Tarımda ezberleri bozmak

T&uuml;rkiye&rsquo;de tarımın kronik sorunlarını tartışırken &ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak ortaya konan modellerin başında genelde hep kooperatif&ccedil;ilik gelir. T&uuml;rkiye, her ne kadar kooperatif sayısı bakımından zengin olsa da nitelikli kooperatif sayısı olduk&ccedil;a sınırlı miktarda. Zaten tarımın bug&uuml;n i&ccedil;inde bulunduğu durum da bunun en net kanıtı niteliğinde. Ama bu alanda &ouml;rnek g&ouml;sterilen modeller de yok değil. Onlardan bir tanesi de Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi. Pankobirlik&rsquo;in kendi alanında başarılı bir model ve tarım sekt&ouml;r&uuml;nde lokomotif bir rol oynadığı herkes tarafından kabul ediliyor. Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi&rsquo;nin Olağan Mali Genel Kurulu ge&ccedil;tiğimiz hafta Konya Şeker Fabrikasında ger&ccedil;ekleştirildi. Olağan genel kurula katılamadık ama Pankobirlik Genel Başkanı Recep Konuk&rsquo;un, s&ouml;z konusu toplantıda yaptığı konuşma metnini okuduk. Recep Konuk&rsquo;un konuşmasında T&uuml;rkiye&rsquo;de tarımın d&uuml;n&uuml; ve bug&uuml;n&uuml; ile yarınına y&ouml;nelik &ouml;nemli g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z bazı b&ouml;l&uuml;mler dikkatimizi &ccedil;ekti. Sizlerle o tespitleri paylaşmak istiyoruz. Recep Konuk, tarımda kooperatifleşme sonucu elde ettikleri, katma değerli &uuml;retim ve markalaşma başarısını şu s&ouml;zlerle &ouml;zetliyor: &ldquo;Biz ezberleri değiştirdik. Ezberleri değiştirdiğimiz i&ccedil;in ikinci fabrikayı yapabildik. B&ouml;ylece, &uuml;retici daha &ccedil;ok pancar &uuml;retebildi. Biz ezberleri değiştirdiğimiz i&ccedil;in &uuml;rettiğimiz şekeri &ccedil;ikolata, bisk&uuml;vide değerlendirmeye, yani katma değerli &uuml;r&uuml;nler &uuml;retmeye başlayabildik. Biz ezberleri değiştirdiğimiz i&ccedil;in, etliye s&uuml;tl&uuml;ye, yağlıya tuzluya el attık. &Uuml;rettiklerimizi pazara &ccedil;ıkarmak i&ccedil;in birilerinin ayağına basa basa kendi markamıza, &ccedil;ift&ccedil;inin markasına yer a&ccedil;tık. Bunları niye yaptık? &Ccedil;ift&ccedil;inin ayakta kalabilmesi i&ccedil;in, kendi &uuml;rettiği &uuml;r&uuml;nleri işleyecek tesislere de sahip olması gerektiği i&ccedil;in yaptık.&rdquo; Tarımda elbirliğiyle ezberleri bozduklarını ve T&uuml;rkiye&rsquo;ye bir model sunduklarını ifade eden Konuk, &rdquo;Bug&uuml;n tarım sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z&uuml;n &ouml;n&uuml;nde yol g&ouml;steren bir &ouml;rnek model var&rdquo; derken, ezber bozmaya devam edeceklerini ve bu modeli daha da ileri taşıyacakları mesajını veriyor. Gıdada kendi kendine yeterliliğin bir &uuml;lke i&ccedil;in hayati &ouml;nemde olduğunun altını &ccedil;izen Recep Konuk, gıda g&uuml;vencesine y&ouml;nelik şu mesajları veriyor: &ldquo;Hele hele ekonomik dalgalanmaların olduğu d&ouml;nemlerde gıda g&uuml;venliği, milli g&uuml;venlikle eş anlamlıdır. Biz &uuml;retici olarak şunu biliyoruz, sizde varsa, o &uuml;r&uuml;n d&uuml;nyanın her tarafında ucuzdur, sizde yoksa her zaman pahalıdır.&rdquo; TARIMDA İTHALAT ALGISI 2008 k&uuml;resel finans krizinden sonraki d&ouml;nemde kamuoyuna &ldquo;Pahalı &uuml;rettiğimiz &uuml;r&uuml;nleri &uuml;retmeyelim, ithal edelim&rdquo; algısının pompalandığını hatırlatan Recep Konuk, &ldquo;Nitekim bu topraklarda &uuml;retebileceğimiz bir&ccedil;ok &uuml;r&uuml;n, ithal &uuml;r&uuml;ne yenik d&uuml;şt&uuml;. Mesela, 2017 yılında bu &uuml;lke 1 milyar 300 milyon doların &uuml;st&uuml;nde yaş sebze meyve ithalatı yapmış. Yine 2017&rsquo;de 1 milyar 212 milyon dolarlık canlı hayvan ithal etmişiz. Bitkisel yağda ise durum daha vahim&hellip; Yağlı tohum, ham ve rafine yağ i&ccedil;in 3 milyar doların &uuml;zerinde ithalat ger&ccedil;ekleştirmişiz. Kime kazandırmışız? Ukrayna &ccedil;ift&ccedil;isine, Rus &ccedil;ift&ccedil;isine&hellip; Beyşehir, Seydişehir, Şarkikaraağa&ccedil;, Bozkır, Hadim, Akşehir, Ereğli&rsquo;deki elma dalında &ccedil;&uuml;r&uuml;rken, Antalya&rsquo;daki salatalık toplama maliyeti satış fiyatından d&uuml;ş&uuml;k olduğu i&ccedil;in s&uuml;r&uuml;l&uuml;rken, Şili&rsquo;den, ABD&rsquo;den elma getirmek gibi bir l&uuml;ks&uuml; kusura bakmayın hi&ccedil;bir ekonomi uzun s&uuml;re taşıyamaz. Bu israfı, zahmetsiz para kazanmak isteyen ithalat&ccedil;ı isteyebilir, ancak millet olarak, &uuml;lke olarak biz bu y&uuml;k&uuml; taşıyamayız&rdquo; diyor. Recep Konuk, sorunun tespiti kadar &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; de s&ouml;yl&uuml;yor: &ldquo;Peki ne yapacağız? Burada &uuml;reteceğiz, &uuml;retileni pazara &ccedil;ıkaracağız. Biz daha &ccedil;ok &uuml;retmeye hazırız&hellip; Daha &ccedil;oğunu &lsquo;&uuml;retebiliriz&rsquo; değil, &lsquo;&uuml;retiriz&rsquo;. Ancak bizim isteğimiz şu; bizim &uuml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;z&uuml; hi&ccedil; kimse fiyat &uuml;zerinden karşılaştırmasın.&rdquo; &ldquo;Tarımsal &uuml;retimde fiyat rekabeti ayrı bir konudur&rdquo; diyen Konuk, tarımsal &uuml;retimde esas olanın dekara alınan verim olduğunu ifade ediyor. &ldquo;KISIR D&Ouml;NG&Uuml;N&Uuml;N NASIL KIRILABİLECEĞİNİ İSPAT ETTİK&rdquo; T&uuml;rkiye&rsquo;nin yağlı tohum ve bitkisel yağ tarafında ithalat&ccedil;ı konumda olduğunu hatırlatan Konuk, her yıl 3 milyar doların &uuml;zerindeki ithalatın nedenlerini sorgularken verim ve fiyatlama tarafındaki denkleme değiniyor. Bu alanda T&uuml;rkiye&rsquo;de verim sorunu olmadığını ifade eden Konuk, G&uuml;mr&uuml;k ve Ticaret Bakanlığının 2016 yılı ay&ccedil;i&ccedil;eği raporunda yer alan rakamlara dikkat &ccedil;ekiyor. İHRACAT&Ccedil;I OLMAK VARKEN İTHALAT&Ccedil;I OLMAK NİYE? Konuk, &ldquo;Ay&ccedil;i&ccedil;eğinde d&uuml;nyada hektara alınan &uuml;r&uuml;n miktarı 2016&rsquo;da ortalama 1.680 kilogram olarak ger&ccedil;ekleşmiş. Aynı yıl, T&uuml;rkiye&rsquo;de hektardan ortalama 2.640 kilogram ay&ccedil;i&ccedil;eği alınmış. 2016&rsquo;da T&uuml;rkiye d&uuml;nyadaki hektara verimin bir ton &uuml;st&uuml;nde &uuml;r&uuml;n almış. Buna rağmen, yani hektarda d&uuml;nya ortalamasının 1,5 katından fazla &uuml;r&uuml;n almamıza rağmen &uuml;r&uuml;n&uuml;n fiyatlamasında yaşadığımız sorunlar sebebiyle her yıl &uuml;rettiğimizden fazla ay&ccedil;i&ccedil;eği tohumu ithal etmişiz. Bizim bu verim ortalaması ile bırakın kendi kendimize yetmeyi bu &uuml;r&uuml;n grubunda konumumuzun ihracat&ccedil;ı olması gerekir&rdquo; diyor. PROBLEM NE? &ldquo;Problem ne?&rdquo; diye soran Recep Konuk, cevabını da veriyor: &ldquo;Problemin birincisi fiyatlama. İkincisi &uuml;retimi &ouml;zendirecek &uuml;st yapıdaki eksiklerimiz ile tarla-sanayi s&uuml;recindeki organizasyon eksikliğimiz. Biz, bu tabloyu g&ouml;rd&uuml;k ve ham yağ fabrikasını kurarak bu kısır d&ouml;ng&uuml;n&uuml;n nasıl kırılabileceğini uygulamalı olarak ispat ettik. Şimdi tek sorunumuz, &uuml;r&uuml;n&uuml;n k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte fiyatlanması aşamasında yaşanan sıkıntıdır. İnşallah tarım politikalarımızda fiyat &uuml;zerinden kıyas yerine birim alandan alınan &uuml;r&uuml;n miktarı &uuml;zerinden kıyaslama metodunu benimseyeceğiz ve &uuml;lkemiz fiyatlama nedeniyle savrulduğu ithalata bağımlılıktan yağlı tohumlarda kurtulacak.&rdquo; &Uuml;RETİMDEKİ G&Uuml;C&Uuml;N KADAR G&Uuml;&Ccedil;L&Uuml;S&Uuml;N Recep Konuk&rsquo;un konuşmasında &ouml;rnek g&ouml;sterdiği ve dikkat &ccedil;ektiği bir diğer &ouml;nemli tarımsal &uuml;r&uuml;n ise pamuk. Yine bu alanda da ithalatın devam ettiğine dikkat &ccedil;eken Konuk, &ldquo;2016&rsquo;da kullandığımız pamuğun y&uuml;zde 51&rsquo;i ithal. 2015&rsquo;te bu oran y&uuml;zde 44&rsquo;t&uuml;. Yani tekstil sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z&uuml;n kullandığı pamuğun hemen hemen yarısını ithalatla karşılayan bir &uuml;lkeyiz&rdquo; diyerek &ldquo;Neye rağmen?&rdquo; sorusunu soruyor. T&uuml;rkiye&rsquo;nin, d&uuml;nyada pamuğu hektar başına en verimli &uuml;retebilen &uuml;lkelerden biri, hatta en &uuml;st sıralarda olduğunu hatırlatan Konuk, bakanlığın bu konudaki raporlarından da &ouml;rnekler veriyor. Konuk, &ldquo;T&uuml;rk &ccedil;ift&ccedil;isi, 2017 yılında hektardan bin 555 ton pamuk lifi alırken, d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k lif pamuk ihracat&ccedil;ısı konumundaki ABD&rsquo;nin hektar başına aldığı verim 923 ton&rdquo; diyerek tespitini ş&ouml;yle s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor: &ldquo;Ama en b&uuml;y&uuml;k ihracat&ccedil;ı onlar. Bizim &uuml;zerinde oturup d&uuml;ş&uuml;nmemiz gereken husus şudur, biz hektara daha fazla &uuml;r&uuml;n alırken neden fiyatta rekabet edemiyoruz? Ya da hektara d&uuml;ş&uuml;k verim alırken fiyatta rekabet edebilecek destekleme politikalarını geliştirmeyi başaranlar, katlandıkları maliyetin kat be kat fazlasını bizden ve d&uuml;nyadan nasıl alıyorlar? Ne olarak alıyorlar? Ben size s&ouml;yleyeyim, oluşturdukları bu bağımlılık ile bazı &uuml;lkeleri, o &uuml;lkelerdeki sekt&ouml;rleri ve toplumları etkileyebiliyorlar, y&ouml;nlendirebiliyorlar.&rdquo; &ldquo;Bu d&uuml;nyada &uuml;retimdeki g&uuml;c&uuml;n kadar g&uuml;&ccedil;l&uuml;s&uuml;n&rdquo; diyen Konuk, &ldquo;Midende başka ellerden &ccedil;ıkan ekmek varsa o el senin boğazındadır. İstediği zaman sıkar, istediği zaman bırakır. İstediği zaman verir abat eder, istediği zaman vurur berbat eder. Biz ne verilerek ne vurularak y&ouml;netilmeyecek, y&ouml;nlendirilemeyecek, hizaya &ccedil;ekilemeyecek bir T&uuml;rkiye i&ccedil;in mutlaka &uuml;retim, mutlak surette &uuml;retim diyoruz&rdquo; ifadelerini kullanıyor. &ldquo;SİZDE ŞEKER OLMAZSA, O ŞEKER D&Uuml;NYANIN HER YERİNDE PAHALI OLUR&rdquo; Pankobirlik Genel Başkanı Recep Konuk&rsquo;un &uuml;zerinde durduğu, bizim de &ccedil;ok &ouml;nemsediğimiz bir diğer başlık ise şeker. Bildiğiniz &uuml;zere şeker fabrikalarının &ouml;zelleştirilme kararı ve s&uuml;reci kamuoyunda &ccedil;ok konuşuldu ve tartışıldı. Hala da yankıları devam ediyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; şeker herhangi bir gıda &uuml;r&uuml;n&uuml; değil. Stratejik bir &ouml;neme sahip. İşte bu konuda Recep Konuk &ouml;nemli noktalara değinirken, bir de Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli&rsquo;ye &ccedil;ağrıda bulunuyor: &ldquo;Herkese derdimizi anlattık. &Ouml;nerilerimizi ilgililerle paylaştık. İtirazlarımızı y&uuml;ksek sesle de s&ouml;yledik. &lsquo;Yapmayın&rsquo; dedik, yapıldı. En başta şunu s&ouml;yleyeyim, su akar yatağını bulur. Bu &ouml;zelleştirme de eninde sonunda ger&ccedil;ek mecrasını bulacak ve T&uuml;rkiye şeker sekt&ouml;r&uuml;nde &uuml;reticinin de i&ccedil;inde olduğu bir modele ge&ccedil;ecek. Benim bundan zerre ş&uuml;phem yok. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; biz doğru modeli burada yaptıklarımızla ispatladık. Buradan, bu salondan Tarım Bakanımızın dikkatini &ccedil;ekmek istiyorum. Sekt&ouml;rde &ouml;zelleştirilen fabrikaların ham şeker getirip rafine şeker &uuml;retmek i&ccedil;in &ccedil;alışma yaptıkları, nabız yokladıkları s&ouml;ylentisi ayyuka &ccedil;ıktı. Bu akıllar akıl değil. Hi&ccedil; kimse kamış şekerini getirip rafine etme kolaycılığına heveslenmesin. Bir kez daha hatırlatıyorum, siz pancardan vazge&ccedil;erseniz ve sizde şeker olmazsa, o şeker d&uuml;nyanın her tarafında pahalı olur.&rdquo; &ldquo;YABANCILARIN &Ccedil;İFT&Ccedil;İNİN CEBİNE TAKTIĞI HORTUMU KESİP ATTIK&rdquo; Recep Konuk&rsquo;un konuşması olduk&ccedil;a uzun&hellip; Verdiği &ouml;rnekler ve tespitler de dikkat &ccedil;ekici&hellip; Konuk, &ldquo;T&uuml;rkiye&rsquo;de tarımın kurtuluşu, maliyetlerle baş etmenin ve &ccedil;ift&ccedil;inin ayakta kalabilmesinin yolu kooperatifleşmeden ge&ccedil;iyor&rdquo; tezini doğrular nitelikte &ouml;rnekler veriyor. İlk verdiği &ouml;rnek sulama ile ilgili: &ldquo;&Uuml;stten siz koyarsınız, alttan boşalır. Onun i&ccedil;in &ouml;nce deliği tamir etmek gerekir. Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi&rsquo;nin yaptığı da budur. Biz bir taraftan deliği tıkıyor, bir taraftan da kovayı b&uuml;y&uuml;t&uuml;yoruz. Yani bir taraftan &uuml;reticinin &ccedil;ok &ouml;demesini &ouml;nl&uuml;yor, diğer yandan da &ccedil;ok &uuml;retmesi ve kazanması i&ccedil;in &ccedil;alışıyoruz. Mesela, &ccedil;ift&ccedil;inin pancar parası olarak kovaya koyduğunun &ouml;nemli bir kısmı sulama borusu i&ccedil;in delikten akıp gidiyor, birileri de o deliği s&uuml;rekli genişletiyor. Ne yapmış Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi Panplast&rsquo;ı kurmuş. O fabrika kurulduğu i&ccedil;in damla sulama borularında da yağmurlamada da fahiş fiyat artışlar yaşanmadı. Mesela 2007 yılına g&ouml;re plastik boru i&ccedil;in kullanılan hammadde fiyatı y&uuml;zde 229,2 artmış. 2007&rsquo;ye g&ouml;re Panplast&rsquo;ta &uuml;retilen sulama borularındaki fiyat artışı y&uuml;zde 82&rsquo;de kalmış, diğerlerinde y&uuml;zde 105 olmuş. Yani hammadde artmasına rağmen Konya Şeker sulama borularındaki fiyat artışını &ouml;nlemiş, baskılamış.&rdquo; Sulama dışında yem maliyetleri konusunda da karşılaştırmalı &ouml;rnek veren Konuk, &ldquo;Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi, yemin t&uuml;m &ccedil;eşitlerinde diğer markalara g&ouml;re &ccedil;uval başına &uuml;reticiye 5,5 liraya kadar avantajlı fiyatla 90 g&uuml;n vadeli daha kaliteli yem alma imk&acirc;nı sağlamış. Yani delik tıkamış. Tevzi g&uuml;brede, 46 &uuml;reyi piyasaya g&ouml;re &uuml;reticisine ge&ccedil;en yılki piyasa fiyatının da altında 100 lira daha ucuza kullandırmış. 8.20 Kompoze g&uuml;brede piyasa ile Konya Pancar Kooperatifi arasındaki fark ton başına 305 TL&rsquo;dir. S&uuml;lfatta bu fark ton başına 110 TL. S&uuml;lfat, kompoze ve 46 &uuml;re g&uuml;brede Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi toplamda 7.9 milyon liranın ortaklarının cebinde kalmasını sağlamış. Yani bir deliği daha tıkamış&rdquo; diyor. Sulama borusu, yem ve g&uuml;brede yapılanların tohum ve zirai ila&ccedil;ta da yaptıklarını anlatan Recep Konuk, kooperatifin g&ouml;revini sadece tarla ve &ccedil;iftlik ile de sınırlamadıklarının altını &ccedil;iziyor. Finansman tarafındaki adımlara da değinen Konuk, &ldquo;Mesela, avans desteğiyle sizin &uuml;retmek i&ccedil;in finansmana harcadığınız veya harcayacağınız bedeli d&uuml;ş&uuml;rd&uuml;k. 2017-2018 yılında Konya Şeker, yaklaşık 339 milyon lira nakdi avans &ouml;demesi yaptı. Hepiniz biliyorsunuz, paranın bir maliyeti var. Bu miktarda bir parayı &uuml;retici Ziraat Bankasından kredi olarak kullansaydı bu paraya toplamda &ouml;deyeceği faiz yaklaşık 30,9 milyon lira civarında olacaktı&rdquo; diyerek faize gidecek paranın &ccedil;ift&ccedil;inin cebinde kaldığını s&ouml;yl&uuml;yor. Recep Konuk&rsquo;un yaptığı konuşma burada yazdıklarımızdan &ccedil;ok daha uzun ama biz dikkatimizi ve ilgimizi &ccedil;eken &ccedil;arpıcı kısımların bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; sizlerle paylaşmak istedik. Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi Başkanı Recep Konuk&rsquo;un konuşmasında tarımın bug&uuml;n&uuml; ve geleceğine dair &ouml;nemli tespitlerin yer aldığını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Umarız gerekli dersler &ccedil;ıkartılır. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda ezberleri bozmak

Diğer Yazılar