Fındık önemli sorunlara gebe

Ge&ccedil;en hafta yoğun bir tarım g&uuml;ndemimiz olduğu i&ccedil;in kamuoyuyla paylaşılan &ouml;nemli bir raporun detaylarını yazmak bug&uuml;ne kısmet oldu. Rapor, tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; &ccedil;ok yakından ilgilendiriyor. Zira, bir tarafta T&uuml;rkiye&rsquo;nin stratejik değerde &ouml;neme sahip &uuml;r&uuml;n&uuml; olan fındık, diğer tarafta ise fındık dahil t&uuml;m tarımsal &uuml;retim &uuml;zerinde risk yaratan k&uuml;resel iklim değişikliği var. &ldquo;Fındık, İklim Değişikliği ve &Ccedil;evresel Etkiler&rdquo; başlıklı rapor EKOLOGOS S&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirlik Araştırma birimi tarafından Rainforest Alliance, UTZ Fındık Programı adına hazırlanmış. 48 sayfalık rapor, değişen iklim koşulları nedeniyle, T&uuml;rkiye fındık &uuml;retiminde &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;neme dair &ouml;nemli değişiklikler &ouml;ng&ouml;r&uuml;yor ve uyarılarda bulunuyor. D&uuml;nya fındık &uuml;retiminin y&uuml;zde 70&rsquo;ini tek başına yaklaşık sağlayan, dolayısıyla fındık &uuml;retiminin anavatanı sayılan ve her yıl yaklaşık 2 milyar dolar ihracat geliri elde eden T&uuml;rkiye&rsquo;nin, iklim değişikliği nedeniyle fındık &uuml;retiminde &ouml;nemli bir yol ayrımında olduğu savunulan rapora g&ouml;re, gerekli &ouml;nlemler alınmazsa fındıkta &ouml;nemli verim d&uuml;ş&uuml;şleri ve kayıplar yaşanabilecek. Raporda, değişen iklim koşullarının, &ouml;zellikle yeni tip bitki hastalık ve zararlılarının yaygınlaşmasına neden olduğunun altı &ccedil;iziliyor. FINDIKTA &Ouml;NE &Ccedil;IKAN İKLİMSEL SORUNLAR Rapora g&ouml;re, şimdiye kadar en y&uuml;ksek verimin alındığı 250 metreye kadar olan b&ouml;lgeler, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde k&uuml;resel ısınma nedeniyle &ouml;nemli sorunlara gebe. D&uuml;nyanın en iklim duyarlı &uuml;r&uuml;nleri arasında g&ouml;sterilen fındık i&ccedil;in, &uuml;retiminin daha y&uuml;ksek rakımlara ve Batı Karadeniz&rsquo;e doğru kayacağını ortaya koyan rapor, fındık &uuml;retiminin, &ouml;zellikle toprak, yeraltı suları ve biyolojik &ccedil;eşitlilik &uuml;zerinde &ouml;nemli &ccedil;evresel etkilere sahip olduğunu ortaya koyuyor. &Ccedil;alışma kapsamında, &ouml;ncelikle iklim değişikliğinin genel&shy;de k&uuml;resel, &ouml;zelde ise T&uuml;rkiye ve Karadeniz B&ouml;lgesi&rsquo;ndeki etkile&shy;rini ve gelecek d&ouml;nemde yaşanabilecek değişiklikler ele alınıyor. S&ouml;z konusu etkinin tarım ve &ouml;zellikle de fındık &uuml;zerinde nasıl bir etkide bulunabileceğini g&ouml;steren araştırmalara da yer verilen &ccedil;alışmada, fındığın toplumsal ve biyolojik temelli yapısal sorunları ile iklim de&shy;ğişikliğinin etkilerinin nasıl i&ccedil; i&ccedil;e ge&ccedil;tiği inceleniyor. Raporda, fındık yetiştiriciliğinin iklim değişikliği ve &ccedil;evre &uuml;zerindeki negatif ve pozitif etkileri de ortaya konuyor. MESELE SADECE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DEĞİL Meseleye sadece iklim penceresinden bakılmamış&hellip; Raporun y&ouml;netici &ouml;zetinde şu tespitlere yer verilmiş: &ldquo;T&uuml;rkiye fındık &uuml;reticiliği, uzun d&ouml;nemlere dayanan yapısal sorunlara sahip. Bunların bir kısmı, gelirin aileleri besleyememesine dayalı g&ouml;&ccedil;, yaşlanan &ccedil;ift&ccedil;i n&uuml;fusu gibi toplumsal sorunlarken, bir kısmı bu sorunları doğuran yasal-hukuki ve kamu y&ouml;netimine ilişkin problemler. Bu sorunlardan biri, miras hukuku nedeniyle aşırı b&ouml;l&uuml;nm&uuml;ş, dolayısıyla rasyonel verim &ouml;l&ccedil;eğini yitirmiş fındık bah&ccedil;eleri iken bir başka &ouml;nemli sorun olarak, alan bazlı kamu desteği &ouml;ne &ccedil;ıkıyor. Bir&ccedil;ok uzman, &uuml;r&uuml;n başına verilmeyen bu desteğin, bah&ccedil;e sahiplerini &uuml;reticiliğe teşvik etmediğini &ouml;ne s&uuml;r&uuml;yor.&rdquo; S&ouml;z konusu &ldquo;Yasa-Mevzuat Kaynaklı Yapısal Sorunlar&rdquo; da fındık &uuml;retiminin niteliği ve verimliliğine dair soru işaretleri yaratırken, s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliği de riske atıyor. FINDIKTA &Ouml;NE &Ccedil;IKAN RİSKLER Raporda iklim değişikliği ve &ccedil;evresel sorunlar a&ccedil;ısından &ouml;ne &ccedil;ıkan ana başlıklar ve ortaya konan temel bulgular ş&ouml;yle: *** Karadeniz ve Fındık, İklim Değişikliğinden Etkileniyor. Karadeniz, iklimsel olarak ciddi bir deği&shy;şim i&ccedil;inde. Bu değişim, kıyı şeridinden başlayarak sıcaklık artışlarına ve yağış rejimlerinde &ouml;nemli d&uuml;zensizliklere neden oluyor. Yağış miktarı aynı kalsa da fındık i&ccedil;in daha &ouml;nemli olan d&uuml;zenli yağışta ciddi sorunlar yaşanıyor. Belli d&ouml;nemlerde ani ve şiddetli yağışlar g&ouml;r&uuml;l&uuml;rken, belli d&ouml;nem&shy;lerde (Haziran-Temmuz-Ağustos aylarında) yağış azalması ve hatta kuraklık g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Bu iklimsel değişiklikler, &ccedil;ok has&shy;sas iklim koşullarına bağlı fındık bitkisini derinden etkiliyor. *** T&uuml;rkiye Fındık Haritası Değişiyor. Son derece &ouml;zel bir iklim has&shy;sasiyetine sahip fındığın, Karadeniz &ouml;zelindeki bir başka &ccedil;ıkmazı, kuzey b&ouml;lgesinin olmaması, daha doğrusu, kuzeyin Karadeniz&rsquo;le sınırlanması. D&uuml;nyada iklim değişikliği sebe&shy;biyle, hemen b&uuml;t&uuml;n bitki, mantar ve hayvan t&uuml;rleri, yani t&uuml;m flora ve fauna kuzeye doğru g&ouml;&ccedil; ediyor. Ne yazık ki fındığın da -aynı kutup ayıları gibi- kuzeye doğru gidecek bir ala&shy;nı yok. Denize d&ouml;k&uuml;lmemesi i&ccedil;in, fındığın var olan şartlara uyum sağlaması ve/veya ekiminin y&uuml;ksek rakımlara doğru kaydırılması gerekiyor. Araştırmalara g&ouml;re bir başka olasılık da fındığın verimli &uuml;retim alanının Batı Karadeniz&rsquo;e doğru daha fazla kayması. *** Uzun D&ouml;nemli ve Bilimsel Planlama İhtiyacı. Fındık &ccedil;ok yıllık bir bitki olduğundan, diğer tek yıllık bitkiler gibi iklim değişikliğine, kuraklığa veya dona dayanıklı t&uuml;rlerle yıl ba&shy;zında değiştirilmesi imkansız. Bu durum, uzun d&ouml;nemli bir planlama ve arazi y&ouml;netimi ve tabii g&uuml;&ccedil;l&uuml; bir uyum programı gerektiriyor. *** K&uuml;lleme Tehdidi B&uuml;y&uuml;yor. İklim değişikliğinin bir başka sonucu ise b&ouml;cek, hastalık ve zararlılardaki artış. &Ouml;zellikle sahil şeridindeki, 250 metreye kadar olan b&ouml;lgelerdeki aşırı sıcaklık artışı, bu zararlıların birka&ccedil; kez ve daha fazla sayıda &uuml;remesine yol a&ccedil;ıyor. 2013 yılında ortaya &ccedil;ıkan ve Erysiphe corylacearum isimli fungus t&uuml;r&uuml;n&uuml;n neden olduğu anlaşılan k&uuml;lleme hastalığı, şu ana kadar b&uuml;y&uuml;k rekolte ve kalite d&uuml;&shy;ş&uuml;kl&uuml;klerine neden oldu ve b&ouml;lgede kalıcı hale geldi. *** Yeni Hastalık ve Zararlılar. Tek tehdit k&uuml;lle&shy;me değil. Yeşil kokarcanın, sıcaklık artışlarıyla birlikte fındık &uuml;retim ve kalitesine verdiği zararlar artmış durumda. Yeni tehlike ise yeşil kokarcanın benzeri olan kahverengi kokarca denilen bir b&ouml;cek (Halyomorpha halys (Stal.)). Zararlılar&shy;daki artışın iklim değişikliğiyle ilgisi kesin olmamakla birlik&shy;te, istilacı t&uuml;rlerin artışları, d&uuml;nyanın bir&ccedil;ok yerinde yaşanı&shy;yor ve iklim değişikliği ile ilişkilendiriliyor. *** Fire Oranlarında Artış. Son s&uuml;re&ccedil;te, hem zararlılar, hem de iklim normallerindeki değişiklikler nedeniyle sadece verim değil, kalite d&uuml;ş&uuml;şleri de dikkat &ccedil;ekiyor. Verimin aynı g&ouml;z&uuml;k&shy;t&uuml;ğ&uuml; d&ouml;nemlerde bile zararlılar nedeniyle bozuk, k&uuml;fl&uuml; ve urlu olarak nitelenen fire oranlarındaki y&uuml;ksek artış g&ouml;zle&shy;niyor. *** Ayak izi K&uuml;&ccedil;&uuml;k, &Ccedil;evresel Etkisi B&uuml;y&uuml;k. Fındık &uuml;retiminin, bitkinin yapısı ve &uuml;retim teknikleri nedeniyle karbon aya&shy;k izi ve iklim değişikliğine etkisi &ccedil;ok y&uuml;ksek değil. Ancak su kaynakları, toprak, biyolojik &ccedil;eşitlilik ve ekosistem &uuml;zerinde &ouml;nemli etkileri var. Bu alanda mutlaka kapsamlı ve s&uuml;reğen araştırmalara ihti&shy;ya&ccedil; var. *** Fındık Bitkisi, Ağa&ccedil;sı Yapısı Nedeniyle Aynı Zamanda Bir Karbon Yutağı. İklim de&shy;ğişikliğiyle m&uuml;cadele a&ccedil;ısından fındık bah&ccedil;elerinin karbon tutma kapasitesinin y&uuml;kseltilmesi pozitif bir etki yaratabilir. Ancak bir diğer sorun da fındık bah&ccedil;esi a&ccedil;mak i&ccedil;in or&shy;manların tahrip edilmesi. Bu konu sıkı bir denetimle şu anda tamamen kontrol altında. Ancak &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde, ik&shy;lim değişikliği nedeniyle fındık &uuml;retim alanlarının yer değiş&shy;tirmesi, daha y&uuml;ksek alanlara taşınması g&uuml;ndeme gelebilir. Bu da fındık bah&ccedil;eleri a&ccedil;mak i&ccedil;in tekrar orman tahribatına girişilmesi riskini yaratabilir. Yaşlanan fındık ağa&ccedil;larının uzun zamandır yenilenmemesi ve bu konuda bir politika ortaya konmaması da raporda, fındık konusunda &ouml;ne &ccedil;ıkan diğer başlıklar arasında yer alıyor. Ağa&ccedil; yaşı kimi yerlerde 80-100 ortalamasına ulaşan fındık bah&ccedil;eleri neredeyse bir orman &uuml;r&uuml;n&uuml; gibi algılanmaya başlanıyor. Bilimsel y&ouml;ntemlerden uzak bir fındık yetiştiriciliği nedeniyle, T&uuml;rkiye&rsquo;de fındık &uuml;retimi verimliliği, diğer yetiştirici &uuml;lkelerin &ccedil;ok gerisine d&uuml;şm&uuml;ş durumda. RAPORDA &Ouml;NE &Ccedil;IKAN BULGULAR VE YOL HARİTASI Raporun son b&ouml;l&uuml;m&uuml;nde, saha notları, bulgular ve bir de yol haritası taslağı sunuluyor. Sakarya &Uuml;niversitesi Fen-Edebiyat Fak&uuml;ltesi Coğrafya B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. Beyza Ustaoğlu&rsquo;nun &ldquo;İklim Değişikliği, 1500 Metrenin &Uuml;zerindeki Alanları Fındık Tarımına Elverişli Hale Getirebilir&rdquo; başlıklı notu da fındığın T&uuml;rkiye&rsquo;deki geleceği &uuml;zerine &ouml;nemli saptamalar i&ccedil;eriyor. Giresunlu fındık &uuml;reticisi ve Tarım Danışmanı &Ouml;zer Akbaşlı da &ldquo;İklim Değişikliği ile M&uuml;cadele i&ccedil;in &Ccedil;ift&ccedil;iyi Daha İyi Tanımamız Lazım&rdquo; başlıklı yazısında T&uuml;rkiye fındık yetiştiriciliğinin son derece ciddi yapısal sorunları olduğuna dikkat &ccedil;ekerken, mevcut sorunları &ccedil;&ouml;zebilmek i&ccedil;in ilk &ouml;nce b&ouml;lgenin genel sosyolojik durumunun iyi analiz edilmesi gerektiğini savunuyor. Giresun Fındık Araştırma Enstit&uuml;s&uuml;&rsquo;nden Ziraat M&uuml;hendisi Dr. H&uuml;seyin İrfan Balık ise &ldquo;En B&uuml;y&uuml;k Dezavantajımız Fındık Bitkisiyle İlgili Bilimsel Araştırmaların Azlığı&rdquo; başlıklı saha notu ve bulgusunda &ldquo;Fındıkla ilgili bilimsel araştırmalar &ccedil;ok az. Mutlaka daha &ccedil;ok araştırma yapılması gerekiyor&rdquo; uyarısında bulunuyor. Ondokuz Mayıs &Uuml;niversitesi Ziraat Fak&uuml;ltesi Bitki Koruma B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. Sebahat K. Ozman-Sullivan da benzer şekilde bilimsel araştırmaların artırılması gerektiğini, &ldquo;İklim Değişikliğinin Zararlılar &Uuml;zerindeki Etkileri Daha &Ccedil;ok Araştırılmalı&rdquo; başlıklı makalesinde dile getiriyor. Doğa Koruma Merkezi&rsquo;nden Dr. Uğur Zeydan ve Yıldıray Lise, &ldquo;Karadeniz i&ccedil;in Entegre Orman Y&ouml;netimi Planlarına İhtiya&ccedil; Var&rdquo; yaklaşımını ortaya koyarken, &ldquo;&Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde iklim değişikliği y&uuml;z&uuml;nden &ccedil;ay ve fındık tarımının daha y&uuml;ksek rakımlarda yapılma riski ormansızlaşmayı tetikleyebilir&rdquo; diyerek bu konuda yeni bir yaklaşım ve bakış a&ccedil;ısına ihtiya&ccedil; olduğunu vurguluyor. Yukarıda birka&ccedil;ını paylaştığımız isimler ve konu başlıklarına ek olarak raporda, alanında uzman kişilerden fındık konusuna farklı a&ccedil;ılardan bakılan &ouml;nemli notlar da yer alıyor. &Ouml;zetle, raporda da değinildiği &uuml;zere, t&uuml;m bu etmenler fındık &uuml;retimini bir yol ayrımına doğru g&ouml;t&uuml;r&uuml;yor. İklim değişikliğine diren&ccedil;li ve &ccedil;evresel etkilerini kontrol eden, bulunduğu ekosistemle barışık bir fındık yetiştiriciliği, b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l bir kamusal fındık politikası gerektiriyor. NOT: İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Fındık önemli sorunlara gebe

Diğer Yazılar