Seçim bitti, artık tarımdaki sorunlara odaklanalım mı?

İstanbul se&ccedil;imi nihayet sonu&ccedil;landı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, 31 Mart sonrasından 23 Haziran&rsquo;a kadarki s&uuml;re&ccedil;te İstanbul&rsquo;un il&ccedil;elerinde yoğun bir se&ccedil;im &ccedil;alışması y&uuml;r&uuml;tt&uuml;. E artık İstanbul B&uuml;y&uuml;kşehir Belediye Başkanlığı se&ccedil;imi de geride kaldığına g&ouml;re, Bakan Pakdemirli ve ekibinin yeniden tarım sekt&ouml;r&uuml;ne odaklanacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Zira, tarımda sorunlar yerli yerinde duruyor, hatta kar topu şeklinde her ge&ccedil;en g&uuml;n b&uuml;y&uuml;yor. Gelecek d&ouml;neme dair tarımsal &uuml;retimde riskler artıyor. &Ccedil;ift&ccedil;isinden sanayicisine kadar sekt&ouml;r&uuml;n t&uuml;m paydaşları bir an &ouml;nce ger&ccedil;ek g&uuml;ndeme d&ouml;n&uuml;lmesi ve tarımda acilen atılması gereken adımlara odaklanılmasını bekliyor. Ge&ccedil;en hafta Konya&rsquo;da &Ccedil;atalh&ouml;y&uuml;k Milli Tarım Zirvesi&rsquo;ne katıldık. Zirvenin ana g&uuml;ndemini tarımın yeniden yapılanması, milli tohumculuk politikası ve T&uuml;rkiye tarımının d&uuml;nya piyasalarında rekabet edebilirliği gibi başlıklar oluşturdu. Kamudan &ouml;zel sekt&ouml;re, &uuml;niversitelerden &ccedil;ift&ccedil;i &ouml;rg&uuml;tlerine kadar sekt&ouml;r&uuml;n t&uuml;m paydaşlarının katılım sağladığı zirvede, destekleme politikaları, kooperatifleşme, tarım ve gıda sanayiinin entegrasyonu, tarımsal &uuml;retimde verim ve kalite artışı gibi farklı başlıklar konunun uzmanlarıyla ele alındı. İlk oturumun moderat&ouml;rl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; de yaptığımız zirvede, sekt&ouml;r&uuml;n farklı kesimlerinden temsilcilerle sohbet etme fırsatı bulduk. Hem aldığımız notları hem de ASKON tarafından organize edilen zirvenin genel koordinat&ouml;rl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; başarılı şekilde y&uuml;r&uuml;ten Adem Fidan&rsquo;ın başkanlığında oluşturulan &ldquo;&Ccedil;atalh&ouml;y&uuml;k Milli Tarım Zirvesi Bildiri Maddeleri&rdquo;ni sizlerle paylaşalım: *** Tarım politikaları, g&uuml;nl&uuml;k siyasi politikaların &uuml;zerinde konumlandırılmalı. Tarım teşkilatı &ouml;zerk bir yapı olarak (Merkez Bankası benzeri) tasarlanmalı ve yapılandırılmalı. *** T&uuml;rkiye&rsquo;de &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenmesi (kooperatifler, birlikler vb.) y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kte olan bir&ccedil;ok kanunla teşkil ediliyor. &Uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenmelerinin, &uuml;retimden, tarımsal sanayiye ve &uuml;r&uuml;n pazarlamaya kadar t&uuml;m aşamalarda yer alabilecek şekilde tasarlanması ve &ouml;rg&uuml;tlenme modeli &ccedil;eşitliliğinin sadeleştirilmesi gerekiyor. *** Referans s&uuml;t fiyatlarını belirleyen Ulusal S&uuml;t Konseyinin alt gruplarından biri olan Sanayici Alt Grubuna yem sanayicilerinin de d&acirc;hil edilmesi gerekmektedir. S&uuml;t &uuml;retiminin en &ouml;nemli girdisi olan yemin &uuml;reticilerinin de bu konseyde s&ouml;z hakkı olması gerekiyor. (G&ouml;r&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z &ccedil;ift&ccedil;iler, s&uuml;t/yem paritesinin sağlıklı işlemesi gerektiğini savunuyor. Yem fiyatları artarken &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarının baskılanmasının adil olmadığının altını &ccedil;iziyor. Dolayısıyla &uuml;reticiler, &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarında artıştan &ouml;te piyasada sağlıklı ve adil bir fiyat oluşumu bekliyor.) *** D&uuml;nyada var olan &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenme modelinin T&uuml;rkiye&rsquo;de birebir uygulanarak başarıya ulaşılacağı inancı yanlış. T&uuml;rkiye&rsquo;de, tarım sekt&ouml;r&uuml; dinamikleri g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alınarak milli bir &uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenme modeli &uuml;zerinde &ccedil;alışmalar yapılması gerekiyor. *** T&uuml;rkiye&rsquo;de uygulanan tarımsal destekleme modelinde bir&ccedil;ok kalemde destek &uuml;reticiyle buluşturuluyor. &Uuml;reticiye sağlanan desteklerin sadeleştirilmesi ve verime, &uuml;retilen &uuml;r&uuml;n miktarına g&ouml;re verileceği bir destekleme sistemi hayata ge&ccedil;irilmeli. *** Tarım ve Orman Bakanlığı taşra teşkilatı personeli; mesaisinin b&uuml;y&uuml;k kısmını ofiste veri girişi, destekleme kalemlerinin tertibi gibi masa başı ofis işlerinde harcıyor. Sahip olunan insan kaynağının teknik faydası &uuml;reticiye yeteri kadar yansımıyor. Tasarlanacak sistemle bakanlık taşra teşkilatı personeli mesaisini &uuml;reticinin yanında, sahada yerine getirebilmeli. *** Hayvancılıkta uzun vadeli politikalar tasarlanıp, uygulanmalı. Politika oluşturulması ve planlama yapılabilmesi i&ccedil;in de ilk &ouml;nce, mevcut hayvancılık verilerinin net ve doğru olarak tespit edilmesi gerekiyor. Gerek bitkisel &uuml;retim gerekse hayvansal &uuml;retim istatistiklerinin g&uuml;venilir ve g&uuml;ncel olması gerekiyor. *** Hayvancılık alanında gerek canlı besi hayvanı gerekse de karkas et ithalatın &ouml;nlenebilmesinin tek &ccedil;aresi, hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n geleceği olan buzağıların hayatta kalmalarının sağlanmasıyla m&uuml;mk&uuml;n. Buzağı &ouml;l&uuml;mlerinin &ouml;nlenmesi adına daha &ouml;nceki yıllarda oluşturulan hassasiyetin devamlılığı gerekiyor. Ayrıca embriyo transfer &ccedil;alışmalarının devamlılığı b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem arz ediyor. (Ufak bir not&hellip; Her yıl 450-500 bin buzağının &ouml;ld&uuml;ğ&uuml; T&uuml;rkiye&rsquo;de buzağı &ouml;l&uuml;m oranının y&uuml;zde 15 seviyelerinde olduğu tahmin ediliyor. D&uuml;nyada bu oran y&uuml;zde 5 civarında.) *** T&uuml;rkiye&rsquo;de işletme ortalama arazi b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; yaklaşık olarak 6 hektar seviyelerinde olup, par&ccedil;alı ve k&uuml;&ccedil;&uuml;k arazi b&uuml;y&uuml;kl&uuml;kleri nedeniyle de tarım dışı kalan, ekonomik olarak değerlendirilmeyen yaklaşık 2,6 milyon hektar tarımsal arazi mevcut. Arazi bankacılığı sisteminin T&uuml;rkiye&rsquo;de hayata ge&ccedil;irilmesi bu arazilerin ekonomiye kazandırılması b&uuml;y&uuml;k bir &ouml;neme sahip. *** &Uuml;reticiye &ouml;denen destekleme miktarlarının bitkisel ve hayvansal &uuml;retime, &uuml;retim planlamasına, tarımsal ihracat ve ithalata, piyasa gıda fiyatlarına olan etkilerinin tespit edilebileceği fayda-analiz sisteminin hayata ge&ccedil;irilmesi gerekiyor. (Bu arada ufak bir notu da hatırlatalım. Destekleme miktarı kadar desteklemelerin belirlenme, a&ccedil;ıklanma ve &ouml;deme tarihinin de bir sisteme oturtulması kritik &ouml;nemde. Aksi takdirde destekleme miktarı ne kadar iyi olursa olsun, doğru zamanda a&ccedil;ıklanmayan ve &ouml;denmeyen destekleme ne &uuml;retim deseninin belirlenmesi ne de &ccedil;ift&ccedil;i memnuniyeti a&ccedil;ısından &ccedil;ok bir şey ifade etmiyor.) *** Tarımsal desteklemeler tarımsal &uuml;retim planlamasının en &ouml;nemli bileşen taşıdır. T&uuml;rkiye&rsquo;nin yıllar bazında tarımsal &uuml;retim planlamasına tarımsal desteklemelerle y&ouml;n verdiği bir destekleme modelinin hayata ge&ccedil;irilmesi i&ccedil;in &ccedil;alışmalar yapılmalı. *** Tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n &ouml;nemli &ccedil;ıktılarından biri de enerji. Gerek biyo-yakıt &uuml;retimine, gerekse tarımsal atıkların değerlendirilmesi adına biyok&uuml;tle enerji santrallerine y&ouml;nelik &ccedil;alışmalar yapılmalı ve alanda devlet desteklemeleri arttırılmalı. *** Tarımsal &uuml;r&uuml;nlerin pazarlanmasında borsa sistemi mevzuatının g&uuml;ncellenmesi gerekiyor. Yapılacak g&uuml;ncellemeyle &uuml;retici, &uuml;rettiği &uuml;r&uuml;n&uuml; hangi zaman diliminde, hangi fiyata satacağını bilebileceği bir sistem hayata ge&ccedil;irilmeli. *** K&uuml;resel d&uuml;zeyde gastronomi bilimi ve gıda turizminin pop&uuml;laritesi g&uuml;nden g&uuml;ne artıyor. Bu bağlamda T&uuml;rkiye&rsquo;ye &ouml;zg&uuml; değerlerle ilgili uluslararası d&uuml;zeyde tescillendirme (coğrafi işaret belgeleri) &ccedil;alışmalarına hız verilmeli, k&uuml;resel alanda gelişen bu sekt&ouml;rlerde s&ouml;z sahibi olunmalı. *** Tarımsal &uuml;r&uuml;n ihracatında yapılmayan, en &ouml;nemli eksik pazar araştırması. K&uuml;resel d&uuml;zeyde pazar araştırması, t&uuml;ketici isteklerinin tespiti, tarımsal ihracat ve markalaşmanın ilk adımı olarak yapılmalı ve yaygınlaştırılmalı. *** T&uuml;rkiye&rsquo;de uygulamaya konan havza bazlı destekleme modelinde havzada yetiştirilen makro &uuml;r&uuml;nler temel alınıyor. T&uuml;rkiye&rsquo;nin iklim &ccedil;eşitliliği ve zengin toprak yapısı nedeniyle havzalarda &ccedil;ok &ccedil;eşitli &uuml;r&uuml;nler yetiştiriliyor fakat bu &uuml;r&uuml;nler havza bazlı destekleme modelinde destekleme dışında kalıyor. Havzalarda yetiştirilen mikro &uuml;r&uuml;nlerin de destek kapsamına alınmasını gerekiyor. *** T&uuml;rkiye&rsquo;ni sahip olduğu biyolojik &ccedil;eşitliliğin korunması, sahip olunan gen kaynaklarının muhafaza edilerek bitkisel &uuml;retimde daha verimli, hastalıklara daha dayanıklı, k&uuml;resel d&uuml;zeyde benzerlerine g&ouml;re &uuml;st&uuml;nl&uuml;kleri olan tohumluk materyal ıslah ve Ar-Ge &ccedil;alışmalarının artan bir ivme ile devamlılığı sağlanmalı. *** Akıllı tarım uygulamalarının yaygınlaştırılması adına destekleme modellerinde yer alması sağlanmalı. Ayrıca tarımsal girdilerin azaltılması adına ortak makine ekipman kullanımı &ouml;zendirilmeli ve her ne kadar bu alanda desteklemeler olsa da bu desteklemeler daha da &ccedil;eşitlendirilerek hayata ge&ccedil;irilmeli. &Ccedil;atalh&ouml;y&uuml;k Milli Tarım Zirvesi oturumlarında panelistler tarafından ortaya atılan d&uuml;ş&uuml;nceler baz alınarak hazırlanan bu bildiri maddelerini &ccedil;oğaltmak ve &ccedil;eşitlendirmek m&uuml;mk&uuml;n. Aslında yukarıda sıralanan tespitlerin neredeyse tamamı bilinen ve sık&ccedil;a tekrarlanan meseleler. Zaten sorun da burada&hellip; Sekt&ouml;r&uuml;n t&uuml;m paydaşları sorunların tespiti ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerilerinde ortak bir paydada her zaman buluşuyor. Ama &ccedil;&ouml;z&uuml;m merci olarak g&ouml;r&uuml;len kamunun h&acirc;l&acirc; bu konulara palyatif &ccedil;&ouml;z&uuml;mlerle yaklaşması ve g&uuml;nl&uuml;k politikaların &ouml;tesinde orta ve uzun vadeli bir strateji ortaya koyamaması sekt&ouml;r i&ccedil;in kısır bir d&ouml;ng&uuml; yaratıyor. Bildirinin, zirve raport&ouml;rleri tarafından &Ccedil;atalh&ouml;y&uuml;k Milli Tarım Zirvesi Kitabı adı altında detaylandırılacağını &ouml;ğrendik. Ortaya &ccedil;ıkacak olan &Ccedil;atalh&ouml;y&uuml;k Milli Tarım Zirvesi kitabı, Tarım ve Orman Bakanlığıyla da paylaşılacakmış. Zirvenin a&ccedil;ılış konuşmasını yapan Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı Mehmet Hadi Tun&ccedil;&rsquo;un ilk oturumun hemen başında programdan ayrılması sonucu, salonda bakanlık tarafında yetkilileri g&ouml;remedik. O y&uuml;zden zirvenin asıl &ouml;nemli kısmı olan oturumlarda nelerin konuşulduğunu bakanlık yetkilileri bu kitaptan &ouml;ğrenebilir. Umarız Eyl&uuml;l&rsquo;de ger&ccedil;ekleştirilmesi planlanan Tarım Şurası &ouml;ncesi okurlar ve dikkate alırlar. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Seçim bitti, artık tarımdaki sorunlara odaklanalım mı?

Diğer Yazılar