Tarımdaki büyüme ve akıldaki soru işaretleri

T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu (T&Uuml;İK), bu yılın ilk &ccedil;eyreğine (Ocak-Mart) ilişkin gayrisafi yurt i&ccedil;i hasıla (GSYH) sonu&ccedil;larını a&ccedil;ıkladı. T&uuml;rkiye ekonomisi 2019 ilk &ccedil;eyrekte yıllık bazda y&uuml;zde 2,6 daralırken, bir &ouml;nceki &ccedil;eyreğe g&ouml;re y&uuml;zde 1,3 b&uuml;y&uuml;d&uuml;. Tarım sekt&ouml;r&uuml; ise yıllık bazda y&uuml;zde 2,5, bir &ouml;nceki &ccedil;eyreğe g&ouml;re y&uuml;zde 1,8 b&uuml;y&uuml;d&uuml;. Tarım sekt&ouml;r&uuml; ge&ccedil;en yılın ilk &ccedil;eyreğinde y&uuml;zde 7,3 b&uuml;y&uuml;me g&ouml;stermişti. Sanayinin y&uuml;zde 4,3 daraldığı, inşaat sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n y&uuml;zde 10,9 k&uuml;&ccedil;&uuml;ld&uuml;ğ&uuml;, hizmetler sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n y&uuml;zde 4 gerilediği bir &ccedil;eyrekte tarımın y&uuml;zde 2,5 b&uuml;y&uuml;mesi tabii ki sevindirici. Ama sevinirken biraz da s&ouml;z konusu veriyi analiz etmek gerek diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Tarımdaki b&uuml;y&uuml;me kırsaldaki &uuml;reticiye ne kadar yansıdı? B&uuml;y&uuml;me kırsaldaki refaha ne kadar katkı sağladı? İstikrarlı ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir tarımsal b&uuml;y&uuml;meden bahsedebilir miyiz? gibi akıllara pek &ccedil;ok soru geliyor. Zira resmi verilere g&ouml;re tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n b&uuml;y&uuml;d&uuml;ğ&uuml; bir d&ouml;nemde girdi fiyatlarındaki artış ve satış fiyatlarındaki oynaklıktan dolayı mutsuz bir &uuml;retici kesimi ile y&uuml;ksek perakende fiyatlarından dolayı &ccedil;ok da mutlu olmayan bir t&uuml;ketici kesimi var. Bu da tarımdaki b&uuml;y&uuml;menin niteliğini/kalitesini sorgulamamıza neden oluyor. Bu konuda hem yıllardır tarım &uuml;zerinde akademik &ccedil;alışmalar yapan hem de aynı zamanda bir &ccedil;ift&ccedil;i olan Dokuz Eyl&uuml;l &Uuml;niversitesi İktisat B&ouml;l&uuml;m&uuml; Başkanı Prof. Dr. Yaşar Uysal ile konuştuk. Prof. Dr. Uysal, T&uuml;rkiye&rsquo;nin n&uuml;fus artışı hızı yaklaşık y&uuml;zde 1,5 iken tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n n&uuml;fus artış hızından y&uuml;ksek b&uuml;y&uuml;mesini olumlu karşılıyor. Ama &ouml;te yandan, 4 milyonu aşan Suriyeli n&uuml;fus ve diğer &uuml;lkelerden gelen m&uuml;ltecilerin de hesaba katılmasıyla aslında tarımdaki b&uuml;y&uuml;me potansiyelinin mevcuttan &ccedil;ok daha y&uuml;ksek olması gerektiğinin altını &ccedil;iziyor Prof. Dr Uysal. Bir de konuya şu a&ccedil;ıdan bakmak lazım. Biliyorsunuz T&Uuml;İK, d&uuml;n 2019 yılı &ldquo;Bitkisel &Uuml;retim 1&rsquo;inci Tahmini&rdquo; verilerini yayınladı. &Uuml;retim miktarları, 2019 yılının ilk tahmininde bir &ouml;nceki yıla g&ouml;re tahıllar ve diğer bitkisel &uuml;r&uuml;nlerde y&uuml;zde 5,4, sebzelerde y&uuml;zde 2,7, meyveler, i&ccedil;ecek ve baharat bitkilerinde y&uuml;zde 5,8 artış olarak g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. &Uuml;retimdeki pozitif artış rakamlarıyla b&uuml;y&uuml;medeki pozitif veriyi &uuml;st &uuml;ste koyduğunuzda &ouml;rt&uuml;ş&uuml;yor. Ama &ouml;rt&uuml;şmeyen şeyler de var. Mesela 2019 ilk &ccedil;eyreğinde T&uuml;rkiye&rsquo;nin toplam kırmızı et &uuml;retimi yıllık bazda y&uuml;zde 16,5 geriledi. Trakt&ouml;r &uuml;retimi bu yılın ilk 4 ayında ge&ccedil;en yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re y&uuml;zde 61,6 azaldı. Tarım-&Uuml;FE Ocak&rsquo;tan bu yana rekor kırarak y&uuml;zde 31&rsquo;e dayandı. G&uuml;bre, zirai ila&ccedil;, yem ve tohum sekt&ouml;r&uuml;ndeki satış rakamları ge&ccedil;en yıllara g&ouml;re d&uuml;ş&uuml;şte. &Ouml;rnekleri &ccedil;oğaltmak m&uuml;m&uuml;n&hellip; Prof. Dr. Uysal diyor ki, &ldquo;&Uuml;retimin arttığı, y&uuml;zde 2,5 b&uuml;y&uuml;yen bir tarım sekt&ouml;r&uuml;ne rağmen biz neden halen gıda &uuml;r&uuml;nlerini pahalıya t&uuml;ketiyoruz? &Uuml;retim artıyor ama fiyatlar da artıyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; girdi maliyetleri y&uuml;ksek, &uuml;retmenin maliyeti artıyor. &Uuml;r&uuml;n fiyatları oynak ve genel itibariyle &ccedil;ift&ccedil;i mutsuz.&rdquo; Tarladan sofraya zincirin halen olduk&ccedil;a uzun olduğunu ve fire kaybı gibi temel meselelerin h&acirc;l&acirc; &ccedil;&ouml;z&uuml;m beklediğini hatırlatan Prof. Dr. Uysal, b&uuml;y&uuml;menin dinamiklerine y&ouml;nelik &ouml;nemli bir tespitte bulunuyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de her şeye rağmen k&uuml;&ccedil;&uuml;k &ccedil;ift&ccedil;inin tarımın b&uuml;y&uuml;mesinde kritik rol &uuml;stlendiğine dikkat &ccedil;eken Prof. Dr. Uysal, &ldquo;Buradan şu sonu&ccedil; &ccedil;ıkıyor. Tarımı k&uuml;&ccedil;&uuml;k &uuml;reticiler ayakta tutuyor. K&uuml;&ccedil;&uuml;k aile &uuml;reticileri zararına da olsa &uuml;retim yapıyor ve yapmaya devam ediyor. Bir kısmı &uuml;retimden vazge&ccedil;erken bir kısmı inadına &uuml;retimini s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor. Eğer bu &ccedil;ift&ccedil;iler profesyonel işletme mantığıyla tarım yapsa mevcut şartlarda/konjonkt&uuml;rde bu &uuml;retimi devam ettiremez&rdquo; diyor. Bu konuda bir de Ankara &Uuml;niversitesi Ziraat Fak&uuml;ltesi Tarım Ekonomisi B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. B&uuml;lent G&uuml;l&ccedil;ubuk&rsquo;un g&ouml;r&uuml;şlerini aldık. Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk &ouml;nce T&Uuml;İK&rsquo;in Bitkisel &Uuml;retim 1&rsquo;inci Tahmini verilerini değerlendiriyor. &Uuml;retim tahminindeki artışı yorumlayan Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ldquo;Burada artış beklenmesi ayrı bir şey, arz-talep dengesine ve kayıtlı &uuml;retime g&ouml;re artış oldu/olacak demek ayrı bir şeydir. İklim değişikliklerinin etkisini g&ouml;sterdiği, dolu yağışlarının sıklaştığı (Antalya, Ayaş, Konya, vd. yerler), &ccedil;ift&ccedil;i davranışlarının ve tutumlarının girdi fiyatlarının artması, &uuml;r&uuml;n fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle belirsiz olduğu bir s&uuml;re&ccedil;te bitkisel &uuml;retimde artış olması, artış beklenmesi soru işaretlerini de beraberinde getiriyor&rdquo; diyor. İthalatın arttığı, girdi kullanım miktarının azaldığı, &uuml;r&uuml;n fiyatlarının hen&uuml;z mevsim normallerine ulaşmadığı bir ortamda &uuml;r&uuml;n/hasat tahmininde her zaman i&ccedil;in bir hata payı olabileceğine dikkat &ccedil;eken Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ccedil;ift&ccedil;ilerin talepleri ve t&uuml;keticilerin fiyat şik&acirc;yetlerine bakıldığında &uuml;retimde artış veya artış beklentisinin biraz zor olduğunu ifade ediyor. Bu artış beklentisini Bakanlığın, verdiği girdi destekleri, kayıtlı ekim alanları, verimlilik ve risk planlaması temelinde a&ccedil;ıklayarak kamuoyunu somut olarak bilgilendirmesi gerektiğini savunan Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ldquo;&Uuml;retimde artış olması hepimiz i&ccedil;in umut vericidir. Bu umudun ger&ccedil;ekleşmesi i&ccedil;in somut verilerle ortaya &ccedil;ıkmak ve planlı bir tasarım yapmak &ouml;nemlidir. Bu konuda en &ouml;nemli saptama buğday ekim alanlarındaki azalma ve &uuml;retimdeki belirsizliklerdir. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; buğday elastikiyeti en d&uuml;ş&uuml;k &uuml;r&uuml;n olup, buğdaydaki k&uuml;&ccedil;&uuml;k bir &uuml;retim azalmasının gıda fiyatlarına etkisi &ccedil;ok daha y&uuml;ksek olmaktadır. Stratejik bir &uuml;r&uuml;n olan buğdayda daha somut politikaların izlenmesi mutlak gereklilik g&ouml;stermektedir&rdquo; yorumunda bulunuyor. 2019 birinci &ccedil;eyrek b&uuml;y&uuml;me verilerini de tarım &ouml;zelinde değerlendiren Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, tarımın toplam katma değerindeki y&uuml;zde 2,5&rsquo;luk artışın sekt&ouml;r i&ccedil;in &ouml;nemli ve umut verici olduğunu kaydetti. Artışın somut bir ifade sunması i&ccedil;in &uuml;retime dayalı bir katma değeri artışı olup olmadığının ise daha da &ouml;nemli olduğunun altını &ccedil;izen Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, &ldquo;&Uuml;retim ve fiyat dalgalanmalarının olduğu, girdi maliyetlerinin y&uuml;kseldiği, girdi kullanımının azaldığı, ithalatın hep g&uuml;ndemde olduğu bir s&uuml;re&ccedil;te &lsquo;tarım sekt&ouml;r&uuml; b&uuml;y&uuml;d&uuml;&rsquo; ifadesinin t&uuml;ketici ve &uuml;reticide karşılık bulması zordur&rdquo; dedi. Bir yanda &uuml;retim i&ccedil;in belirsiz davranışlar i&ccedil;inde olan &uuml;retici, diğer yanda fiyat artışlarının etkilediği ve şik&acirc;yette bulunduğu bir t&uuml;ketici kesimi olduğunu hatırlatan Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, arz ve talep unsurlarının memnun olmadığı bir sekt&ouml;r&uuml;n b&uuml;y&uuml;mesinin somut karşılığının tartışmalı olduğunu belirtti. Prof. Dr. G&uuml;l&ccedil;ubuk, b&uuml;y&uuml;menin ne zaman anlamlı hale geleceğini şu s&ouml;zlerle belirtiyor: &ldquo;&Uuml;retim rakamları, &uuml;retici eline ge&ccedil;en fiyatlar, t&uuml;ketici fiyat memnuniyeti, arz-talep denge noktasındaki kesişim ne zaman ger&ccedil;ekleşirse b&uuml;y&uuml;me rakamları da uygulamada, piyasada o kadar karşılık bulacaktır&rdquo; dedi. &Ouml;zetin &ouml;zeti olarak bizim &ccedil;ıkardığımız sonu&ccedil; şu&hellip; Tarımın b&uuml;y&uuml;mesi her şeye rağmen olumlu ama tarımın nasıl b&uuml;y&uuml;d&uuml;ğ&uuml;ne baktığımızda temelinde &lsquo;kırılgan bir b&uuml;y&uuml;me&rsquo; g&ouml;ze &ccedil;arpıyor. K&uuml;&ccedil;&uuml;k aile &ccedil;ift&ccedil;iliği T&uuml;rkiye tarımı i&ccedil;in sigorta niteliğinde ve her zaman olduğundan &ccedil;ok daha &ouml;nemli bir hal kazanıyor. Yazının başında dediğimiz gibi verilere bakarak tarım sekt&ouml;r&uuml;ndeki b&uuml;y&uuml;me sevindirici ama bu sevincin tabana yayılamaması, sekt&ouml;r&uuml;n kırılgan yapıdan h&acirc;l&acirc; kurtulamaması da bir o kadar d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;r&uuml;c&uuml;. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımdaki büyüme ve akıldaki soru işaretleri

Diğer Yazılar