbal, Şeker sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n &ouml;zelleştirilmesi, &ouml;zelleştirme programında olan bir&ccedil;ok şirketin &ouml;zelleştirilmesinden &ccedil;ok farklı. Benim kanaatim bu... Yani T&Uuml;PRAŞ ı &ouml;zelleştirebilirsiniz, orada bir şirket var. Mega bir &uuml;retim fabrika ortamı var. Onun altında tarım &uuml;reticisi yok. T&uuml;rk Telekom u &ouml;zelleştirebilirsiniz ama iş, şeker fabrikalarının &ouml;zelleştirilmesine geldi mi bu konuyu 40 kere d&uuml;ş&uuml;nmemiz lazım diyerek meselenin ne kadar hassas olduğuna vurgu yapmıştı. Aslına bakarsanız T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları nın &ouml;zelleştirme s&uuml;reci yeni değil. Daha &ouml;nce de zaman zaman g&uuml;ndeme gelmiş ve sonra rafa kaldırılmıştı. Şimdi yeniden g&uuml;ndememize girdi. Biz de tıpkı Maliye Bakanı Ağbal gibi şeker sekt&ouml;r&uuml;nde &ouml;zelleştirmenin &ccedil;ok kritik ve stratejik &ouml;nemde olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. 40 değil belki 140 kez d&uuml;ş&uuml;n&uuml;lmesi gerektiğini savunuyoruz. Neden mi? Nişasta bazlı şeker &ccedil;ıkmadan &ouml;nce T&uuml;rkiye&rsquo;de yaklaşık 20 milyon ton şeker pancarı &uuml;retimi ger&ccedil;ekleştirilirken, bug&uuml;n &uuml;retim 3 milyon ton azalarak 17 milyon tonlara gerilemiş durumda. Bildiğiniz &uuml;zere uzun zamandır sekt&ouml;rde &ouml;nemli bir tartışma konusu var. Nişasta bazlı şeker kotasının artırılması noktasında yoğun faaliyet g&ouml;steren sanayiciler bir tarafı temsil ederken, diğer tarafta ise pancardan şeker &uuml;reten bir sanayi kesimi var. T&uuml;rkiye&rsquo;de şeker sekt&ouml;r&uuml; b&uuml;nyesinde 7 tane pancar şekeri &uuml;reticisi ve 5 nişasta bazlı şeker &uuml;reticisi olmak &uuml;zere birbirine rakip 12 şirket faaliyet g&ouml;steriyor. Sekt&ouml;rde ayrıca kota hakkı bulunmayan ve kota tahsis edilmeyen 5 adet nişasta bazlı şeker &uuml;reten şirket bulunuyor. S&ouml;z konusu şirketlerin de yıllık toplam &uuml;retim kapasitesi yaklaşık 350 bin ton ve &uuml;retimlerinin tamamı ihra&ccedil; ediliyor. T&uuml;rkiye de 2016/2017 d&ouml;nemine ait pancar şekeri &uuml;retim kotası 2 milyon 500 bin ton iken izoglukoz (NBŞ) kotası ise 265 bin ton seviyesinde. Sekt&ouml;r&uuml;n denetimi noktasında &ouml;nemli bir misyonu bulunan Şeker Kurulu na ise 1 yılı aşkın s&uuml;redir atama yapılmıyor. Haliyle de sekt&ouml;rde &uuml;retim ve mevcut kotalar kontrol edilemiyor. Şeker piyasasında bir başı boşluktan bahsedersek yanlış olmaz. Bir tarafta pancar şekeri &uuml;retiminin maliyet ve satış fiyatına y&ouml;nelik tartışmalar ile atıl kapasite iddiaları s&uuml;rerken, &ouml;te yanda kamuoyunda nişasta bazlı şekerin (mısır şurubu) sağlık &uuml;zerindeki etkileri tartışılıyor ve kaygılar dile getiriliyor. Gelelim işin ekonomik boyutuna... Pancardan elde edilen şeker sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n T&uuml;rkiye de 3 milyar doları aşan bir katma değer yarattığı hesaplanıyor. T&uuml;rkiye nin yıllık şeker ihtiyacı yaklaşık 3 milyon ton civarında iken şeker pancarı fabrikaları yılda yaklaşık 2,3 milyon ton &uuml;retim yapıyor. Yaklaşık 350 bin &ccedil;ift&ccedil;i ailesi bu işten ekmek yiyor. Şeker-İş Sendikası Genel Başkanı İsa G&ouml;k, burada &ouml;nemli bir noktaya dikkat &ccedil;ekerek, &ldquo;Buna rağmen stok kalıyor. Geriye kalan ihtiya&ccedil; başka yollarla ikame ediliyor. Bu hem ekonomik hem sağlık a&ccedil;ısından konuşulması gereken bir konu diyor. T&uuml;rkşeker in &ouml;zelleştirilmesinin uzun zamandır programda olduğunu belirten G&ouml;k, &ldquo;D&uuml;nyada şeker fabrikalarının &ouml;zel şahıslar i&ccedil;in &ouml;zelleştirildiği vaki değil. Bu noktada yanlış bir karar alınmaması lazım&rdquo; diyor. G&ouml;k, şeker fabrikalarının d&uuml;nyadaki yapılarının iyi analiz edilmesi gerektiğinin altını &ccedil;iziyor. D&uuml;nyada şeker fabrikalarının kooperatifler eliyle y&ouml;netildiğine dikkat &ccedil;eken G&ouml;k, &ouml;zelleştirme yerine devletin ve &uuml;reticinin i&ccedil;inde olduğu bir model geliştirilmesinin daha faydalı olacağını savunuyor. Şeker konusu &ouml;ylesine, herhangi bir konu değil... Kendi i&ccedil;inde bir &ccedil;ok dengesi var... Bir yazıda tamamını anlatmak g&uuml;&ccedil; olsa da biz &ouml;zetini yazmaya &ccedil;alıştık. Sadece sekt&ouml;r&uuml; değil 80 milyon t&uuml;keticiyi de yakından ilgilendiren bu konu oldu, bittiye getirilmemeli... &Uuml;zerinde &ccedil;ok konuşulması ve tartışılması gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Şekerde dengeler özelleştirme ile değişecek mi?

Diğer Yazılar