Tarımda ithalata yol açan 8 kronik sorun

Deyim yerindeyse hayvancılık a&ccedil;ısından tam bir ithalat yılı yaşıyoruz. &Ouml;zellikle canlı hayvan ve karkas et tarafında aralıksız s&uuml;ren ithalata lop et ithalatı da eklenince &uuml;retici bundan sonrası i&ccedil;in ne yapacağını bilemez hale geldi. Tarımda kronik hale gelmiş sorunlar kısa vadeli ve g&uuml;n&uuml;birlik yaklaşımlarla &ccedil;&ouml;z&uuml;lmeye &ccedil;alışıldığı s&uuml;rece ithalatın g&uuml;ndemden d&uuml;şmesi zor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; mevcut sorunlar &uuml;reticilerin belini &ouml;yle b&uuml;km&uuml;ş durumda ki konunun idare edilebilir ya da ge&ccedil;iştirilebilir bir yanı kalmadı. İthalat sarmalında her ge&ccedil;en g&uuml;n belirsizliğin daha da arttığı, &ccedil;ift&ccedil;inin &uuml;retimden soğuduğu ve hatta &ccedil;ıktığı bir tablo var karşımızda. Bunun temel nedenlerini daha &ouml;nce de sıklıkla dile getirmiştik. Ancak ısrarla sorunları k&ouml;k&uuml;nden &ccedil;&ouml;zecek orta ve uzun vadeli politikalar bir yana, ithalat kolaycılığına başvurulduğu i&ccedil;in biz de kronik sorunların altını maddeler halinde yeniden ve ısrarla &ccedil;izelim istedik. 1- &Uuml;retim planlaması yok Arz ve talep dengesini g&ouml;zetecek ve dolayısıyla fiyatlarda istikrar sağlayabilecek temel unsur planlama. Ama biz tarımda planlamayı başarabilmiş değiliz. T&uuml;rkiye nin n&uuml;fusu, ekonomik alım g&uuml;c&uuml;, ihracat potansiyeli gibi bir &ccedil;ok parametreye bağlı olarak hem hayvancılık hem de bitkisel &uuml;retim tarafında orta ve uzun vadeli plana ihtiya&ccedil; var. Tarımda gelecek 20-30 yılın sağlıklı bir şekilde y&ouml;netimi bug&uuml;nden oluşturulacak sağlıklı projeksiyonlarla m&uuml;mk&uuml;n. Ama şu an herkes ezbere &uuml;retim yapıyor. Planlamanın olmadığı bir &uuml;retim modelinden ne &uuml;retici ne de t&uuml;ketici memnun kalıyor. 2- Girdi maliyetleri ve kur riski &ccedil;ok y&uuml;ksek Mazottan, g&uuml;breye, tohumdan ilaca kadar bir &ccedil;ok girdinin &ccedil;ok &ouml;nemli bir kısmı ithal. Kur riski her daim kenarda bekliyor. Bu riskleri bertaraf etmeye y&ouml;nelik şuana kadar alınmış bir &ouml;nlem ya da atılmış bir adım yok. Maliyetlerin sağlıklı şekilde y&ouml;netilemediği bir ortamda &uuml;reticinin rekabet&ccedil;i olmasını beklemek hayal. Bu ortamda rekabet&ccedil;ilik bir yana &uuml;retici mağdur oluyor. &Ccedil;ift&ccedil;i i&ccedil;in tarımsal &uuml;retim k&acirc;rlı ve cazip olmaktan &ccedil;ıkıyor. 3- Dağınık yapıdaki &uuml;reticinin pazara erişim sorunu var &Ccedil;ift&ccedil;inin sorunu sadece &uuml;retim bazlı değil. &Uuml;r&uuml;nlerin sonraki aşamalarında s&ouml;z sahibi olamadığı i&ccedil;in fiyat konusunda da etkisiz durumda. Ne &uuml;r&uuml;nlerin maliyetini kontrol etme ne de satışı noktasında fiyat belirleme şansı yok. Fiyat oluşumunu, organize olamayan &uuml;reticinin karşısındaki monopol ya da oligopol yapıya m&uuml;sait durumdaki sekt&ouml;r&uuml;n diğer paydaşları y&ouml;netiyor. &Uuml;reticinin &uuml;retimden pazarlamaya kadar bir &ccedil;ok aşamada karşılaştığı risklere karşı elinde hi&ccedil;bir enstr&uuml;man yok. 4- Serbest piyasa kuralları işlemiyor Bir &ccedil;ok tarım ve gıda &uuml;r&uuml;n&uuml; a&ccedil;ısından serbest piyasa koşullarının sağlıklı ve adil şekilde işlediğini s&ouml;ylemek zor. En somut &ouml;rneği fındık fiyatlarında g&ouml;r&uuml;yoruz. Maliyetinin altında satış yapmak zorunda bırakılan &uuml;retici i&ccedil;in bu iş s&uuml;rd&uuml;rebilir ve cazip olmaktan &ccedil;ıkıyor. Hayvancılık tarafında da durum farklı değil. Mesela Ulusal S&uuml;t Konseyi nin belirlediği referans &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatı ile &ccedil;ift&ccedil;inin satış fiyatı arasında ciddi bir fark var. Kısacası &uuml;retici sahipsiz ve adeta kaderine terk edilmiş durumda. &Uuml;retim yapanın mağdur edildiği bir yapı kemikleşmiş durumda. Serbest piyasa ekonomisi adı altında bir boşluk s&ouml;z konusu. 5- Reg&uuml;lasyonlar yeterli değil Spek&uuml;lasyonlara a&ccedil;ık olan tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; manip&uuml;lasyona da m&uuml;sait durumda. Bunun &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;ebilmenin yolu gerekli altyapı ve d&uuml;zenlemelerden ge&ccedil;iyor. Makro ve mikro tarım politikalarının eksikliği giderilmediği s&uuml;rece bu riskleri bertaraf etmek zor. Burada g&ouml;rev reg&uuml;lat&ouml;r misyonuna sahip kamu kurumlarına d&uuml;ş&uuml;yor. Bug&uuml;n adı daha &ccedil;ok ithalatla g&uuml;ndeme gelen Et ve S&uuml;t Kurumu (ESK), Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), Tarım Kredi Kooperatifleri ve Tarım İşletmeleri Genel M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; (TİGEM) gibi kurumlar &ccedil;ok daha etkin ve işlevsel olabilir. 6- &Uuml;reticilerin g&ouml;r&uuml;şleri alınmıyor Farklı illerde &uuml;retici ve temsilcilerle biraraya geldiğimizde benzer serzenişlerle karşılaşıyoruz. Tarım politikaları belirlenirken &uuml;reticilerin g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml;n alınmadığından şikayet eden &ccedil;ift&ccedil;iler, sahadaki ger&ccedil;eklerden uzak kararların masa başında alınmasını istemiyor. Kendilerini doğrudan etkileyen kararlar m&uuml;zakere edilirken fikirlerini beyan etmek istiyorlar. Sekt&ouml;rde &ldquo;ortak akıl&rdquo; ile hareket etme eksikliği var. 7- Katma değer ve markalı &uuml;retim g&uuml;ndemde yok Kronik sorunlardan kafamızı kaldırıp bir sonraki adımı hesap edecek g&uuml;c&uuml;m&uuml;z kalmamış. Bir &ccedil;ok sorunun &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;ne katkı sağlayacak katma değerli ve markalı &uuml;retim konusunu g&uuml;ndeme alamıyoruz. Bunu yapabilmek i&ccedil;in de ortak hareket etme ve birlikte iş yapma k&uuml;lt&uuml;r&uuml;n&uuml;n geliştirilmesi gerekiyor. Bazı kooperatifler &ouml;rnek model niteliğinde bunu başarabilmiş durumda ama sayıları iki elin parmağını ge&ccedil;meyecek kadar az. &Ccedil;ift&ccedil;inin sadece &uuml;retime odaklanıp sonraki safhalara m&uuml;dahil olmadığı bir model ile kronik sorunları &ccedil;&ouml;zmek ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir şekilde b&uuml;y&uuml;mek zor. 8- STK lar yeteri kadar etkin değil T&uuml;rkiye de maalesef &ccedil;ok sayıda işlevsiz birlik, dernekler var. Tarım sekt&ouml;r&uuml;nde faaliyet g&ouml;steren STK ların &ouml;nemli bir kısmı misyonunu hakkıyla yerine getiremiyor. İşini doğru yapan STK lar yok değil ama &ccedil;oğunluğu &uuml;reticilerin haklarını savunamıyor. Her konu ile ilgili basın b&uuml;lteni yayımlayarak &ccedil;ift&ccedil;inin hakları maalesef korunmuyor. Bu maddeleri &ccedil;oğaltmak m&uuml;mk&uuml;n... T&uuml;m bunlar defalarca yazıldı ve &ccedil;izildi. &Uuml;zerinde &ccedil;ok tartışıldı ve bir&ccedil;ok konuda hemfikir olundu ama iş uygulamaya gelince bir arpa boyu yol katedilmedi. T&uuml;rkiye de tarım piyasalarının istikrarsız olmasından nemalanan ve sistemin bu şekilde s&uuml;rmesini isteyen bir kesim olduğu inancı artıyor. Re&ccedil;ete ortadayken hala yanlışlarda ısrar edilmesi bu inancı kuvvetlendiriyor. 2008-2010 arasına ve sonrasındaki s&uuml;rece bakarsak hayvancılık krizinden ders &ccedil;ıkaramadığımız a&ccedil;ık. Eğer gerekli dersleri alsaydık bug&uuml;n yine benzer senaryo ortaya &ccedil;ıkmazdı. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda ithalata yol açan 8 kronik sorun

Diğer Yazılar