Çiftçinin yem ile imtihanı

Tarım, son d&ouml;nemlerde risk ve belirsizliklerin en fazla olduğu, k&acirc;rın ise en d&uuml;ş&uuml;k olduğu sekt&ouml;rlerin başında geliyor. Hayvancılık tarafında ise bu durum &ccedil;ok daha fazla hissediliyor. Son aylarda kurdaki dalgalanmaya paralel olarak hammaddesinin neredeyse yarısının ithal edildiği kesif yem fiyatlarında ciddi bir artış s&ouml;z konusu. B&uuml;y&uuml;kbaş ve k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvancılık tarafından kanatlı sekt&ouml;r&uuml;ne kadar t&uuml;m &uuml;reticiler yem fiyatlarındaki artıştan ve piyasadaki istikrarsızlıktan olduk&ccedil;a tedirgin. Yılbaşından bu yana yem fiyatlarında ciddi artışlardan yakınan &uuml;reticilerden aldığımız birka&ccedil; kısa mesaj, bu kaygıları daha somut şekilde ortaya koyuyor. Yumurta sekt&ouml;r&uuml;nde faaliyet g&ouml;steren bir &uuml;reticimiz ş&ouml;yle diyor: &ldquo;Kanatlı yeminin 2018 yılı başında 1.15 TL/kg fiyatı varken, bug&uuml;nlerde ithal gelen yağlı tohumlar yani soya k&uuml;spesi ve ay&ccedil;i&ccedil;eği tohumu k&uuml;spesi fiyatları son 4 ay i&ccedil;erisinde ciddi bir artış g&ouml;sterdi. Bunun &uuml;zerine kur artışı ve bitmek &uuml;zere olan mısır stoklarımız (mısır 1.100 TL/ton) da eklenince kendi yemini yapanlar i&ccedil;in yem maliyeti 1.75 TL/kg oldu. Ocak&rsquo;tan bu yana yem fiyatları y&uuml;zde 52 arttı. Yumurta &uuml;reticileri &ccedil;ok ciddi sıkıntı i&ccedil;erisinde. Toptan yumurta fiyatımız 26 kuruş seviyesinde...&rdquo; Bir diğer mesaj b&uuml;y&uuml;kbaş s&uuml;t &uuml;retimi yapan bir &ccedil;ift&ccedil;imizden: &ldquo;1 Ocak 2018&rsquo;de kilogramını 1.19 TL&rsquo;ye aldığım 23 protein s&uuml;t yemi &ouml;nceki g&uuml;n gelen zamla 1.59 TL oldu. Artış oranı y&uuml;zde 33.5 seviyesinde. &Uuml;reticinin &ccedil;iğ s&uuml;t satış fiyatı ise aynı seviyede duruyor. Hatta sanayici, primdeki artıştan dolayı &uuml;reticiden aldığı &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatını 5 kuruş geriye &ccedil;ekmeye &ccedil;alışıyor...&rdquo; &Ccedil;ift&ccedil;imizin mesajı devam ediyor: &ldquo;TMO devreye girerek yem sekt&ouml;r&uuml; i&ccedil;in 200 bin ton vergisiz mısır ithalatı i&ccedil;in ihaleye girdi. Bu hamle ile mısır fiyatları gerileyecektir. Arpa ve buğdayda yeni hasat ile birlikte fiyatlar aşağıya geriledi. Sadece fiyatı artan soya k&uuml;spesi, onun da tonu 525 dolar seviyesinde. Fiyatı artan hammaddelerin yem i&ccedil;indeki oranı ile fiyat artışı arasında b&uuml;y&uuml;k fark var. Yem sanayicileri y&uuml;zde 30&rsquo;un &uuml;zerinde zam yapmalarının gerek&ccedil;elerini hammadde bazında a&ccedil;ıklayabilirler mi? &Ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarında olduğu gibi ulusal yem konseyi kurulsa ve fiyatlar sabitlense, nasıl olur, ne derler?&rdquo; K&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvancılık tarafında &uuml;retim yapan bir diğer &uuml;reticimiz ise g&ouml;nderdiği mesajda Ocak ayında 53 TL olan kuzu b&uuml;y&uuml;tme yeminin Mayıs ayı itibariyle 68 TL&rsquo;ye &ccedil;ıktığını belirterek yılbaşından bu yana y&uuml;zde 28&rsquo;lik bir zamla karşılaştıklarını s&ouml;yl&uuml;yor. Yine toklu besi yeminin Ocak&rsquo;ta 51 TL seviyelerinden Mayıs&rsquo;ta 67 TL&rsquo;ye kadar y&uuml;kseldiğini belirten &uuml;reticimiz yılbaşından bu yana artışın y&uuml;zde 32&rsquo;yi bulduğunu kaydediyor. Konuyu somutlaştırmak adına sadece birka&ccedil; mesajı sizinle paylamak istedik. Şimdi gelin T&uuml;rkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı &Uuml;lk&uuml; Karakuş&rsquo;un paylaştığı rakamlar &uuml;zerinden T&uuml;rkiye&rsquo;deki karma yem sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n genel bir g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;ne bakalım&hellip; 2017 yılı itibariyle T&uuml;rkiye&rsquo;de yaklaşık 25 milyon ton yem &uuml;retimi ger&ccedil;ekleşmiş. Bunun 13 milyon tonluk kısmı b&uuml;y&uuml;kbaş ve k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvancılığın, 9-10 milyonluk kısmı ise kanatlı sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n yem ihtiyacını karşılıyor. Bir de kendi yemini yapan &uuml;reticilerin yaklaşık 2 milyon tonluk bir &uuml;retimi s&ouml;z konusu. Gelelim işin en hassas ve hatta kırılgan tarafına. Bu s&ouml;z konusu &uuml;retimi ger&ccedil;ekleştirmek adına T&uuml;rkiye, 2017 yılında 12 milyon tonu aşkın yem hammaddesi ithal etti. Soya, ay&ccedil;i&ccedil;ek, DDGS ve yem katkı maddeleri gibi bir&ccedil;ok &uuml;r&uuml;nde b&uuml;y&uuml;k oranda ithalata bağımlı durumdayız. Ve bu ithalata 3,7 milyar dolar gibi &ccedil;ok ciddi bir miktarda para &ouml;dedik. Raporlara g&ouml;re T&uuml;rkiye nin her yıl ortalama ithal yem hammadde ihtiyacı 500-600 bin ton civarında artıyor. Mayıs ayı sonu itibariyle s&ouml;z konusu hammadde fiyatlarındaki artışın y&uuml;zde 40-45 civarında olduğunu belirten &Uuml;lk&uuml; Karakuş, Ocak ayı başında 3,74 olan Dolar/TL seviyesinin bug&uuml;nlerde 4,55 seviyelerinde seyrettiğini hatırlatıyor. Karakuş, &ldquo;Burada da yaklaşık y&uuml;zde 21 civarında bir artış s&ouml;z konusu. Bunların ikisini topladığınızda yağlı tohumlarda y&uuml;zde 50&rsquo;yi aşan oranlarda fiyat artışları medyana geldi&rdquo; diyor. G&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; &uuml;zere konu d&ouml;n&uuml;p dolaşıp yerli &uuml;retimdeki sorunlara, plansızlığa ve bir t&uuml;rl&uuml; ortaya konamayan stratejilere dayanıyor. 50-60 yıl &ouml;nce hayvanlar meralarda gezinirken bug&uuml;n hayvancılık a&ccedil;ısından kritik &ouml;nemdeki meralar maalesef devre dışı bırakılmış durumda. 11 milyon hektara kadar gerileyen meralarda ne ıslah &ccedil;alışmaları yeterli ne de mevzuatları yeniden d&uuml;zenleyerek &ccedil;ift&ccedil;inin daha etkin şekilde kullanımına a&ccedil;manın &ccedil;abası var. Başta yerli mısır ve soya &uuml;retimini artırmaya y&ouml;nelik planlamalar &ccedil;er&ccedil;evesinde ekilebilir ve sulanabilir tarım arazileri maalesef etkin şekilde kullanılamıyor. AKILLARA TAKILAN SORULAR T&uuml;rkiye&rsquo;de biz bu yemleri &uuml;retip, hem yurtdışındaki &ccedil;ift&ccedil;iler yerine bizim kendi &ccedil;ift&ccedil;ilerimizi desteklesek, hem de GDO&rsquo;suz &uuml;retim yaparak t&uuml;ketici a&ccedil;ısından akıllardaki soru işaretlerini de ortadan kaldırsak olmaz mı? &Ccedil;ok mu hayal kuruyorum? Soya, mısır ve pamuk aynı kuşakta ekiliyor ve bunlar birbirinin rakibi &uuml;r&uuml;nler olarak nitelenebiliyor. Hangisine daha fazla destekleme verilirse &ccedil;ift&ccedil;i o &uuml;r&uuml;n&uuml; ekmeye y&ouml;neliyor. O zaman burada soya &uuml;retimini artırmak adına başka bir destekleme modeli ya da strateji geliştirilemez mi? Hayvansal &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retim ve t&uuml;ketiminde gelecek 10 yıldaki artış beklentisi ve projeksiyonlara bakıldığında yem sekt&ouml;r&uuml; i&ccedil;in de bu kapsamda bir projeksiyon yapılıyor mu? Bir strateji geliştiriliyor mu? Bu konuda sekt&ouml;r temsilcileri ile bakanlık arasında orta ve uzun vadeli politikaların oluşturulması noktasında &ccedil;alışmalar yapılıyor mu? KABA YEMDE NİCELİK VE NİTELİK SORUNU T&uuml;rkiye de en fazla tarımı yapılan yem bitkileri yonca, fiğ, korunga ve silajlık mısır olarak &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. Ancak kaba yemde hem nicelik hem de nitelik sorunları hala devam ediyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de kaliteli kaba yem a&ccedil;ığı &uuml;reticileri daha fazla kesif yem kullanımına zorluyor, bu da birim maliyetlerin ve dolayısıyla &uuml;r&uuml;n fiyatlarının artışına neden oluyor. Sonu&ccedil; olarak her yıl 3,7 milyar doları başka &uuml;lkelerin &ccedil;ift&ccedil;ilerinin yaptığı &uuml;retim i&ccedil;in harcıyoruz. Dolayısıyla damızlık materyal &uuml;retiminden yem tedariğine kadar zincirin t&uuml;m halkalarındaki eksik ve yanlışlar giderilmediği s&uuml;rece kırmızı et fiyatlarındaki y&uuml;ksek seyir, s&uuml;t fiyatlarındaki istikrarsızlık ve ithalat g&uuml;ndemden d&uuml;şecek gibi g&ouml;z&uuml;km&uuml;yor. YEM SEKT&Ouml;R&Uuml; SON 20 YILDA 3,5 KAT NASIL B&Uuml;Y&Uuml;D&Uuml;? T&uuml;rkiye&rsquo;de yaklaşık 500 yem fabrikası bulunuyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de yem sekt&ouml;r&uuml; son 20 yılda &uuml;retimini 3,5 kat arttırmış. Her yıl ortalama y&uuml;zde 5-10 b&uuml;y&uuml;yerek &ccedil;ok y&uuml;ksek bir &uuml;retim artışı yakalanmış. 2018&rsquo;in ilk 5 ayındaki b&uuml;y&uuml;me performansı y&uuml;zde 9 seviyesinde. &Uuml;lk&uuml; Karakuş, bu b&uuml;y&uuml;menin temel nedenleri arasında yıllar itibariyle kırsaldan kente g&ouml;&ccedil; sonucu k&uuml;&ccedil;&uuml;k aile &ccedil;ift&ccedil;iliğinin azalmasını g&ouml;steriyor. Eskiden kendi yemini kendi yapan &ccedil;ift&ccedil;iler &ccedil;oğunluktayken artık end&uuml;striyel hayvancılık yapan işletmelerin yem fabrikalarının teknik desteğini alarak hazır yeme y&ouml;neldiğini s&ouml;yl&uuml;yor. Mera hayvancılığı yerine entansif hayvancılığın ağırlık kazandığı bir d&ouml;nemdeyiz. Karakuş, hayvanların işletme &ouml;l&ccedil;eği b&uuml;y&uuml;t&uuml;lerek kapalı sistemde yetiştirildiğini belirterek, &ldquo;Eskiden hayvanlar ota giderdi, şimdi ot ve yem hayvanların &ouml;n&uuml;ne getiriliyor&rdquo; diyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Çiftçinin yem ile imtihanı

Diğer Yazılar