Fındıkta tartışmadıklarımız

2020 yılı kabuklu fındık alım fiyatları a&ccedil;ıklandı. Ge&ccedil;en yıl 16,5 TL olarak a&ccedil;ıklanan Levant kalite fındık bu yıl 22 TL/kg olarak a&ccedil;ıklandı. Ge&ccedil;en yıla g&ouml;re fiyat artışı y&uuml;zde 33 seviyesinde. Ge&ccedil;en yıl 17 TL olarak a&ccedil;ıklanan Giresun kalite fındık ise 22,5 TL/kg olarak a&ccedil;ıklandı. Ge&ccedil;en yıla g&ouml;re fiyat artışı y&uuml;zde 32 d&uuml;zeyinde. Dolayısıyla g&uuml;nlerdir fındıkta rekolte ve fiyat etrafında d&ouml;nen tartışmalar sanırız son buldu. Ama bizce asıl tartışma şimdi başlamalı. Neyi mi tartışacağız? Hemen s&ouml;yleyelim&hellip; Farklı kurumlara g&ouml;re bu yıl 600-670 bin ton arasında ger&ccedil;ekleşmesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;len ve taban fiyat olarak 22 TL verilen fındıkta verimi nasıl artıracağımız, işleyerek katma değerli hale nasıl getireceğimiz ve hak ettiği değerde nasıl pazarlanacağımız konusunu&hellip; Dikkat ederseniz &ldquo;satmaktan&rdquo; bahsetmiyoruz. Zaten fındığı yıllardır yoğunluklu olarak i&ccedil; fındık şeklinde satıyoruz. Bu, işin en &lsquo;kolay&rsquo; ve &lsquo;ucuz&rsquo; hali. Asıl &ouml;nemli olan fındığı işleyerek mamul &uuml;r&uuml;ne d&ouml;n&uuml;şt&uuml;rebilmek ve ambalajının i&ccedil;ine inovasyonu da katarak &ldquo;markalı&rdquo; şekilde pazarlayabilmek . Bunu, Nutella markasına sahip olan İtalyan Ferrero şirketi yapıyor ve yıllık 11,4 milyar Euro ciro elde ediyor. Ama bug&uuml;nk&uuml; yazının konusu Ferrero&rsquo;nun bunu nasıl başardığı ya da T&uuml;rkiye&rsquo;de serbest piyasa ekonomisi adı altında fındık pazarında oligopol bir yapının olup olmadığı konusu değil. Bu konudaki g&ouml;r&uuml;şlerimizi merak edenler &ouml;nceki yıllara dair fındık yazılarımızı okuyabilir. VERİMLİLİKTE SINIFTA KALIYORUZ &ldquo;S&ouml;z u&ccedil;ar yazı kalır&rdquo; denir ama T&uuml;rkiye de artık yazılar da &ccedil;ok akılda kalmıyor. Hemen unutuluveriyor. O y&uuml;zden bazı acı ger&ccedil;ekleri g&uuml;ncel verilerle yeniden hatırlatmakta fayda var. D&uuml;nyada toplam fındık &uuml;retiminin y&uuml;zde 65-70&rsquo;ini tek başına ger&ccedil;ekleştirerek, &uuml;retimde a&ccedil;ık ara d&uuml;nya birincisi olan T&uuml;rkiye, verimlilik tarafında da a&ccedil;ık ara d&uuml;nya sonuncuları arasında yer alıyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de dekar başına ortalama fındık verimi 84 kilogram d&uuml;zeyinde. Peki d&uuml;nya fındık &uuml;retiminin sadece y&uuml;zde 4&rsquo;&uuml;n&uuml; ger&ccedil;ekleştiren ABD&rsquo;de dekar başına fındık verimi ne kadar dersiniz? Hemen s&ouml;yleyelim&hellip; 236 kilogram... Neredeyse bizim 3 katımız. K&uuml;resel fındık &uuml;retiminin y&uuml;zde 11&rsquo;ini ger&ccedil;ekleştiren İtalya&rsquo;da dekar başına fındık verimi 153 kilogram. Neredeyse bizim 2 katımız. D&uuml;nya fındık &uuml;retiminin sadece y&uuml;zde 6&rsquo;sını ger&ccedil;ekleştiren G&uuml;rcistan&rsquo;ın dekar başına fındık verimi ise 180 kilogram. Bizim 2 katımızdan fazla. Yine G&uuml;rcistan&rsquo;daki &uuml;retim miktarına yakın bir rekolte ortalamasına sahip olan Azerbaycan&rsquo;da da dekar başına fındık &uuml;retimi 121 kilogram seviyesinde. Bizim 1,5 katımızdan bahsediyoruz. &Ouml;zetle, T&uuml;rkiye&rsquo;nin birim alandan diğer &uuml;retici &uuml;lkelere g&ouml;re &ccedil;ok daha d&uuml;ş&uuml;k verim elde etmesi, uluslararası piyasalardaki rekabet g&uuml;c&uuml;n&uuml; tehlikeye atıyor ve karlılığını olumsuz etkiliyor. İHRACAT PERFORMANSIMIZ D&Uuml;Ş&Uuml;K Fındık, T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından herhangi bir tarım &uuml;r&uuml;n&uuml; değil. Stratejik &ouml;nemde bir tarım emtiası&hellip; T&uuml;rkiye&rsquo;nin tarım &uuml;r&uuml;nleri ihracatında ilk sırada yer alıyor. Toplam tarımsal ihracatımızın yaklaşık y&uuml;zde 13&rsquo;&uuml;n&uuml; tek başına fındıktan sağlıyoruz. Verimlilikte sınıfta kaldığımız ortada, peki ihracat performansımız nasıl? Daha net bir ifadeyle T&uuml;rkiye, b&ouml;yle değerli, sağlıklı ve stratejik bir &uuml;r&uuml;n&uuml;n ihracatından hak ettiği kazancı elde edebiliyor mu? Karadeniz İhracat&ccedil;ı Birliklerinin verisine g&ouml;re 2019 yılında T&uuml;rkiye, fındık ihracatının y&uuml;zde 60&rsquo;ını nat&uuml;rel i&ccedil; fındık, y&uuml;zde 18&rsquo;ini işlenmiş fındık ve sadece y&uuml;zde 22&rsquo;sini ileri işlenmiş fındık olarak ihra&ccedil; edebilmiş. Dolayısıyla toplam fındık ihracatımızın sadece 5&rsquo;te birinde ger&ccedil;ek manada katma değer sağlayabilmişiz. Geriye kalan kısmında deyim yerindeyse &ldquo;hamallık&rdquo; yapmışız. Bunun da cevabını son 5 yıldaki ihracat verileri bize net şekilde g&ouml;steriyor. T&uuml;rkiye&rsquo;nin son 5 yıldaki i&ccedil; fındık ihracatına baktığımızda trend olarak miktar bazında fındık ihracatımız artarken, ihracat gelirimiz tam tersine azalıyor. 2015 yılında 240 bin 137 ton i&ccedil; fındık ihracatına karşılık 2,8 milyar doları aşan ihracat geliri s&ouml;z konusu olan T&uuml;rkiye&rsquo;nin birim ihra&ccedil; fiyatı kilogram başına 11,8 dolar. 2016 yılında 227 bin 500 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; eden T&uuml;rkiye, bu işten 1 milyar 981 milyon dolar kazanmış. Birim ihracat fiyatı kilogram başına 8,71 dolar. 2017&rsquo;de miktar bazında 269 bin 623 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; ederek miktar bazında bir artış sağlamamıza rağmen elde ettiğimiz gelir 1 milyar 877 milyon dolara gerilemiş. Birim ihracat fiyatı kilogram başına 6,96 dolara d&uuml;şm&uuml;ş. 2018&rsquo;de miktar bazında yine bir artış s&ouml;z konusu. 279 bin 251 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; etmişiz ama buradan elde ettiğimiz d&ouml;viz daha da gerilemiş: 1 milyar 635 milyon dolar. Birim ihracat fiyatı, kilogram başına 5,86 dolara gerilemiş. 2019&rsquo;da ise 319 bin ton 772 ton i&ccedil; fındık ihracatından 2 milyar dolarlık bir gelirimiz var. İhra&ccedil; birim fiyatı kg&rsquo;da 6,35 dolar. Dolayısıyla 2015&rsquo;te fındıktan kilogram başına 12 dolar birim ihracat geliri elde eden T&uuml;rkiye, 2019 yılında aynı fındıktan 6,4 dolar kazanabilmiş. ELDE VAR SIFIR Fındık etrafında yıllardır aynı tartışma s&uuml;r&uuml;p gidiyor. Aynı mevzular etrafında d&ouml;n&uuml;p duruyoruz. Kendimizi de i&ccedil;ine katarak s&ouml;ylemek gerekirse herkes benzer şeyleri s&ouml;yleyip, benzer analizler yapıp, kendini ve &ccedil;evresini tatmin ediyor. Sonu&ccedil;? Elde var sıfır... Peki ne yapmak lazım? Gelin &ouml;nce fındıkta dekar başına 84 kg olan verimi 200 kg seviyesine nasıl &ccedil;ıkarabileceğimizin iradesini ve yol haritasını ortaya koyalım. Fındıkta daha verimli ve &uuml;st kalitede &uuml;retimi yakalamak hedefi i&ccedil;in strateji ortaya koyarken, &ouml;l&ccedil;ek ve maliyet analizini g&ouml;zden ka&ccedil;ırmayalım. Girdiler başta olmak &uuml;zere y&uuml;ksek maliyetlerin &uuml;stesinden gelebilmek ve pazarlamada ellerini g&uuml;&ccedil;lendirmek adına fındık &uuml;reticilerini dağınık yapısından kurtaralım. Arz-talep-fiyat dengesini sağlayabilmek adına lisanslı depoculuk başta olmak &uuml;zere eldeki enstr&uuml;manları daha etkin şekilde kullanalım. &Uuml;r&uuml;n&uuml;n ileri işleme ve katma değer yaratma aşaması ile pazara doğru kanallar &uuml;zerinden etkin erişimi konusuna daha fazla odaklanalım. Ger&ccedil;ek &uuml;reticiyi, verimi ve kaliteyi baz alarak, destekleme politikalarını yeniden g&ouml;zden ge&ccedil;irelim. İhracat pazarında &ccedil;eşitliliğin artırılması a&ccedil;ısından yeni a&ccedil;ılımlar ve stratejiler ortaya koyalım. Artık bu ve benzeri başlıklar &uuml;zerine somut adımlar atmadığımız s&uuml;rece kısır d&ouml;ng&uuml; tartışmalar tıpkı ge&ccedil;mişte olduğu gibi gelecekte de g&uuml;ndemimizden &ccedil;ıkmayacaktır. Evet, d&uuml;nyadaki toplam fındık &uuml;retiminin y&uuml;zde 65-70 ini T&uuml;rkiye tek başına karşılıyor ama bu oranın &uuml;lkeye aynı oranda bir ekonomik getirisi s&ouml;z konusu değil. Dolayısıyla artık salt rekolte ve fiyat odaklı tartışmalar &ccedil;ok bir şey ifade etmiyor. S&ouml;z konusu rakamların fındık &uuml;retilen b&ouml;lgelerdeki kırsal refah d&uuml;zeyine katkısı ne kadar? &Uuml;lke ekonomisinde yarattığı katma değer etkisi ne? Bu soruların hen&uuml;z tatmin eden, cazip cevapları yok elimizde. Daha &ouml;nceki yıllarda neredeyse her sezon biz de benzer bakış a&ccedil;ısıyla fındık ve fındık &uuml;reticisinin durumuna isyan ettik. Serbest piyasa ekonomisi adı altında adil işlemeyen bir piyasa yapısının yarattığı mağduriyetlerin altını &ccedil;izdik. Ama d&ouml;n&uuml;p geriye baktığımızda aslında sistemin yarattığı mağduriyetin temel sebebinin yine bizim kendi i&ccedil;imizden kaynaklandığına şahit olduk. Başkalarını su&ccedil;layarak, şikayet ederek bug&uuml;ne kadar bir yere varamadık, varacak gibi de g&ouml;z&uuml;km&uuml;yoruz. &Ouml;nce kendimize bir &ccedil;eki d&uuml;zen vermek zorundayız. &Uuml;retimden destekleme politikalarına, hasattan pazarlamaya kadarki t&uuml;m s&uuml;re&ccedil;te ciddi eksik ve yanlışlarımız var. Yapacak &ccedil;ok ev &ouml;devi var. Bug&uuml;nk&uuml; mevcut sistem, bazılarının işine yarıyor olabilir. Ama fındık piyasası bazılarının insafına ve siyasetine terk edilemeyecek kadar b&uuml;y&uuml;k ve &ouml;nemli bir pazar. O y&uuml;zden sekt&ouml;r&uuml;n tamamının kendisine &ccedil;eki d&uuml;zen vermekten başka &ccedil;aresi, se&ccedil;eneği yok. &Ouml;zetle, fındığa sahip &ccedil;ıkılmazsa, birileri sahiplenir. Hamallığını biz yaparken, kaymağını başkaları yer. Durum bundan ibaret. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Fındıkta tartışmadıklarımız

Diğer Yazılar