Gıda fiyatlarındaki yükseliş sürecek mi?

T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu (T&Uuml;İK), 2021 yılı Ocak ayı enflasyon rakamlarını a&ccedil;ıkladı. T&Uuml;İK&rsquo;e g&ouml;re, Ocak&rsquo;ta t&uuml;ketici fiyat endeksi aylık bazda y&uuml;zde 1,68 artarken, bir &ouml;nceki yılın aynı ayına g&ouml;re y&uuml;zde 14,97 y&uuml;kseldi. Gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecekler tarafındaki artış ise &ccedil;ok daha sert oldu. Gıda enflasyonu aylık bazda y&uuml;zde 2,48 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 18,11 y&uuml;kseldi. Gıda sepetinin alt kalemlerine baktığımızda ise işlenmemiş gıda fiyatları aylık bazda y&uuml;zde 1,15 y&uuml;kselirken, yıllık fiyat artışı y&uuml;zde 18,08 seviyesinde ger&ccedil;ekleşti. İşlenmemiş gıda tarafının alt kalemlerine g&ouml;z attığımızda ise yaş meyve ve sebze fiyatları aylık bazda y&uuml;zde 1,02 gerilerken, yıllık bazda y&uuml;zde 10,22 y&uuml;kseldi. Diğer işlenmemiş gıda tarafında ise aylık bazda y&uuml;zde 2,38 y&uuml;kseliş kaydedilirken, yıllık bazda y&uuml;zde 22,89 artış g&ouml;zlendi (Diğer işlenmemiş gıda kısmının hangi &uuml;r&uuml;nleri kapsadığını merak edenler i&ccedil;in hemen paylaşalım: Beyaz ve kırmızı et, balık, s&uuml;t, yumurta, bakliyat vb). Ocak ayında işlenmiş gıda tarafındaki yukarı y&ouml;nl&uuml; hareket daha &ccedil;ok dikkat &ccedil;ekti. T&Uuml;İK Ocak 2021 verilerine g&ouml;re, işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda y&uuml;zde 3,75 y&uuml;kselirken, yıllık bazda ise y&uuml;zde 18,11 arttı. Ekmek ve tahıllar grubundaki aylık artış y&uuml;zde 1,80 olurken, yıllık y&uuml;kseliş y&uuml;zde 19,05 olarak ger&ccedil;ekleşti. Diğer işlenmiş gıda grubunda ise aylık artış y&uuml;zde 4,83 olurken, yıllık bazdaki y&uuml;kseliş 17,55 seviyesinde oldu (Ekmek ve tahıllar grubu dışındaki diğer işlenmiş gıda &uuml;r&uuml;nlerinin genel kapsamı ise ş&ouml;yle: İşlenmiş Et ve S&uuml;t &Uuml;r&uuml;nleri, Katı-Sıvı Yağlar, Şeker, Re&ccedil;el, Bal, &Ccedil;ikolata ve Şekerlemeler, Kahve, &Ccedil;ay ve Kakao, Alkols&uuml;z İ&ccedil;ecekler ve Meyve-Sebze Suları vb). SON 1 YILDA FİYATI EN &Ccedil;OK ARTAN TEMEL GIDA &Uuml;R&Uuml;NLERİ Bu detaylardan sonra gelin hep birlikte son 1 yılda fiyatları en &ccedil;ok artan temel gıda &uuml;r&uuml;nlerine bir g&ouml;z atalım. Aylık bazda fiyat artışları y&uuml;zde 1 in &uuml;zerinde devam eden pirin&ccedil; ve un fiyatları son 1 yılda y&uuml;zde 32,5 artmış durumda. Bakliyat tarafında aylık bazda fiyat artışları devam ediyor. Dolayısıyla son 1 yılda kuru fasulye fiyatı y&uuml;zde 34,1 y&uuml;kselirken, mercimek fiyatı y&uuml;zde 59, nohut y&uuml;zde 17 ve diğer bakliyatlar y&uuml;zde 39 seviyesinde y&uuml;kselmiş. Dana eti y&uuml;zde 12,5 artarken kuzu eti y&uuml;zde 19,5 y&uuml;kselmiş, tavuk eti ise y&uuml;zde 29,3 artmış. Balık fiyatlarındaki y&uuml;kseliş ise y&uuml;zde 36 d&uuml;zeyinde. Yumurta aylık bazda y&uuml;zde 4,3 gerilese de yıllık fiyat artışı y&uuml;zde 67 d&uuml;zeyinde seyrediyor. Bitkisel yağ fiyatlarında ise aylık bazda y&uuml;zde 2,5-4 d&uuml;zeyinde artışlar devam ediyor. Yıllık bazda baktığımızda ise ay&ccedil;i&ccedil;ek yağı y&uuml;zde 53,7 artarken, mısır&ouml;z&uuml; yağı y&uuml;zde 53 y&uuml;kselmiş durumda. Margarin fiyatları y&uuml;zde 50,7 oranında artarken, zeytinyağındaki artış y&uuml;zde 31&rsquo;&uuml;n &uuml;zerinde. Bal ve pekmez de aylık bazda sırasıyla y&uuml;zde 2,5 ve y&uuml;zde 4,3 artarken, yıllık bazdaki fiyat artışları sırasıyla y&uuml;zde 28,7 ve y&uuml;zde 22,1 d&uuml;zeyinde ger&ccedil;ekleşti. Bu ay raflardaki s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerinde de artışlar s&ouml;z konusu. Aylık bazda s&uuml;t fiyatı y&uuml;zde 14 artarken yıllık bazdaki artış y&uuml;zde 17 seviyesinde. Yoğurt aylık bazda y&uuml;zde 14 artarken yıllık bazda y&uuml;zde 13,2 y&uuml;kseldi. Peynir grubunda da y&uuml;zde 16&rsquo;ya varan y&uuml;kselişler s&ouml;z konusu. Ancak s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerindeki artışın &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki aylarda da devam edeceğine y&ouml;nelik &ouml;ng&ouml;r&uuml;m&uuml;z&uuml; de bir kenara yazalım. Yaş meyve sebze tarafında ise fiyat artışı daha &ccedil;ok meyve &uuml;r&uuml;nlerinde ger&ccedil;ekleşmiş durumda. &Ouml;rnekleri &ccedil;oğaltmak m&uuml;mk&uuml;n ama biz daha &ccedil;ok temel gıda &uuml;r&uuml;n&uuml; olarak mutfakların olmazsa olmazlarından &ouml;rnekler paylaşalım istedik. Gıda fiyatlarındaki y&uuml;kseliş trendi ekonomi y&ouml;netimini alarma ge&ccedil;irmiş durumda. &Ouml;nceki yazımızda Gıda Komitesi &ccedil;atısı altında g&ouml;r&uuml;ş&uuml;len ve uygulanması d&uuml;ş&uuml;n&uuml;len palyatif &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerilerini sıralamıştık (Hen&uuml;z okumayanlar i&ccedil;in linki yazının sonunda paylaşıyoruz). Daha yazının m&uuml;rekkebi kurumadan maddeler halinde yazdığımız &ouml;nlemler birer birer dile getirilmeye başlandı bile. Ama kronik sorunların yerli yerinde durduğu bir ortamda kısa vadeli-palyatif &ccedil;&ouml;z&uuml;mlerin piyasa dengelerini d&uuml;zeltmek bir yana daha da bozacağını bir kez daha hatırlatmakta da fayda var. G&ouml;r&uuml;nen o ki &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki aylarda enflasyon &uuml;zerinde gıdanın baskısını hissetmeye devam edeceğiz. En azından bu yılın ilk yarısı boyunca gıda enflasyonu g&uuml;ndemde kalmaya devam edecek gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın ge&ccedil;tiğimiz g&uuml;nlerdeki a&ccedil;ıklaması da bu &ouml;ng&ouml;r&uuml;y&uuml; teyit eder nitelikte. Hatırlarsanız Cumhurbaşkanı Erdoğan da gıda sekt&ouml;r&uuml;ndeki fiyat y&uuml;kselişleriyle ilgili olarak, Gıda enflasyonu en b&uuml;y&uuml;k tehditlerden biridir. Tarla veya fabrikayla market arasındaki fiyat farklarının ekonomik gerek&ccedil;elerle izah edilemeyecek seviyelere &ccedil;ıkması bizi de rahatsız ediyor. Yılın ikinci yarısında d&uuml;nyadaki gelişmeler ve &uuml;lkemizde aldığımız tedbirlerle gıda fiyatlarındaki oynaklığın azalacağını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz a&ccedil;ıklamasında bulunmuştu. &ldquo;ENFLASYON HEDEFİNDEN UZAĞIZ&rdquo; Gıda fiyatlarındaki kırılgan yapı ve yukarı y&ouml;nl&uuml; hareket ekonomi y&ouml;netimini de rahatsız ediyor. Hazine ve Maliye Bakanı L&uuml;tfi Elvan, ocak ayı enflasyon rakamlarına ilişkin olarak Twitter hesabı &uuml;zerinden, &ldquo;A&ccedil;ıklanan rakamlar enflasyon hedefinin uzağında olduğumuzu g&ouml;steriyor&rdquo; yorumunda bulundu. Elvan, &ldquo;Hedefe ulaşmak i&ccedil;in &ouml;nlemlerimizden asla taviz vermeyeceğiz. T&uuml;m tarafları i&ccedil;ine alan istişare mekanizmalarıyla hareket edeceğiz. Fiyat istikrarı olmadan kaliteli ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir b&uuml;y&uuml;me m&uuml;mk&uuml;n değil&rdquo; ifadelerini kullandı. Hatırlayacağınız &uuml;zere s&ouml;z konusu a&ccedil;ıklamaya benzer bir ifade de ge&ccedil;en hafta TOBB, TESK, T&Uuml;SİAD ve M&Uuml;SİAD&rsquo;ın ortak a&ccedil;ıklamasında yer aldı. D&ouml;rt sivil toplum kuruluşunun ortak &ccedil;ağrısında, &ldquo;Fiyat istikrarı sağlanmadan ekonomide başlayan her canlanma, maalesef kısa s&uuml;reli olmakta ve iş insanlarımızın yatırım ufkunu daraltmaktadır. Fiyat istikrarının sağlanmasıyla T&uuml;rkiye&rsquo;de yatırım ortamı iyileşecek, &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirlik artacak, b&ouml;ylece katma değeri y&uuml;ksek yeni teknoloji yatırımlarını &uuml;lkemize &ccedil;ekmek m&uuml;mk&uuml;n olacaktır&rdquo; ifadelerine yer verilmişti. Mevcut şartlarda iş d&uuml;nyasıyla ekonomi y&ouml;netiminin ortak bir dil ile aynı bakış a&ccedil;ısında buluşuyor olmasını &ouml;nemsiyoruz. ENFLASYON SEPETİNDE GIDANIN AĞIRLIĞI ARTIRILDI T&Uuml;İK, pandemi etkisiyle değişen t&uuml;ketim şartları ve alışkanlıklarını da g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alarak enflasyon sepetindeki ağırlıklarda değişim yaptı. Sepette gıdanın ağırlığı artarken, alkoll&uuml; i&ccedil;ecekler, giyim ve lokanta gibi harcama gruplarınının ağırlıkları azaltıldı. Enflasyon sepetinde y&uuml;zde 22,77 oranında bir paya sahip olan gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecekler grubunun ağırlığı 3,17 puan artırılarak y&uuml;zde 25,94 seviyesine y&uuml;kseltildi. Ulaştırmanın ağırlığı y&uuml;zde 15,62 den y&uuml;zde 15,49 a d&uuml;şerken, konutun ağırlığı ise y&uuml;zde 14,34 ten y&uuml;zde 15,36 ya y&uuml;kseltildi. Ev eşyasının ağırlığı y&uuml;zde 7,77&rsquo;den y&uuml;zde 8,64&rsquo;e &ccedil;ıkarılırken, haberleşmenin ağırlığı da y&uuml;zde 3,80&rsquo;den y&uuml;zde 4,64&rsquo;e y&uuml;kseltildi. Sağlık harcamalarının ağırlığı ise y&uuml;zde 2,80&rsquo;den y&uuml;zde 3,25&rsquo;e &ccedil;ıkarıldı. GRAMAJ HİLESİ &ldquo;ALDATICI TİCARİ UYGULAMA&rdquo; KAPSAMINA ALINDI Gıda enflasyonuyla m&uuml;cadele kapsamında halk arasında gizli zam , &ldquo;&ouml;rt&uuml;l&uuml; zam&rdquo; ya da &ldquo;gizli enflasyon&rdquo; diye nitelendirilen gramaj oyununa karşı da &ouml;nlem alındı. Gramaj hilesini, aldatıcı ticari uygulama kapsamına alan karar, Resmi Gazete de yayımlandı. Gramaj hilesi yapanlara 11 bin ile 114 bin TL arasında ceza verilecek. Resmi Gazete&rsquo;de yayınlanan Ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar y&ouml;netmeliğinde değişiklik yapılarak, Aldatıcı Ticari Uygulamalar başlıklı b&ouml;l&uuml;me, T&uuml;keticilere sunulan bir malda birim fiyatını farklılaştıracak şekilde adet, uzunluk, ağırlık, alan, hacim &ouml;l&ccedil;&uuml;leri ve benzeri unsurlarından birinde değişiklik yapılmasına rağmen, değişiklik yapılmadığı izlenimi uyandıran yanıltıcı ambalajlama uygulamaları bendi eklendi. RUHSAR PEKCAN: GİZLİ ZAM ŞİKAYETLERİ ALIYORUZ Bu konuda Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan da bir a&ccedil;ıklama yaptı. Son zamanlarda vatandaşlardan başta gıda olmak &uuml;zere temel t&uuml;ketim, kozmetik ve temizlik &uuml;r&uuml;nlerinin gramaj, adet ve benzeri hususlarında azaltma yapılarak gizli zam uygulandığına y&ouml;nelik şikayetler aldıklarını belirten Pekcan, buna y&ouml;nelik Bakanlık olarak inceleme başlattıklarını s&ouml;yledi. Pekcan, yapılan incelemelerde bazı &uuml;r&uuml;nlerin gramajların azaltılmasına rağmen, &uuml;r&uuml;nlerin değişiklikten &ouml;nceki ambalajında herhangi bir farklılaştırma yapılmadan, satış fiyatı aynı tutularak ancak birim fiyatları artırılarak satılmaya devam edildiğini tespit ettiklerini ifade etti. T&uuml;keticilerin benzer ambalajla satışa sunulan &uuml;r&uuml;nlerdeki gramaj azaltılmasını fark edemediğinin altını &ccedil;izen Pekcan, b&ouml;ylelikle &uuml;r&uuml;nlerin fiyatlarında zımni olarak artış yapıldığını kaydetti. DENETİMLER M&Uuml;FETTİŞ SEVİYESİNDE DEVAM EDİYOR &Ouml;te yandan gıda fiyatlarına y&ouml;nelik denetimler de artırılmış durumda. Denetimlerdeki sıklığın artırılacağını zaten &ouml;nceki yazılarımızda dile getirmiştik. Ancak sıklaştırılan rutin zabıta denetimlerinin dışında bakanlık m&uuml;fettişleri seviyesinde ve b&uuml;y&uuml;k şirketler d&uuml;zeyinde de denetimler artırılmış durumda. Konuştuğumuz bazı ulusal ve uluslararası &ouml;l&ccedil;ekteki şirketlerin y&ouml;neticileri denetimler i&ccedil;in kapılarının &ccedil;alındığını s&ouml;yl&uuml;yor. M&uuml;fettiş ve başm&uuml;fettiş seviyesinde denetim yapılan şirketler arasında yumurta, tavuk, makarna, bitkisel yağ, bakliyat gibi &uuml;r&uuml;nler &uuml;reten ve pazarlayan piyasanın yakından tanıdığı firmalar yer alıyor. Tarım, Orman ve K&ouml;yişleri Komisyonu Bakanı Yunus Kılı&ccedil; da s&ouml;z konusu denetim ve incelemelerin artacağını şu s&ouml;zlerle teyit ediyor: &ldquo;Devlet sahayı izler, takip eder. Rafa ka&ccedil;a geliyor, ka&ccedil;a satılıyor daha fazla izlenecek. Aşama aşama ka&ccedil;a satıldı bu izlenecek, izahat doğruysa sorun yok, değilse karşılığı olacak. Ticaret yapmak serbest ama kuralı var. Devlet &uuml;reticiyi de t&uuml;keticiyi de korur. Bu artıştan kısmi olarak &uuml;retici yararlansa, canım yanmaz ama hırs o kadar b&uuml;y&uuml;k ki &uuml;retici ve t&uuml;ketici mutsuz. Bunun s&uuml;rmesine m&uuml;saade edilmemesi gerekir.&rdquo; TCMB, GIDA VE TARIMSAL &Uuml;R&Uuml;N PİYASALARI ANALİZ M&Uuml;D&Uuml;RL&Uuml;Ğ&Uuml; KURDU Bu yazıyı yazarken gelen son dakika haberini de sizlerle paylaşmadan olmaz. T&uuml;rkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) organizasyon yapısına ilişkin ihtiya&ccedil;lar g&ouml;z &ouml;n&uuml;nde bulundurularak; Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; b&uuml;nyesinde &ldquo;Gıda ve Tarımsal &Uuml;r&uuml;n Piyasaları Analiz M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml;&rdquo; kurulacağını a&ccedil;ıkladı. Merkez Bankası ndan Gıda ve Tarımsal &Uuml;r&uuml;n Piyasaları Analiz M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; ne y&ouml;nelik şu a&ccedil;ıklama yapıldı: Fiyat istikrarı a&ccedil;ısından kritik &ouml;nem arz eden gıda ve tarım &uuml;r&uuml;nleri fiyatlarına dair verileri detaylı ve zamanlı olarak incelemek suretiyle erken uyarı fonksiyonu g&ouml;rmek, araştırma ve inceleme sonu&ccedil;larını para politikası s&uuml;recine katkı sağlayacak şekilde raporlamak ve Gıda ve Tarımsal &Uuml;r&uuml;n Piyasaları İzleme Komitesinin sekretarya g&ouml;revini yerine getirmek. Kurulun bu m&uuml;d&uuml;rl&uuml;k, 8 Şubat 2021 tarihinden ge&ccedil;erli olmak &uuml;zere faaliyetlerine başlayacak. Anlaşılan o ki gıda fiyatlarını, erken uyarı sistemini, yeni mekanizma ve m&uuml;d&uuml;rl&uuml;kleri yıllardır olduğu gibi yine konuşmaya, tartışmaya ve etkilerini cebimizde, mutfakta hissetmeye bir s&uuml;re daha devam edeceğiz. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Gıda fiyatlarındaki yükseliş sürecek mi?

Diğer Yazılar