Kayısıdan kazandıklarımız ve kaybettiklerimiz

T&uuml;rkiye&rsquo;nin &ouml;yle marka &uuml;r&uuml;nleri var ki sadece &uuml;retim ve ihracatta ilk 10&rsquo;da yer aldığımız tarımsal &uuml;r&uuml;nlerle bug&uuml;nk&uuml; toplam tarımsal ihracat rakamını yakalamak hayal değil. Ama bunun i&ccedil;in ortada bir vizyon olması lazım. &Uuml;retimden ihracata kadarki değer zincirinin sağlıklı, şeffaf, izlenebilir ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir yapıda işlemesi i&ccedil;in orta ve uzun vadeli bir stratejiye ihtiya&ccedil; var. &Uuml;retmekten &ouml;teye ge&ccedil;ip katma değer yaratmaya odaklanmamız, satmaktan &ouml;teye ge&ccedil;ip pazarlama mantığını kafamızda oturtmamız lazım. &Uuml;r&uuml;nlere &ouml;nce kendimiz inanıp, g&uuml;venip, arkasında durarak sahip &ccedil;ıkmamız gerekiyor ki Anadolu&rsquo;dan &ccedil;ıkaracağımız hikaye k&uuml;resel manada bir &ldquo;marka&rdquo; algısıyla kabul g&ouml;rs&uuml;n. Lafı fazla uzatmadan bir &ouml;rnek &uuml;zerinden gidelim&hellip; Malatya Kayısısı şuana kadar T&uuml;rkiye&rsquo;nin uluslararası alanda coğrafi işaret tescili aldığı d&ouml;rt &uuml;r&uuml;nden bir tanesi. Diğer 3 tanesi Aydın İnciri, Antep Baklavası ve Aydın Kestanesi. Bu arada Aydın Kestanesi s&ouml;z konusu tescili daha d&uuml;n aldı. Malatya kayısısı s&ouml;z konusu tescili Temmuz 2017&rsquo;de almıştı. Peki 2017&rsquo;den bu yana Malatya Kayısısının değerinde nasıl bir değişim yaşandı? Gelin isterseniz T&uuml;rkiye&rsquo;nin kuru kayısı ihracat performansına bakarak yukarıdaki sorunun yanıtını arayalım. T&uuml;rkiye bug&uuml;n 110 &uuml;lkeye yaş, kuru ve işlenmiş şekilde kayısı ihracatı ger&ccedil;ekleştiriyor. Son 5 yıla baktığımızda kuru kayısı ihracatında miktar bazında trend olarak kısmi olarak artışın da olduğu stabil bir seyir s&ouml;z konusu iken değer bazında ciddi bir gerileme trendi hakim. HER GE&Ccedil;EN YIL DAHA UCUZA İHRA&Ccedil; EDİYORUZ &Ouml;rneğin 2015 yılında 1 kilogram kuru kayısıyı 4,64 dolara ihra&ccedil; etmişiz. 2016&rsquo;da 1 kilogram kuru kayısıyı 3,67 dolara ihra&ccedil; edebilmişiz. 2017 yılına geldiğimizde s&ouml;z konusu ihracat değeri 3 doların da altına inmiş ve1 kilogram kuru kayısıyı 2,81 dolardan ihra&ccedil; etmişiz. 2018&rsquo;de 2,7 dolara ihra&ccedil; ettiğimiz 1 kilogram kuru kayısıyı 2019&rsquo;da 2,5 dolardan satabilmişiz. Daha net bir ifadeyle son 5 yılda kuru kayısı ihracatında değer bakımında kilogram başına y&uuml;zde 46&rsquo;lık bir kayıptan bahsediyoruz. E hani coğrafi işaret tescilinin etkisi? NEREDE YANLIŞ YAPIYORUZ? Bug&uuml;n d&uuml;nya kuru kayısı ihtiyacının y&uuml;zde 70&rsquo;ini karşılayan Malatya, haliyle kayısı ihracatında da d&uuml;nya lideri. Son 10 yılda Malatya&rsquo;dan yaklaşık 3.5 milyar dolarlık kayısı ihracatının ger&ccedil;ekleştiğine seviniyoruz(!). Ama &ouml;te yandan sadece kuru kayısının k&uuml;resel raf değerinin 4 milyar dolar seviyesinde olduğunu da hatırlatalım. Bizim yılar itibariyle aldığımız pay ise 200-300 milyon dolar arasında değişiyor. Dolayısıyla ortada &ccedil;ok da sevinilecek bir başarı(!) olduğunu s&ouml;ylemek zor. Aslına bakarsanız bu durum sadece kuru kayısı i&ccedil;in ge&ccedil;erli değil fındık dahil pek &ccedil;ok &uuml;r&uuml;nde maalesef yapıcı değil yıkıcı bir ihracat rekabeti s&ouml;z konusu olduğu i&ccedil;in benzer tablolarla ile karşı karşıyayız. Miktar olarak daha fazla ihra&ccedil; ettiğimiz &uuml;r&uuml;nden değer bakımından daha az d&ouml;viz geliri elde ediyoruz. Yani hamallığını yaptığımız &uuml;r&uuml;nlerin kaymağını maalesef yiyemiyoruz. Dolayısıyla da tarımda hak ettiğimiz ile kazandığımız arasında bir makas oluşuyor ve bu makas her ge&ccedil;en g&uuml;n &uuml;retici ve &uuml;lke ekonomisi aleyhine a&ccedil;ılıyor. Temel gerek&ccedil;e ise yazının başında değindiğimiz katma değer vizyonundaki eksiklik ve markalaşma konusundaki sınırlı bakış a&ccedil;ısı. Zira hep s&ouml;ylediğimiz şeyi yeniden hatırlatalım. T&uuml;rkiye son 6-7 yıldır tarımsal ihracatta 16-18 milyar dolar arasında takılıp kalmış durumda. 4 saatlik u&ccedil;uş mesafesinde d&uuml;nya n&uuml;fusunun y&uuml;zde 40&rsquo;ına ka&ccedil; &uuml;lke ulaşabilir? &Uuml;lke olarak 1,9 trilyon dolarlık tarımsal ticaret hacmine sahip bir b&ouml;lgenin ortasında ka&ccedil; &uuml;lke konumlanmış durumda? Sahip olduğumuz konum ve potansiyeli deyim yerindeyse elimizin tersiyle itiyoruz. TMO&rsquo;NUN KURU KAYISI ALIM POLİTİKASI R&Uuml;ZGARI TERSİNE &Ccedil;EVİRİR Mİ? Bu yıl itibariyle Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ilk kez kuru kayısı alımına başlıyor. Bu &ouml;nemli bir gelişme ve adım... Ge&ccedil;tiğimiz g&uuml;nlerde Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli, kuru kayısı alım fiyatlarını a&ccedil;ıkladı. 2020 yılı 4 numara kuru kayısı kilogram fiyatı k&uuml;k&uuml;rtlenmiş i&ccedil;in 21 TL, k&uuml;k&uuml;rtlenmemiş (g&uuml;nkurusu) i&ccedil;in 23 TL olarak belirlendi. TMO&rsquo;nun kuru kayısıda piyasaya girmesiyle &ouml;zellikle bundan sonraki d&ouml;nemde &uuml;r&uuml;n&uuml;n arz-talep-fiyat dengesinde istikrar sağlamaya yardımcı olacağı g&ouml;r&uuml;ş&uuml; hakim. En azından beklentiler bu y&ouml;nde&hellip; Zira TMO, fındık, kuru incir, kuru &uuml;z&uuml;m gibi &uuml;r&uuml;nler de de alım fiyatı a&ccedil;ıklıyor ama bu &uuml;r&uuml;nlerde her zaman istikrardan bahsetmek m&uuml;mk&uuml;n değil. &Ouml;zellikle y&uuml;ksek rekoltenin olduğu yıllarda ihracat&ccedil;ılar arasında kırılan fiyatlar ve yıkıcı rekabet hamleleri ciddi ekonomik kayıplar yaratabiliyor. Piyasadaki arz fazlasını y&ouml;netebilecek, reg&uuml;le edebilecek kurum TMO ve eldeki enstr&uuml;man da lisanslı depolar ve &uuml;r&uuml;n ihtisas borsaları. Bunlar doğru şekilde kullanılır ve s&uuml;re&ccedil; doğru y&ouml;netilirse fiyatta istikrar sağlanarak, ihracatta daha rekabet&ccedil;i ve k&acirc;rlı bir y&ouml;ne doğru ilerlenebilir. Aksi taktirde olduğumuz yerde saymaya ve pastadan alacağımız b&uuml;y&uuml;k bir dilim yerine kırıntılarla avunmaya devam ederiz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Kayısıdan kazandıklarımız ve kaybettiklerimiz

Diğer Yazılar