Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) raporu

Son d&ouml;nemde şeker konusunda &ccedil;ok sayıda mesaj, telefon ve e-mail alıyoruz. Kamuoyu, T&uuml;rkşeker&rsquo;in 14 fabrikasının &ouml;zelleştirme s&uuml;recine dair gelişmeleri yakından takip ederken, bu s&uuml;recin gelecekte şeker sekt&ouml;r&uuml;ndeki &uuml;retim ve t&uuml;ketim yapısını nasıl etkileyeceğini de merak ediyor. Merak etmekte de &ccedil;ok haklı. Zira T&uuml;rkiye&rsquo;de basit bir ifadeyle pancar şekeri ile mısır şurubundan elde edilen ve kamuoyunda nişasta bazlı şeker olarak bilinen NBŞ arasında ciddi bir rekabet var. T&uuml;keticiler de NBŞ&rsquo;nin insan sağlığına olan olumsuz etkilerine y&ouml;nelik olarak kaygılı. Kaygılanmakta da haksız değiller. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Sağlık Bakanlığı&rsquo;nın hazırladığı ve hen&uuml;z yayımlanmayan ancak kamuoyuna sızan &ldquo;Nişasta Bazlı Şekerlerin (NBŞ) Sağlık Etkileri&rdquo; başlıklı raporu olduk&ccedil;a dikkat &ccedil;ekici. Sağlık Bakanlığının, alanında uzman 12 bilim insanından oluşan Bilim Kurulu tarafından hazırlanan raporda, NBŞ&rsquo;nin insan sağlığı a&ccedil;ısından olumsuz etkileri olduğuna dair &ccedil;ok ciddi tespitler yer alıyor. Sağlık Bakanlığı&rsquo;nın raporunda nişasta bazlı şekerlerin (NBŞ) şişmanlamaya sebep olduğu ve kalp damar hastalıkları, şeker hastalığının ortaya &ccedil;ıkmasında rol oynadığı, doğrudan veya şişmanlık nedeniyle &ccedil;eşitli kanserlere yol a&ccedil;tığı y&ouml;n&uuml;nde &ccedil;eşitli g&ouml;rsel ve yazılı basında haberler zaman zaman yer aldığına dikkat &ccedil;ekilerek, &ldquo;Nişasta Bazlı Şekerlerin &ccedil;ikolatalar, gofret, şekerlemeler, bisk&uuml;viler, hazır baklava, yaş pasta, kurabiyeler, meyve suları, gazlı i&ccedil;eceklerden ket&ccedil;aplara kadar geniş bir yiyecek i&ccedil;ecek yelpazesinde kullanılması nedeniyle yasaklanması ve/veya &uuml;retim kotasının d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi y&ouml;n&uuml;nde talepler bulunmaktadır&rdquo; ifadelerine yer veriliyor. D&uuml;nyadaki son gelişmeler ve yayımlanan son bilimsel literat&uuml;rlerden yola &ccedil;ıkılarak hazırlanan raporda yer alan NBŞ tespitlerine gelin birlikte g&ouml;z atalım: *** D&uuml;nyada yiyecek ve i&ccedil;eceklerde kullanılan ve sofra şekeri olarak bilinen &lsquo;sakkaroz&rsquo;dan (s&uuml;kroz) sonra ikinci b&uuml;y&uuml;k paya sahip tatlandırıcı t&uuml;r&uuml; nişasta bazlı şekerlerdir. *** Mısır, patates, buğday, kasava (tapioka) gibi bitkilerden izole edilen nişastadan elde edilen ve genel olarak glukoz şurubu ve izoglukoz (fruktoz i&ccedil;eren şurup) olmak &uuml;zere iki ana t&uuml;r&uuml; bulunmaktadır. *** Fruktoz, glikozdan daha tatlıdır; bu nedenle başta &ccedil;ocuklar tarafından t&uuml;ketilmesi ve damak tadının şekerli &uuml;r&uuml;nler doğrultusunda gelişmesi daha kolay olmaktadır. *** NBŞ de yer alan fruktoz ve glukoz monomer halindedir (glikoz ve fruktoz bağları serbesttir) bu nedenle &ccedil;ok hızlı bir şekilde kana ge&ccedil;er. Halbuki sukrozdaki (&ccedil;ay şekerinde) glukoz ve fr&uuml;ktoz disakkarit disakkarit yani bağlıdır. Emilmek &uuml;zere monomer haline ge&ccedil;ebilmesi i&ccedil;in sindirme uğraması gerekir. *** NBŞ kullanılan &uuml;r&uuml;nlerinde y&uuml;ksek fruktoz vardır. Halbuki sağlıklı beslenme &ouml;nerilerinde g&uuml;nl&uuml;k enerjinin y&uuml;zde 45-60 oranında karbonhidrat i&ccedil;eriği ve bunun da y&uuml;zde 15-20&rsquo;sinin fr&uuml;ktozdan gelmesi yer almaktadır. NBŞ &uuml;r&uuml;nlerle aşırı miktarda fruktoz alınmakta bu durum da metabolizmada anarşiye yol a&ccedil;maktadır. *** Fruktozun glikozdan karaciğer i&ccedil;indeki metabolizması farklıdır. Fruktoz katabolizması glikozdan hızlıdır. Hızla glikolize olur, yağ asitine &ccedil;evrilir. (Daha &ouml;z bir ifadeyle NBŞ karaciğerde yağlanma riskini artırıyor) *** İns&uuml;lin salgılanması ve tokluk duygusu veren hormonlar &uuml;zerindeki etkileri y&ouml;n&uuml;nden bir farklılık vardır. Fruktoz ins&uuml;lin salgılatmaz. Oysa glikoz metabolizmasında ins&uuml;lin salgılanır. İns&uuml;lin tokluk hormonu leptini uyarır, a&ccedil;lık hormonu grelin ise azalır. Aşırı yeme olmaz. (Daha &ouml;z ifadeyle NBŞ yemek yeme davranışlarını bozabiliyor ve ins&uuml;lin salgılatmayarak tokluk hissi hormonunu uyarmadığı i&ccedil;in aşırı yemeye neden oluyor) *** Fruktoz glikozdan farklı olarak &uuml;rik asit artışına neden olur ve gut nefriti riski artar. *** &Ccedil;eşitli kanser t&uuml;rleri (kolon kanserleri, kadınlarda meme kanserleri gibi) obezite artışı nedeni ile artmaktadır. (Burada da NBŞ &uuml;r&uuml;nlerinde t&uuml;ketilen y&uuml;ksek fruktozun obezite riskini artırdığına dikkat &ccedil;ekiliyor) *** NBŞ i&ccedil;erisinde yer alan fruktoz ile meyvelerde yer alan fruktoz farklı d&uuml;ş&uuml;n&uuml;lmelidir. Meyve i&ccedil;erisinde fruktoz dışında posa, &ccedil;eşitli polifenoller ve fitokimyasallar bulunmaktadır. *** NBŞ fruktoz metabolizmasının farklı olması nedeniyle ins&uuml;lin direnci, obezite ve şeker hastalığına yol a&ccedil;acağı y&ouml;n&uuml;ndeki bilimsel kanıtlar artmaktadır. *** Beyinde tokluk duygusunu algılayacak glukoz sens&ouml;rleri bulunmaktadır. Fruktoz i&ccedil;in s&ouml;z konusu olmayan bu durum yeme davranışını bozabilmektedir. *** NBŞ &uuml;retim aşamalarında civa ve karbonil bileşikleri bulaşı olabildiği y&ouml;n&uuml;nde yayımlar bulunmaktadır. *** Avrupa Birliği tarafından nişasta bazlı şekerler i&ccedil;in (izoglikozlar) sağlıklı diyetlerin teşvik edilmesi, &ouml;zellikle end&uuml;strinin reform&uuml;lasyon yapması &ouml;nerilmektedir. İzoglikozların yerine başka şekerlerle &ouml;rneğin sukrozun kullanılabileceği ifade edilmektedir. *** Avrupa Gıda G&uuml;venliği Otoritesi (EFSA) y&uuml;ksek şeker alımının ve y&uuml;ksek şeker i&ccedil;eren i&ccedil;eceklerin ağırlık artışına etki edebileceğini vurgulamıştır. *** Bilimsel araştırma sonu&ccedil;ları sonucunda bir&ccedil;ok &uuml;lkede NBŞ kotaları &uuml;lke kararları ile d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmektedir. &Ouml;rneğin Almanya da NBŞ kotası 1.69 dur. *** &Uuml;lkemizde 15 yaş &uuml;zeri yetişkinlerde obezite y&uuml;zde 32, fazla kilolu y&uuml;zde 34.8; diyabet prevalansı y&uuml;zde 12,1 bulunmuş olup, &ccedil;ocuklarda obezite 7-8 yaşta y&uuml;zde 9.9, fazla kilo y&uuml;zde 14.6; orta okul &ccedil;ocuklarında y&uuml;zde 12.4 şişmanlık ve fazla kilo y&uuml;zde 21 bulunmuştur. NBŞ&rsquo;YE Y&Ouml;NELİK KOTA &Ouml;NERİSİ Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan ve yayımlanmadan &ouml;nce kamuoyuna sızan raporda NBŞ&rsquo;ye y&ouml;nelik şu &ouml;nlemlerin alınması tavsiye ediliyor: *** Yapılan değerlendirmeler ışığında kamuoyunda teredd&uuml;tlere neden olan NBŞ kotasının (&uuml;retiminin) azaltılması, *** Avrupa Gıda G&uuml;venliği Otoritesi (EFSA) &ouml;nerilerinde de yer aldığı &uuml;zere sağlıklı diyetlerin teşvik edilmesi, end&uuml;stri tarafından reform&uuml;lasyon yapılarak NBŞ yerine başka şekerlerin &ouml;rneğin &ccedil;ay şekerinin (sukroz) kullanılmasının sağlanması, *** Yiyecek ve i&ccedil;ecek etiketleri &uuml;zerinde Bakanlığımızın daha &ouml;nce de Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı&rsquo;na iletmiş olduğu şeker yerine eklenmiş şeker&rdquo; &ldquo;NBŞ şeker olarak a&ccedil;ık olarak yazılmalıdır. *** NBŞ &uuml;r&uuml;nlerinin &uuml;retim aşamasında olası civa ve karbonil bileşiklerinin izlemi ve denetiminin arttırılması, *** Toplumumuzda şeker t&uuml;ketiminin azaltılması i&ccedil;in t&uuml;keticinin bilgilendirilmesi, bebeklik ve &ccedil;ocukluk &ccedil;ağından itibaren sağlıklı beslenme k&uuml;lt&uuml;r&uuml;n&uuml;n tesis edilmesi, *** Sağlık Bakanlığının koordinat&ouml;rl&uuml;ğ&uuml;nde ilgili t&uuml;m sekt&ouml;rlerle ve kamu kuruluşlarıyla işbirliğinin sağlanması hususunda gerekli &ouml;nlemler alınmalıdır. NBŞ ile ilgili rapora yansıyan tespitler &ouml;zetle bu şekilde. Yorumu sizlere bırakıyoruz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) raporu

Diğer Yazılar