Evdeki hesap kırsala uyar mı?

T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu&rsquo;nun (T&Uuml;İK) a&ccedil;ıkladığı Şubat ayı enflasyon verisinde g&ouml;zler gıda fiyatlarındaydı. Tanzim satışların zincir market ve semt pazarlarındaki fiyatlara dolaylı etkisi ve dolayısıyla gıda enflasyonuna dolaylı yansıması merak konusuydu. Enflasyon, Şubat&rsquo;ta aylık bazda 0,16 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 19,67 arttı. Gıda enflasyonu ise aylık bazda y&uuml;zde 0,90 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 29,25 y&uuml;kseldi. Verilerin biraz detaylarına baktığımızda aylık bazda en y&uuml;ksek artış g&ouml;steren ilk yedi &uuml;r&uuml;n, gıda maddelerinden oluşuyor. Mesela marul y&uuml;zde 35,2 fiyat artışıyla ilk sırada. Maydanoz fiyatı y&uuml;zde 24, kırmızı lahana 18,7 y&uuml;kselmiş. Ama bizim asıl dikkatimizi &ccedil;eken nokta yıllık bazdaki fiyat seyirleri. &Ouml;rneğin aylık bazda fiyatı y&uuml;zde 7,2 gerileyen kuru soğanın fiyatı yıllık bazda y&uuml;zde 220 artmış durumda. Kışlık sebze olarak mevsiminde t&uuml;ketmeye &ccedil;alıştığımız pırasanın aylık bazdaki fiyat artışı y&uuml;zde 9,3 iken, yıllık bazdaki fiyat artışı y&uuml;zde 152 seviyesinde. Patatesin aylık bazdaki fiyat artışı y&uuml;zde 6,7 ve yıllık bazda fiyat artışı y&uuml;zde 135&rsquo;i aşıyor. Keza ıspanaktaki fiyat artışı aylık bazda y&uuml;zde 2,4 ama yıllık bazda y&uuml;zde 135. Yeşil soğanın aylık fiyat artışı 5,4 seviyesinde iken yıllık fiyat artışı y&uuml;zde 123&rsquo;lerde. Yine bu mevsimin &uuml;r&uuml;n&uuml; olarak bildiğimiz beyaz lahananın fiyatı aylık bazda y&uuml;zde 13 artarken, yıllık bazdaki artışı y&uuml;zde 106 d&uuml;zeyinde. Ve neredeyse her yemekte kullanılan sal&ccedil;anın fiyatı aylık bazda yataya yakın seyretse de yıllık bazda y&uuml;zde 92 artmış. &Ouml;rnekleri &ccedil;oğaltmak m&uuml;mk&uuml;n ama biz, en g&ouml;ze &ccedil;arpan ve mevsim itibariyle sık&ccedil;a t&uuml;ketmeye &ccedil;alıştığımız &uuml;r&uuml;nlerden bazı &ouml;rnekler vermek istedik. Aslında fotoğrafın b&uuml;t&uuml;n&uuml;ne baktığımızda t&uuml;m bu veriler g&ouml;steriyor ki son yılların en y&uuml;ksek gıda enflasyonuyla yaşar hale geldik. TANZİM SATIŞLARIN FİYATLARA ETKİSİ Tanzim satışlarda t&uuml;keticiye sunulan &ouml;ncelikli &uuml;r&uuml;nler domates, biber, patlıcan, salatalık, kuru soğan ve patates. Aylık bazda baktığımızda domates fiyatı y&uuml;zde 15, patlıcan ve kuru soğan y&uuml;zde 7 seviyelerinde d&uuml;şerken, salatalık fiyatı y&uuml;zde 13, sivri biber y&uuml;zde 0,3 ve patates fiyatı 6,7 artmış durumda. Genel itibariyle tanzim satış noktalarında t&uuml;keticiye sunulan sınırlı sayıdaki &uuml;r&uuml;nlerin semt pazarları ve zincir marketlerin fiyatlarında da dolaylı yoldan kısmi d&uuml;ş&uuml;şler yarattığını g&ouml;r&uuml;yoruz ama bunun toplam mutfak maliyetlerindeki etkisi yok denecek kadar az. Zira tanzim satışı olmayan pek &ccedil;ok &uuml;r&uuml;nde hem aylık hem de yıllık bazda &ouml;nemli fiyat artışları vatandaşın cebini h&acirc;l&acirc; yakar durumda. Tanzim satışlarla ilgili tartışmalar yaşanırken konunun ge&ccedil;ici ve sınırlı bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak karşımızda durduğunu, tarımdaki kronik sorunları k&ouml;kl&uuml; ve kalıcı şekilde &ccedil;&ouml;zmeden gıda fiyatlarında istikrar sağlamanın zor olduğunu her fırsatta dile getirmiştik. UZUN VADELİ BAKIŞ Gıda enflasyonunu konuşurken kısa vadeli beklentilerden ziyade uzun vadeli projeksiyonlar daha &ouml;nemli hale geliyor. Zira &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirliğin en zor olduğu ve risklerin her ge&ccedil;en g&uuml;n arttığı bir sekt&ouml;rden bahsediyoruz. O y&uuml;zden tarımsal &uuml;retimde arz-talep dengesini sağlayabilmek daha &ouml;nemli hale geliyor. Maliyetleri y&ouml;netmek kritik hal alıyor. Pazarlama kanallarını &uuml;retici ve t&uuml;ketici lehine etkin hale getirmek elzem oluyor. Aksi takdirde &ldquo;sıfır g&uuml;mr&uuml;kl&uuml; ithalata&rdquo; her ge&ccedil;en g&uuml;n daha bağımlı hale geliyoruz. Orada da kur etkisinden sık sık gol yiyoruz. &Uuml;st&uuml;ne bir de kırsaldaki &uuml;reticiyi k&uuml;st&uuml;r&uuml;p, &uuml;retimi sekteye uğratıyoruz. Bu kısır d&ouml;ng&uuml; &uuml;lke olarak bizim gıda g&uuml;vencemizi ciddi bir tehlikeye sokuyor. İş &ouml;yle bir noktaya geliyor ki r&uuml;zgarı tersine &ccedil;evirmek adına evde yapılan destek ve teşvik hesapları kırsalda beklenen ilgi ve etkiyi yaratmıyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; kırsalın ger&ccedil;ekleri ve beklentileri doğru şekilde okunamıyor ve analiz edilemiyor. TEK HANELİ ENFLASYON HEDEFİNDE YUMUŞAK KARNIMIZ Enflasyonda tek haneli hedeflerin yeniden g&uuml;ndeme alındığını g&ouml;r&uuml;yoruz. Hedef, enflasyonu y&uuml;zde 6-7 seviyesine &ccedil;ekmek. Bu hedefe giderken en taşlı ve zor yollardan bir tanesi tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nden ge&ccedil;iyor. Zira tarımda mevcut &uuml;retim ve pazarlama şartları devam ettiği s&uuml;rece gıda enflasyonu tarafındaki aşırı oynaklığı kontrol etmek ve fiyat artışlarının &ouml;n&uuml;ne kalıcı olarak ge&ccedil;ebilmek g&uuml;&ccedil;. Diğer sekt&ouml;rlerde yapılacak iyileştirmeler enflasyonda aşağı y&ouml;nl&uuml; trende yardımcı olacaktır ama tarım sekt&ouml;r&uuml;nde yıllardır beklenen &lsquo;reform niteliğindeki &ccedil;alışmalar&rsquo; pas ge&ccedil;ilirse enflasyonun gıda ayağında hesapların tutması zor g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Kısacası mevcut koşullarda &lsquo;tarım ve gıda&rsquo; sekt&ouml;r&uuml; enflasyonda yumuşak karnımız olmaya devam ediyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Evdeki hesap kırsala uyar mı?

Diğer Yazılar