Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi 40 kere düşünüldü mü?

T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları&rsquo;nın &ouml;zelleştirilme kararı, 2018-2020 yıllarını kapsayan &ldquo;Orta Vadeli Program&rdquo;da (OVP) ge&ccedil;en yıl tekrar g&uuml;ndeme alınmıştı. Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2019 ve 2020 yılları i&ccedil;in 10 ar milyar liralık &ouml;zelleştirme hedeflediklerini vurgularken, T&uuml;rkŞeker&rsquo;e bağlı fabrikaların &ouml;ncelikler arasında olduğunu a&ccedil;ıklamıştı. Bakan Ağbal&rsquo;ın dediği gibi de oldu. S&uuml;re&ccedil; başladı&hellip; T&uuml;rkşeker&rsquo;e ait 14 fabrikanın &ouml;zelleştirme ihale ilanı yayımlandı. Bor, &Ccedil;orum, Kırşehir, Yozgat Şeker Fabrikası&rsquo;nın &ouml;zelleştirme ihalesi i&ccedil;in son teklif verme tarihi 4 Nisan 2018 olarak belirlenirken, Erzincan, Erzurum, Ilgın, Kastamonu, Turhal Şeker Fabrikası i&ccedil;in s&ouml;z konusu tarih 11 Nisan 2018 olarak a&ccedil;ıklandı. Afyon, Alpullu, Burdur, Elbistan ve Muş Şeker Fabrikası i&ccedil;inse son teklif verme tarihi 18 Nisan 2018. &Ouml;ncelikle şunu belirtmekte fayda var. T&uuml;rkşeker&rsquo;in &ouml;zelleştirilmesi &ldquo;herhangi bir &ouml;zelleştirme&rdquo; değil. Şeker, başlı başına stratejik bir &uuml;r&uuml;n ve bir&ccedil;ok sekt&ouml;r a&ccedil;ısından kritik &ouml;nemde. O y&uuml;zden konuya sadece tek ve dar bir a&ccedil;ıdan bakmak eksik ve yanlış olur. Bug&uuml;n T&uuml;rkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. pancardan şeker &uuml;reten ve sekt&ouml;rde yaklaşık pazarın yarısına sahip bir kuruluş konumunda. &Uuml;retim b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; bakımından d&uuml;nyanın ilk 15 b&uuml;y&uuml;k şeker şirketi arasında 14&rsquo;&uuml;nc&uuml; sırada yer alan T&uuml;rkşeker in &ouml;zelleştirilme kararı sekt&ouml;rdeki bir&ccedil;ok dengeyi ciddi şekilde değiştirebilir. D&uuml;nya genelinde kamış ve pancardan şeker &uuml;reten &uuml;lkeler arasında 12&rsquo;nci sırada yer alan T&uuml;rkiye, d&uuml;nya şeker pancarı &uuml;retiminde y&uuml;zde 7&rsquo;lik pay ile Rusya, Fransa, ABD ve Almanya&rsquo;nın ardından 5&rsquo;inci sırada bulunuyor. KAMUOYUNUN KAYGILARI NELER? Kamuoyunun en b&uuml;y&uuml;k kaygılarından bir tanesi şeker fabrikalarının &ouml;zelleştirildikten sonraki s&uuml;re&ccedil;te kapatılma ya da devre dışı bırakılma ihtimali. Devre dışı olasılığının ardından pazarda payının artma ihtimali olan ve insan sağlığı a&ccedil;ısından kaygı yaratan nişasta bazlı şeker &uuml;retimi ise zincirin diğer bir endişe halkası. Son 7 yılda iki kez iptal edilen şeker fabrikalarının &ouml;zelleştirme s&uuml;recine baktığımızda kamuoyunun bu konudaki kaygıları haksız da değil. Bu endişelere y&ouml;nelik verilen en somut &ouml;rneklerden bir tanesi de Tokat Sigara Fabrikası&rsquo;nda yaşanan s&uuml;re&ccedil;. &Ouml;zelleştirildikten 1yıl sonra kapatılan Tokat Sigara Fabrikası i&ccedil;in de 5 yıl &ccedil;alıştırılma şartı konduğu ancak fabrikanın 1 yıl zor dayandığı hatırlatılıyor. 14 şeker fabrikası &ouml;zelleştirildikten sonra &lsquo;5 yıl &uuml;retim yapacak&rsquo; diye madde olsa bile 6&rsquo;ncı yılda &ouml;zel sekt&ouml;r &lsquo;zarar ediyorum ve artık şeker &uuml;retemiyorum&rsquo; derse sonraki s&uuml;re&ccedil; nasıl gelişecek? Umarız şeker pancarı &uuml;reticisinin sonu t&uuml;t&uuml;n &uuml;reticilerinin sonuna benzemez. T&uuml;rkşeker&rsquo;in &ouml;zelleştirme s&uuml;recinin en b&uuml;y&uuml;k motivasyonu fabrikaların zarar etmesine y&ouml;nelik. Peki kooperatif &ccedil;atısı altında &ccedil;ok başarılı şekilde işleyen ve &ouml;rnek modeller arasında g&ouml;sterilen şeker fabrikaları varken T&uuml;rkşeker&rsquo;in neden ve nasıl zarar ettiğini sorgulamamız gerekmiyor mu? T&uuml;rkşeker, uzun bir d&ouml;nemdir (2000 den bu yana) &ouml;zelleştirme kapsam ve programında olması sebebiyle rekabet g&uuml;c&uuml; ve verimlilik a&ccedil;ısından yurti&ccedil;i ve yurtdışındaki rakiplerinin gerisinde kaldı. 2000 yılından bu yana s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir yapı oluşturmak adına yenileme, modernizasyon, otomasyon ve entegre yatırımları yapılmadı. Fabrikaların rehabilite edilmemesi sonucu oluşan maliyet ve fiyat yapısını d&uuml;zeltmenin tek yolu &ouml;zelleştirme mi? &lsquo;Yerli&rsquo; ve &lsquo;milli&rsquo; kavramlarının bu kadar &ouml;ne &ccedil;ıktığı bir d&ouml;nemde pancar şekeri sanayinde &ldquo;yeniden yapılanma&rdquo; atılımı &ldquo;yerli ve milli bir hamle&rdquo; olmaz mı? T&uuml;rkşeker&rsquo;e ait fabrikaların teknolojik altyapı bakımından g&uuml;&ccedil;lendirilmesi, y&ouml;netim modeli a&ccedil;ısından rehabilite edilmesi, yeni bir model ile mali kaynak yaratılması m&uuml;mk&uuml;n değil mi? Bu fabrikalar, tam kapasite ile &ccedil;alışacak şekilde yeniden yapılandırılarak &uuml;r&uuml;n, yan &uuml;r&uuml;n ve hatta atıkların değerlendirilmesi sonucu rekabet g&uuml;c&uuml; y&uuml;ksek entegre tesislere d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lemez mi? EBK VE SEK &Ouml;RNEKLERİ HALA HAFIZALARDA Et ve Balık Kurumu, S&uuml;t End&uuml;strisi Kurumu (SEK), yem sanayi işletmeleri gibi kurumlarda ger&ccedil;ekleştirilen &ouml;zelleştirmelere sonucu et, s&uuml;t, yem piyasasında arz-talep tarafındaki dengesizlik ve fiyatlardaki oynaklık herkesin malumu. Hatta bu dengenin bozulması sonucu bu alandaki ithalat politikamız yeni normalimiz haline d&ouml;n&uuml;şm&uuml;ş durumda. Ve konunun bir diğer boyutu da bundan sonraki s&uuml;re&ccedil;te şeker &uuml;retimine dayalı olarak t&uuml;ketime y&ouml;nelik yaşanabilecek olası değişim. Daha a&ccedil;ık bir ifadeyle &ouml;zelleştirme ger&ccedil;ekleştiği takdirde T&uuml;rkiye nin orta ve uzun vadede şeker ihtiyacının karşılanmasında pancar mı &ouml;n planda olacak yoksa mısır şurubu mu? T&uuml;keticilerin nişasta bazlı şekere ilişkin kaygıları g&ouml;z ardı edilemez. D&Uuml;NYADAKİ ŞEKER FABRİKALARIN Y&Ouml;NETİM MODELLERİ D&uuml;nyadaki şeker fabrikalarının y&ouml;netim şekillerine baktığımızda kişinin değil, &uuml;retici ve &ccedil;alışanların i&ccedil;inde yer aldığı y&ouml;netim modelleri dikkat &ccedil;ekiyor. &Ouml;zellikle ABD ve Avrupa Birliği&rsquo;ndeki şirketlerin &ouml;nemli bir b&ouml;l&uuml;m&uuml; &ccedil;ift&ccedil;ilerin ve &ccedil;alışanlarının i&ccedil;erisinde yer aldığı kooperatif tabanlı y&ouml;netim modellerine sahip. Her devletin bir tarım politikası var ama şeker sekt&ouml;r&uuml; hem stratejik bir alan olması hem de kendine &ouml;zg&uuml; &uuml;retim yapısı gereği ayrı bir konumda tutuluyor. O y&uuml;zden T&uuml;rkiye&rsquo;de de şeker fabrikalarının y&ouml;netim şekli d&uuml;nyadaki başarılı modellere benzer bir yapıda &uuml;lke ger&ccedil;eklerini de g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alarak yeniden d&uuml;zenlenemez mi? Şeker fabrikaları i&ccedil;in yeniden bir yapılanma stratejisi geliştirilemez mi? T&uuml;rkşeker&rsquo;in &ouml;zelleştirilmesine y&ouml;nelik karar bir&ccedil;ok kesimi ve alanı &ccedil;ok yakından ilgilendiriyor. Zira pancar ve şeker &uuml;retimi, katma değer yaratma oranı y&uuml;ksek, istihdam sağlayan bir alan olmasının yanında diğer tarım &uuml;r&uuml;nleri ve hayvancılığın gelişmesinde de &ouml;nemli bir role sahip. Genel &ccedil;er&ccedil;eveden bakıldığından konu, gıda g&uuml;vencesi, gıda g&uuml;venliği, &ccedil;ift&ccedil;i geliri (Yılda yaklaşık 250 bin aile şeker pancarı tarımı ile uğraşıyor), istihdam (fabrikalarda 25 bin kişiye istihdam sağlanıyor), s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarım politikaları ve pancarden elde edilen şeker sanayi a&ccedil;ısından bir&ccedil;ok başlığa sahip. Daha a&ccedil;ık bir ifadeyle d&uuml;nyada şeker politikaları sadece şeker &uuml;retmek &uuml;zere kurgulanmış politikalar değil, aynı zamanda sosyo-ekonomik hayatın gelişmesine katkıda bulunan ve insan sağlığını yakından ilgilendiren bir politika yaklaşımını barındırıyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de 3 milyar dolarlık katma değer yaratan b&ouml;yle bir sekt&ouml;r&uuml;n geleceği aslında &ccedil;ift&ccedil;isinden iş&ccedil;isine, yan sekt&ouml;rlerdeki &ccedil;alışanlardan t&uuml;keticisine kadar 80 milyonu yakından ilgilendiriyor. Son s&ouml;z&hellip; Maliye Bakanı Naci Ağbal, 20 Eyl&uuml;l 2016&rsquo;da yaptığı a&ccedil;ıklamada Şeker sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n &ouml;zelleştirilmesi, &ouml;zelleştirme programında olan bir&ccedil;ok şirketin &ouml;zelleştirilmesinden &ccedil;ok farklı. Benim kanaatim bu... Yani T&Uuml;PRAŞ ı &ouml;zelleştirebilirsiniz, orada bir şirket var. Mega bir &uuml;retim fabrika ortamı var. Onun altında tarım &uuml;reticisi yok. T&uuml;rk Telekom u &ouml;zelleştirebilirsiniz ama iş, şeker fabrikalarının &ouml;zelleştirilmesine geldi mi bu konuyu 40 kere d&uuml;ş&uuml;nmemiz lazım diyerek meselenin ne kadar hassas olduğuna vurgu yapmıştı. Ge&ccedil;en bu s&uuml;re zarfında T&uuml;rkşeker&rsquo;in &ouml;zelleştirilmesi ger&ccedil;ekten 40 kere d&uuml;ş&uuml;n&uuml;ld&uuml; m&uuml;? İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi 40 kere düşünüldü mü?

Diğer Yazılar