Narenciyede çözüm bekleyen 10 sorun

Narenciye sezonu a&ccedil;ıldı. &Ccedil;ukurova&rsquo;da mandalina, limon, portakal, greyfurt hasadı başladı. T&uuml;rkiye, narenciyede &ccedil;ok &ouml;nemli bir potansiyele ve fırsata sahip ama &uuml;reticisinden ihracat&ccedil;ısına kadar doğru ve etkin politikalarla desteklenir ve y&ouml;nlendirilirse&hellip; Mersin Ticaret Borsası Başkanı Abdullah &Ouml;zdemir, bizimle T&uuml;rkiye ve d&uuml;nyadaki narenciye ekonomisiyle ilgili bazı &ouml;nemli bilgiler paylaştı. Biz de hazır hasat d&ouml;nemi gelmişken narenciye tarafındaki durumu sizlere de aktaralım istedik. İşte Abdullah &Ouml;zdemir&rsquo;in dikkat &ccedil;ektiği hususlar ve konuyla ilgili bizim d&uuml;ş&uuml;ncelerimiz: 1- Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFİF) kapsamında Para Kredi Kurulu nda imzalanan karara g&ouml;re 1 Ocak 2018 tarihinden ge&ccedil;erli olmak şartıyla narenciye ihracatına verilecek ihracat desteği ton başına 120 TL den 50 TL ye d&uuml;ş&uuml;r&uuml;ld&uuml;. &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nem bu desteğin kaldırılması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Beklenti, ihracat tarafında desteğin d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi bir yana artırılması ve dış pazarda daha rekabet&ccedil;i bir pozisyona gelebilmek. 2- Narenciyede son 5 yılda birim ihra&ccedil; fiyatımız ton başına y&uuml;zde 27 azalarak 686 dolardan 503 dolara geriledi. &Ouml;rneğin G&uuml;ney Afrika da fiyat y&uuml;zde 23 artarak ton başına 556 dolardan 685 dolara y&uuml;kseldi. İspanya ise narenciyeyi hem T&uuml;rkiye&rsquo;den yaklaşık 2 kat y&uuml;ksek fiyatla (945 dolar) satıyor hem de 5 yıllık s&uuml;re&ccedil;te birim ihra&ccedil; fiyatı aynı seviyesini koruyor. O zaman oturup d&uuml;ş&uuml;nmemiz ve sormamız lazım, nerede yanlış yapıyoruz, bu yanlışı nasıl d&uuml;zeltebiliriz? 3- Narenciyede pazar talepleri doğrultusunda yeni t&uuml;r ve &ccedil;eşitler geliştiremiyoruz. D&uuml;nyada narenciye &uuml;r&uuml;nleri arasında en &ccedil;ok talep g&ouml;ren &uuml;r&uuml;n olan portakal, d&uuml;nya narenciye ithalatının y&uuml;zde 45 ini oluşturuyor (Mandalina y&uuml;zde 31, limon y&uuml;zde 18 ve greyfurt y&uuml;zde 6). T&uuml;rkiye&rsquo;nin ise narenciye ihracatı i&ccedil;erisinde portakalın aldığı pay y&uuml;zde 24 (mandalina y&uuml;zde 41, limon y&uuml;zde 28, greyfurt y&uuml;zde 7). O zaman yine soralım ve cevap arayalım: D&uuml;nya ne istiyor, biz ne &uuml;retiyoruz? Doğru &uuml;r&uuml;n &ccedil;eşitliliğini nasıl sağlarız? 4- Narenciyede pazar &ccedil;eşitliliğimiz &ccedil;ok sınırlı, az sayıda pazara bağımlı durumdayız. Son yıllarda narenciye ihracatımızın y&uuml;zde 70&rsquo;ini Rusya, Irak ve Ukrayna&rsquo;ya ger&ccedil;ekleştiriyoruz. D&uuml;nyanın en &ouml;nemli narenciye ithalat&ccedil;ısı &uuml;lkelerinden olan Fransa, Almanya ve Hollanda gibi &uuml;lkelere narenciye g&ouml;nderemiyoruz. Zira bu pazarlarda İspanya ile rekabet edemiyoruz. O zaman gelsin sorumuz: Y&uuml;zde 70 ihracatını 3 &uuml;lkeye ger&ccedil;ekleştiren T&uuml;rkiye nin yarın birg&uuml;n s&ouml;z konusu &uuml;lkelerle olası bir sıkıntı ya da sorun yaşaması halinde ihracat pazarına dair bir B planı var mı? Varsa nedir? Yoksa neden? 5- T&uuml;rkiye&rsquo;de &uuml;r&uuml;n arzı sağlama d&ouml;nemi (Eyl&uuml;l-Mart) rekabet&ccedil;i &uuml;lkelere g&ouml;re daha kısa. Narenciyede hasat s&uuml;resinin erken, orta ve ge&ccedil;&ccedil;i &ccedil;eşitlerle t&uuml;m sezona yayılması ile birlikte dış pazarda rekabet g&uuml;c&uuml;m&uuml;z&uuml;n artması olası. Bu konuda stratejik planlama eksikliğimiz s&ouml;z konusu. O y&uuml;zden soru şu: Tıpkı diğer tarımsal &uuml;r&uuml;nlerde olduğu gibi b&ouml;yle fırsat ve potansiyel barındıran bir alanda neden stratejimiz yok? Bu stratejiyi neden oluşturamıyoruz? 6- Narenciye &uuml;reticisinin kayba uğramaması i&ccedil;in soğuk hava zinciri ve depolama &ouml;nemli bir etken ancak soğuk hava depoları sayısı son derece sınırlı. Bu konuda yatırımların artırılması gerekiyor. 7- Narenciye &uuml;reticileri, &uuml;retimi zor şartlarda s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor. İhracat&ccedil;ı başabaş fiyatlarla dış pazarlarda rekabet ediyor. Narenciyede i&ccedil; t&uuml;ketim ve ihracat toplamı, &uuml;retim seviyenin altında kalıyor. Yani arz fazlası s&ouml;z konusu. Narenciye t&uuml;ketimi artırılmak zorunda. Sağlıksız gıdaların t&uuml;ketiminin arttığı bir ortamda, C vitamini deposu olan bu sağlıklı &uuml;r&uuml;nlerin t&uuml;ketimini arttırmak zor olmamalı. 8- T&uuml;rkiye&rsquo;de narenciye işleme sanayii emekleme safhasında. D&uuml;nyada sofralık narenciye ticaretinde 13.5 milyar dolarlık bir hacim s&ouml;z konusuyken, end&uuml;striyel narenciye &uuml;r&uuml;nlerinin (meyve suyu, marmelat, re&ccedil;el, konserve vb.) ticaretinde de 8.5 milyar dolarlık &ouml;nemli bir pazar bulunuyor. Maalesef bu katma değerli pazardan aldığımız pay y&uuml;zde 0,5 bile değil (40 milyon dolar). T&uuml;rkiye&rsquo;nin narenciye &uuml;retiminde ve sofralık &uuml;r&uuml;nlerin ihracatında sahip olduğu g&uuml;&ccedil;l&uuml; pozisyonu işleme sanayisine de taşıyacak yeni politikalar geliştirmesi gerekiyor. Karşımıza yine katma değerli ve markalı &uuml;retim tarafındaki eksikliğimiz &ccedil;ıkıyor. 9- Narenciye &uuml;r&uuml;nleri meyve suyu a&ccedil;ısından end&uuml;striyel talebe uygun değil. Narenciye &uuml;r&uuml;nleri kullanılarak elde edilen meyve suyu ticaretinde diğer &uuml;lkeler ile rekabet edilemiyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; sofralık narenciye &uuml;r&uuml;nleri ihtiva ettiği meyve suyu oranı y&ouml;n&uuml;yle end&uuml;striyel talebi karşılamıyor. Yani, meyve suyu &uuml;retmek i&ccedil;in sıkmalık a&ccedil;ıdan beklenen standartları ve istenen verimliliği sağlayamıyor. Hatta bu nedenle narenciye &uuml;retiminde 8 nci sırada bulunan T&uuml;rkiye, 12 milyon dolarlık narenciye meyve suyu ithal ediyor. Bu kapsamda &ouml;ncelikle narenciye &uuml;r&uuml;n deseninin end&uuml;striyel talebe uygun olarak değiştirilmesi gerekiyor. Bu değişimin sağlanabilmesi amacıyla yeni bir narenciye &uuml;retim planlamasına ve &uuml;reticilere y&ouml;nelik destekler verilmesine ihtiya&ccedil; var. 10- Son maddeyi de biz ekleyelim. Maliyet, maliyet, maliyet&hellip; Başta Akdeniz meyve sineği olmak &uuml;zere hastalıkla m&uuml;cadele konusunda sıkıntılı bir s&uuml;re&ccedil; ge&ccedil;iren narenciye &uuml;reticisinin ortak şikayeti de g&uuml;breden mazota zirai ila&ccedil;tan iş&ccedil;iliğe kadar maliyetlerdeki y&uuml;ksek artış ve &uuml;r&uuml;n&uuml;n fiyatının bu maliyetler karşısında erimesi. RAKAMLARLA NARENCİYE SEKT&Ouml;R&Uuml; Gelin bir de rakamlarla sekt&ouml;r&uuml;n fotoğrafını &ccedil;ekelim... T&uuml;rkiye&rsquo;de 37 milyonu meyve veren toplam 43,5 milyon turun&ccedil;giller ağacı bulunuyor. Bunun 14 milyonu portakal, 17,5 milyonu mandalina, 10 milyonu da limon, 1,3 milyonu da greyfurt (altıntop) ağacı. Narenciye &uuml;retimi 2017 yılında bir &ouml;nceki yıla g&ouml;re y&uuml;zde 11 artarak 4.8 milyon tona &ccedil;ıkan T&uuml;rkiye, &uuml;retim tarafında d&uuml;nya 8 ncisi. Avrupa da ise 7 milyon ton narenciye &uuml;retimi olan İspanya nın ardından 2 nci sırada bulunuyor. 2017 yılında d&uuml;nya genelinde yaklaşık 16 milyon ton sofralık olarak tanımladığımız &ccedil;eşitli narenciye &uuml;r&uuml;nleri ticarete konu olmuş durumda. Bu &uuml;r&uuml;nlerin toplam piyasa değeri 13.5 milyar dolarseviyesinde. D&uuml;nya narenciye &uuml;retiminde 6 ncı sırada bulunan İspanya, 3.7 milyon tonluk hacim ile ihracatta ilk sırada yer alıyor. T&uuml;rkiye ise toplam &uuml;retiminin y&uuml;zde 36&rsquo;sına denk gelen yaklaşık 1.7 milyon ton narenciye ihracatı ile İspanya nın ardından 2 nci sırada. Bu &uuml;r&uuml;nlerden sağladığımız gelir yaklaşık 850 milyon dolar. Narenciye tarafında 700 bin ton ile (y&uuml;zde 41) mandalina bir diğer &ouml;nemli ihra&ccedil; kalemi. D&uuml;nyadaki toplam narenciye &uuml;retiminin d&ouml;rtte birlik b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; (38 milyon ton) karşılayan &Ccedil;in, en &ouml;nemli narenciye &uuml;reticisi durumunda. &Ccedil;in i sırasıyla 20 milyon ton ile Brezilya, 12 milyon ton ile Hindistan ve 8 milyon ton ile Meksika takip ediyor. Fotoğraf bu şekilde... Kısacası tıpkı fındık, incir, kayısı, &uuml;z&uuml;m gibi marka &uuml;r&uuml;nlerimizde olduğu gibi narenciye tarafında da potansiyeli &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k bir pazar var. Sekt&ouml;r&uuml;n beklediği birka&ccedil; dokunuşla ihracat rakamlarını ikiye &uuml;&ccedil;e katlamak hayal değil. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Narenciyede çözüm bekleyen 10 sorun

Diğer Yazılar