Tarım ÜFE'deki rekor bize ne anlatıyor?

T&Uuml;İK, Mart ayına ilişkin tarım &uuml;r&uuml;nleri &uuml;retici fiyat endeksini (Tarım-&Uuml;FE) a&ccedil;ıkladı. Buna g&ouml;re Tarım-&Uuml;FE, 2019&rsquo;un Mart ayında bir &ouml;nceki aya g&ouml;re y&uuml;zde 1,75 artarken, bir &ouml;nceki yılın aynı ayına g&ouml;re y&uuml;zde 27,3 y&uuml;kseldi. Endeks, bir &ouml;nceki yılın Aralık ayına g&ouml;re y&uuml;zde 13,2 artarken, on iki aylık ortalamalara g&ouml;re ise y&uuml;zde 16,04 y&uuml;kseliş g&ouml;sterdi. B&ouml;ylece başlangıcı 2010&rsquo;a dayanan Tarım-&Uuml;FE endeksinde yıllık bazda tarihinin en y&uuml;ksek seviyesi g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. Daha doğrusu rekor egale edildi. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Tarım-&Uuml;FE endeksi Şubat ayında da yıllık bazda rekor kırmıştı. Endeksin detaylarına baktığımızda bir &ouml;nceki aya g&ouml;re değişim; tarım ve avcılık &uuml;r&uuml;nlerinde y&uuml;zde 1,88, ormancılık &uuml;r&uuml;nlerinde ise y&uuml;zde 5,19 artış şeklinde ger&ccedil;ekleşti. Balık&ccedil;ılıkta ise y&uuml;zde 4,71 azalış yaşandı. Ana gruplarda bir &ouml;nceki aya g&ouml;re değişim; &ccedil;ok yıllık bitkisel &uuml;r&uuml;nlerde y&uuml;zde 6,62, tek yıllık bitkisel &uuml;r&uuml;nlerde y&uuml;zde 1,62 artış, canlı hayvanlar ve hayvansal &uuml;r&uuml;nlerde y&uuml;zde 0,63 azalış ger&ccedil;ekleşti. Mart 2019 da endekste kapsanan 81 maddeden; 48 maddenin fiyatlarında artış, 27 maddenin fiyatlarında azalış, 6 maddenin fiyatlarında ise değişim olmadığı g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. TARIM-&Uuml;FE&rsquo;Yİ NASIL OKUMAK LAZIM? &Uuml;retici fiyatı, yurti&ccedil;inde &uuml;retimi yapılan &uuml;r&uuml;nlerin, KDV ve benzeri vergiler hari&ccedil;, peşin satış fiyatlarını ifade ediyor. Endeksin fiyat kapsamı, &ccedil;ift&ccedil;inin Mart ayının 1 ile 31&rsquo;i arasındaki pazarlama kanallarına sattığı &uuml;r&uuml;nlerin fiyatlarını kapsıyor. Buna daha &ouml;z ifadeyle &Ccedil;ift&ccedil;inin Eline Ge&ccedil;en Fiyat Artışı&rdquo; deniyor. Yani son 1 yılı baz aldığımızda Mart 2019&rsquo;da &ccedil;ift&ccedil;inin piyasaya arz ettiği &uuml;r&uuml;nlerden eline ge&ccedil;en fiyat artışı y&uuml;zde 27,33 seviyesinde. Peki aynı d&ouml;nem i&ccedil;erisinde &ccedil;ift&ccedil;inin girdi maliyetlerindeki artış ne durumda? Yani bir diğer deyişle &ldquo;&ccedil;ift&ccedil;inin cebinden &ccedil;ıkan fiyat artışı&rdquo; ne? Gelin Mart aylarını kapsayacak şekilde yıllık bazda tarımsal girdi fiyatlarındaki artışlara bir g&ouml;z atalım. Mesela son 1 yılda mazot fiyatı y&uuml;zde 25 seviyelerinde arttı. Son 1 yılda DAP ve &Uuml;RE g&uuml;bre fiyatları y&uuml;zde 55-60 civarında y&uuml;kseldi. Yine aynı d&ouml;nemde zirai ila&ccedil; &ccedil;eşitleri de y&uuml;zde 45-80 arasında zamlandı. Hayvancılığın temel girdilerinin başında gelen s&uuml;t ve besi yemi fiyatlarındaki artış da y&uuml;zde 40-45 arasında değişiyor. Bu sıraladığımız girdilerin &ouml;nemli bir kısmında ithalata bağımlı durumdayız. Dolayısıyla kurdaki artış, &ccedil;ift&ccedil;ilerin girdi maliyetlerini de aşırı artırdı. Peki yine Mart aylarını kapsayacak şekilde yıllık bazda d&ouml;viz ne kadar arttı? Euro/TL kuru Mart ayında yıllık bazda y&uuml;zde 30 seviyesinde arttı. Dolar/TL kurunun Mart ayındaki yıllık bazda artışı ise y&uuml;zde 41 civarında. O y&uuml;zden &ccedil;ift&ccedil;inin satış fiyatındaki y&uuml;zde 27,3 artışı okurken, satışa konu olan tarım &uuml;r&uuml;nlerinin &uuml;retim maliyetlerindeki artışa dikkat etmekte fayda var. Zira veriler g&ouml;steriyor ki Tarım-&Uuml;FE&rsquo;deki yıllık y&uuml;zde 27,3&rsquo;l&uuml;k artışın i&ccedil;inde, &uuml;reticilerin girdi maliyetlerindeki artış tam olarak yansımış değil. Mevcut tabloya g&ouml;re, &ccedil;ift&ccedil;i reel olarak kazancını koruyamadı, tam tersine geriledi. Deyim yerindeyse &uuml;retici cepten yiyor. Tarım-&Uuml;FE&rsquo;deki rekor artış kırsaldaki dengelerin bozulduğunun ve normal bir d&ouml;nemden ge&ccedil;ilmediğinin belki de en &ouml;nemli sinyali. &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, &uuml;retici fiyatları artarken &uuml;reticilerin memnuniyetsizliği de artıyor. Ekilen tarım arazisi ile bu arazileri işleyen &uuml;retici sayısı geriliyor. Dolayısıyla &uuml;retimde kayıplar yaşanıyor. Aksi takdirde, para kazanan &ccedil;ift&ccedil;i &uuml;retimden neden kopsun? &Ouml;zetin &ouml;zeti&hellip; İthalata dayalı bir tarımsal &uuml;retim modelimiz var. Dolar ve Euro ile &uuml;retip TL ile satıyoruz. Y&uuml;ksek girdi baskısıyla kırılganlık tarlada/&ccedil;iftlikte başlıyor. O y&uuml;zden tarımda ger&ccedil;ek bir yapısal reformdan bahsedeceksek, &ouml;nce hikayenin en başına bakmamız lazım. Kırsaldaki kırılganlık giderilmeden şehirdeki kırılganlık ortadan kalkmaz. PEKİ ŞİMDİ NE OLACAK? Şu ana kadar paylaştığımız veriler ve bilgiler d&uuml;ne kadar olanlardı. Peki ya bug&uuml;n ve sonrasına dair ne olacak? Mesela Mart ayı i&ccedil;erisinde &Ccedil;ukurova ve civarında yazlık tarımsal &uuml;retim başladı. Bazı b&ouml;lgelerde &ccedil;ift&ccedil;i mısır ekmeye başladı. Yağışlar dolayısıyla biraz geciken şeker pancarı ekimi Konya ve Kayseri&rsquo;de yavaş yavaş başlıyor. Artık b&ouml;lgesel anlamda farklı &uuml;r&uuml;n desenlerinde ekimler ya başladı ya da başlaması yakın. Ama mevcut g&uuml;bre ve ila&ccedil; fiyatlarıyla yapılacak tarımsal &uuml;retimin satış fiyatları ne olacak? İşte bu sorunun yanıtı &uuml;retici kadar t&uuml;keticiyi de &ccedil;ok yakından ilgilendiriyor. Fotoğrafın tamamına baktığımızda &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;neme dair gıda fiyatlarını kalıcı ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir şekilde aşağı &ccedil;ekecek bir ışık, sinyal g&ouml;remiyoruz. Umarım yanılırız&hellip; İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarım ÜFE'deki rekor bize ne anlatıyor?

Diğer Yazılar