Et fiyatları, gıda enflasyonunun itici gücü olacak

Ge&ccedil;en g&uuml;n Bloomberg&rsquo;te dikkat &ccedil;ekici bir haber-analiz okudum. K&uuml;resel gıda fiyatlarının seyrini izlerken g&ouml;z&uuml;m&uuml;z daha &ccedil;ok tahıl ve bitkisel yağ grubundaki yukarı y&ouml;nl&uuml; fiyat hareketlerine odaklanmış durumda ancak Bloomberg&rsquo;in &ldquo;Gıda enflasyonu derinleştik&ccedil;e d&uuml;nya ete daha fazla &ouml;deyecek&rdquo; başlıklı haber-analizi et başta olmak &uuml;zere hayvansal &uuml;r&uuml;n fiyatlarındaki trendi de g&ouml;zden ka&ccedil;ırmamamız gerektiğini hatırlatıyor. Zira tahıl ve yağlı tohumlar tarafındaki gelişmelerin hem doğrudan hem de dolaylı yoldan etkilerini et, s&uuml;t ve diğer hayvansal &uuml;r&uuml;nler tarafında daha yoğun fiyat artışı hissedeceğimiz bir d&ouml;neme giriyoruz. Gıda maliyetleri, bir s&uuml;re daha enflasyonla nasıl başa &ccedil;ıkılacağına dair geniş tartışmanın kritik bir par&ccedil;ası olarak g&uuml;ndemde kalacak. Zira ge&ccedil;tiğimiz yılın son &ccedil;eyreğinden itibaren d&uuml;nyayı etkisi altına alan ve 2021&rsquo;de de miras olarak kucağımızda bulduğumuz gıda enflasyonuna dair iyileşme sinyallerinden &ccedil;ok, daha da k&ouml;t&uuml;ye gideceğine dair işaretler ağırlık kazanıyor. Covid-19 salgını, k&uuml;resel manada gıda tedarik zincirlerini alt&uuml;st etti. Lojistik tarafında yaşanan sorunlar dış ticarette ezberleri bozdu. Arz-talep tarafındaki oynaklık, stok dengesindeki riskler fiyatlarda yukarı y&ouml;nl&uuml; ve uzun s&uuml;reli bir belirsizlik yarattı. Şimdilerde, &ouml;zellikle sığır, domuz ve k&uuml;mes hayvanları yetiştiren &uuml;reticiler, yedi yılın en y&uuml;ksek mısır ve soya fasulyesi fiyatları y&uuml;z&uuml;nden zor bir d&ouml;nemden ge&ccedil;iyor. Bir&ccedil;ok &uuml;lkenin kendi i&ccedil; dinamiklerine g&ouml;re değişmekle birlikte en iyimser haliyle bile &uuml;reticilerin yem maliyetleri en az y&uuml;zde 30 ve &uuml;zerinde arttı. Sadece 1 Aralık 2020 den bu yana, Chicago daki vadeli işlemlerde mısırda y&uuml;zde 29 ve soya fasulyesinde y&uuml;zde 19 artışı bir kenara not edelim. Bloomberg&rsquo;in haberine g&ouml;re, d&uuml;nyanın &ouml;nde gelen şirketleri arasında yer alan Tyson Foods dahil &ccedil;ok sayıda &uuml;retici konumundaki firma, zarar etmemek adına &uuml;r&uuml;n fiyatlarında artışa gidiyor. Bu da tedarik zincirlerinde domino etkisi yaratacağının ve &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki aylarda d&uuml;nya &ccedil;apında sığır, domuz ve tavuk i&ccedil;in daha y&uuml;ksek fiyat etiketleri olarak karşımıza &ccedil;ıkacağının &ouml;nc&uuml; g&ouml;stergesi. İngiliz tavuk ve hindi &uuml;reticisi Traditional Norfolk Poultry nin Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Mark Gorton, durumu birka&ccedil; c&uuml;mle ile ş&ouml;yle &ouml;zetliyor: &ldquo;Yem fiyatlarının y&uuml;kselip al&ccedil;aldığı d&ouml;nemlerde dengeyi bir şekilde sağlayabilirsiniz. Ancak hammadde fiyatlarının aralıksız ralli yaptığı bir d&ouml;nemde bu işi dengelemeniz ve idare etmeniz imkansız hale gelir. İşiniz b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de etkilenmeye başlar.&rdquo; ABD de tahıl fiyatlarının en son 2012 yılında yaşanan kuraklıkta bu kadar y&uuml;kseldiği ve et fiyatlarının dramatik şekilde arttığının hatırlatıldığı haberde, et fiyatlarının yeniden k&uuml;resel gıda enflasyonunun itici g&uuml;c&uuml; olmaya başlayacağına dikkat &ccedil;ekiliyor. Dolayısıyla pandemiden kurtulmaya &ccedil;alışan ekonomilerde &ouml;nemli bir misyon &uuml;stlenen merkez bankaları ve politika yapıcıların bu tarafa da dikkat etmesinde fayda g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Bloomberg&rsquo;in haber-analizinde, &ldquo;Normalleşme s&uuml;recini hızlandırması beklenen aşıların ve trilyonlarca dolarlık mali teşvik programlarının, bastırılmış t&uuml;ketici talebini serbest bırakması ve t&uuml;ketici fiyatlarında bir artışa yol a&ccedil;ması bekleniyor. ABD ve Avrupa tahvil piyasaları enflasyonun geri d&ouml;nd&uuml;ğ&uuml;ne dair sinyaller g&ouml;nderiyor. Amerikalıların ge&ccedil;en hafta bir yıllık enflasyon beklentileri 2014 ten bu yana en y&uuml;ksek seviyeye y&uuml;kseldi&rdquo; yorumuna yer veriliyor. YEM FİYATLARINI Y&Uuml;KSELTEN FAKT&Ouml;RLER Yem fiyatlarını neyin y&ouml;nlendirdiğine gelince, bunun tek bir nedeni yok. Pandemi s&uuml;recinde artan gıda milliyet&ccedil;iliği ve beraberindeki &ldquo;korumacı - kısıtlayıcı &ouml;nlemler&rdquo;, kuraklık başta olmak &uuml;zere olumsuz hava koşullarının rekolte &uuml;zerinde yarattığı baskı, artan talep gibi pek &ccedil;ok fakt&ouml;r yem hammadde fiyatlarını tetikleyen ana unsurlar arasında g&ouml;steriliyor. Talep demişken&hellip; K&uuml;resel manada en b&uuml;y&uuml;k emtia alıcısı olan &Ccedil;in, talep dengelerini ve dolayısıyla fiyatları ciddi şekilde etkiliyor. &Ccedil;in&rsquo;de Afrika domuz gribi vakasının ardından yeniden toparlanarak artan ve b&uuml;y&uuml;yen domuz &ccedil;iftlikleri yem tarafında da &Ccedil;in&rsquo;in iştahını rekor seviyelerde artırıyor. YENİ ZELANDA DA FİYATLAR TARTIŞILIYOR Et fiyatları d&uuml;nyanın bir diğer ucundaki Yeni Zelanda&rsquo;nın da g&uuml;ndeminde. &Uuml;retiminin y&uuml;zde 90 dan fazlasını ihra&ccedil; eder konumdaki Yeni Zelanda&rsquo;da bile et fiyatlarındaki y&uuml;ksek seyir tartışılıyor. Ocak 2010 da 13.45 dolara mal olan bir kilogram dana biftek, eğer enflasyonla aynı oranda artmış olsaydı, 10 yıl i&ccedil;erisinde y&uuml;zde 17,8 y&uuml;kselerek Aralık 2020 de 15.84 dolara mal olacaktı. Ama fiyat 2010&rsquo;dan bu yana y&uuml;zde 57 artarak 20.5 dolar seviyesine &ccedil;ıktı. Diğer et ve et &uuml;r&uuml;nlerinde de benzer bir fiyat artışı yaşanırken, &Ccedil;in deki toparlanma ve k&uuml;resel manada artışa ge&ccedil;mesi beklenen hayvansal protein talebinin fiyatlar &uuml;zerinde baskı yaratmaya devam edeceği vurgulanıyor. BREZİLYA DA TAVUK YETİŞTİRME MALİYETİ %39 ARTTI Bloomberg in analizinde ihracat&ccedil;ı konumdaki başlıca &uuml;lkelerdeki et &uuml;reticilerinin, y&uuml;ksek tahıl maliyetlerinin etkisini artarak hissettiği ve t&uuml;ketici fiyatlarına da hissettirmeyi s&uuml;rd&uuml;receklerine y&ouml;nelik tespitler yer alıyor. &Ouml;rneğin k&uuml;mes hayvancılığı &uuml;retimi ve ticaretinde d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;ğ&uuml; konumundaki Brezilya da tavuk yetiştirme maliyeti, yem nedeniyle ge&ccedil;en yıl y&uuml;zde 39 arttı. Sadece ge&ccedil;en ayki maliyet artışının y&uuml;zde 6 olduğu belirtiliyor. Analistler, y&uuml;ksek yem maliyetleri ve Covid-19 kısıtlamalarından kaynaklı talebin azalması nedeniyle Avrupa da hayvancılık işletmelerinin karlılığının azaldığına dikkat &ccedil;ekiyor. Rabobank ın kıdemli analisti Chenjun Pan a g&ouml;re, bazı k&uuml;&ccedil;&uuml;k domuz &ccedil;iftlikleri piyasadan &ccedil;ıkmak zorunda kalabilir. Hatırlarsanız Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım &Ouml;rg&uuml;t&uuml; (FAO), Ocak ayında k&uuml;resel gıda fiyatlarının 8 aydır y&uuml;kseliş trendinde olduğunu ve 6,5 yılın zirvesinin g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml;n&uuml; a&ccedil;ıklamıştı. Endeksin detayına baktığımız zaman da FAO&rsquo;nun k&uuml;resel et fiyatları endeksinin d&ouml;rt aydır aralıksız arttığı notunu da d&uuml;şelim. FAO, et fiyatlarındaki artışa temel gerek&ccedil;e olarak şu tespitte bulunuyor: &ldquo;Bir&ccedil;ok Avrupa &uuml;lkesinden &uuml;retim ve ihracatı kısıtlayan kuş gribi salgınları sırasında, &ouml;zellikle Brezilya dan canlı k&uuml;resel k&uuml;mes hayvanı eti ithalatının başı &ccedil;ektiği canlı ithalat temelindeki kaygı ve riskler&hellip;&rdquo; Hemen bu tespitten devam edelim... Analistler, hayvan hastalıkları salgınlarına dikkat &ccedil;ekerek, Avrupa ve Asya nın bazı b&ouml;lgelerinde artış g&ouml;steren kuş gribi salgın vakalarının da et fiyatlarının y&uuml;kselişini destekleyebilecek bir diğer risk fakt&ouml;r&uuml; olarak yorumluyor. Unutmayalım ki Afrika domuz ateşi adı verilen &ouml;l&uuml;mc&uuml;l domuz vir&uuml;s&uuml;, &Ccedil;in&rsquo;de domuz s&uuml;r&uuml;lerini yok ettikten sonra bazı &uuml;lkelerde hala yayılıyor ve son zamanlarda Filipinli bir domuz şirketinin sekt&ouml;rden &ccedil;ıkmasına neden oldu. FAO nun kıdemli ekonomisti Upali Galketi Aratchilage, Kesinlikle k&acirc;r marjlarının sıkıştırılmasını bekliyoruz ve o zaman &uuml;reticilerin bu fiyatı nasıl karşılayacaklarını d&uuml;ş&uuml;nmeye başlaması gerekecek uyarısında bulunuyor. &Ccedil;ift&ccedil;ilerin azalan k&acirc;rlılık nedeniyle s&uuml;r&uuml;lerini k&uuml;&ccedil;&uuml;ltmelerinden ve bir kısmının da oyun dışı kalmasının ardından arz kaynaklı sıkıntı y&uuml;z&uuml;nden perakende marketlerde et fiyatlarının daha da artmasına ka&ccedil;ınılmaz g&ouml;z&uuml;yle bakılıyor. ABD&rsquo;nin ulusal kooperatif bankası CoBank in ekonomisti Will Sawyer, bunun da yem maliyeti enflasyonu ile artan t&uuml;ketici fiyatları arasında zaman alan gecikmeli bir s&uuml;re&ccedil; olduğunu belirtiyor. ABD de &ccedil;iftlik ve k&uuml;mes hayvancılığı faaliyetleri, pandeminin ortasında d&uuml;ş&uuml;k karlar nedeniyle şimdiden daralmaya başladı. H&uuml;k&uuml;met verilerine g&ouml;re Aralık ayında Amerikan domuz s&uuml;r&uuml;s&uuml; bir &ouml;nceki yıla g&ouml;re y&uuml;zde 0,9 ve sığır s&uuml;r&uuml;s&uuml; Ocak ayında y&uuml;zde 0,2 d&uuml;şt&uuml;. Kansas Hayvancılık Derneği M&uuml;d&uuml;r&uuml; Clayton Huseman a g&ouml;re, maliyetle birlikte pazar ve diğer zorlu koşullar, &ccedil;iftlik sahiplerinin &ouml;l&ccedil;eğini k&uuml;&ccedil;&uuml;ltmeye sevk edecek. Huseman, &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki birka&ccedil; yıl i&ccedil;inde arzın daha da sıkılaşmasını bekliyoruz diyor. Hayvansal proteine geri d&ouml;n&uuml;ş&uuml;n artması beklenen bir s&uuml;rece girerken hayvancılığın i&ccedil;inde bulunduğu duruma bakar mısınız? Arzın d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;, talebin arttığı bir ortamda fiyatların seyrini tahmin etmek zor olmasa gerek. T&Uuml;RKİYE&rsquo;DE DURUM NE? K&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;nde artan y&uuml;ksek maliyet baskısı aslında T&uuml;rkiye&rsquo;nin uzun s&uuml;redir yaşadığı bir sorunsal. Hem et hem s&uuml;t hem de yumurta &uuml;retimi tarafında belki de en kırılgan nokta y&uuml;ksek girdi maliyetleri ve &uuml;retici satış fiyatları arasındaki dengesizlik. Bu dengesizlik resmi verilere de yansımış durumda. &Ouml;rneğin son 5 yılda dana karkas fiyatı y&uuml;zde 46 artmış. Aynı d&ouml;nemde besi yemi fiyatı ise y&uuml;zde 106 y&uuml;kselmiş. Dolayısıyla maliyetlerin &ouml;nemli bir kısmının hala besicinin sırtında olduğunu s&ouml;ylemek yanlış olmaz. ET/BESİ YEMİ PARİTESİ Hatta Et/besi yemi paritesi de bunun teyit eder nitelikte. Zira 5 yıl &ouml;nce 1 kilogram dana karkas eti karşılığında 28 kilogram besi yemi alınabilirken, 2020&rsquo;de sadece 20 kilogram besi yemi alınabilmiş. Et/besi yemi paritesi de besici aleyhine işliyor. D&uuml;n, Bloomberg HT ekranlarında yayınlanan Tarım-Analiz programında bu konulara da değindik. TOBB Hayvancılık Meclisi Başkanı Mehmet Şahbaz, zarar eden &uuml;reticilerin bu işten &ccedil;ıkmaya başladığını ve hayvancılığın artık babadan oğula ge&ccedil;en bir sekt&ouml;r olmaktan &ccedil;ıktığını s&ouml;yledi. Son 1 yılda y&uuml;zde 50-60 oranında artan yem fiyatları besiciyi zorlarken, &uuml;reticinin karkas et satış fiyatı maliyetinin altında bir seyir izliyor. &ldquo;BESİCİ PERİŞAN OLDU&rdquo; Karkas etin satış fiyatı 39-40 TL seviyesinde iken aynı etin &uuml;retim maliyetinin 40 TL&rsquo;nin &uuml;zerinde olduğunu ifade eden Şahbaz, şuan besicilerin zarar yazdıklarını belirtiyor. Mehmet Şahbaz, &ldquo;Ge&ccedil;en yıl karkas etin fiyatı 1 lira dahi artmadı. Artmamasının nedeni ise elimizde &ccedil;ok fazla ithal et bulunmasıydı. İthal et &ccedil;ok geldi ve g&uuml;n&uuml; doldu. G&uuml;n&uuml; dolunca Et ve S&uuml;t Kurumu binlerce ton ithal eti piyasaya s&uuml;rd&uuml;. İthal et, &uuml;reticiyi perişan etti. Bunun yanında pandeminin de etkisiyle kapanan işletmeler sonucu et t&uuml;ketimi d&uuml;şt&uuml; ve besici zor bir s&uuml;rece girdi. Etin &uuml;retim maliyeti y&uuml;zde 50-60 artarken, karkas etin fiyatı 1 lira dahi artmadı. Perişan olan &uuml;retici sekt&ouml;rden &ccedil;ıkmak zorunda kaldı. Bu zararın karşısında insanlar dayanamadı&rdquo; dedi. Mehmet Şahbaz, karkas et satış fiyatının en azından 46 TL seviyesinde olması gerektiğinin altını &ccedil;izerek, &ldquo;T&uuml;rkiye&rsquo;de enflasyonun y&uuml;zde 15 olduğundan yola &ccedil;ıkarak karkas etin fiyatı en az 46 TL olmalı ki besici enflasyona karşı ezilmesin&rdquo; dedi. İTHALATA DEĞİL &Uuml;RETİM VE FİYAT İSTİKRARINA ODAKLANILMASI LAZIM Pandemi &ouml;ncesinde i&ccedil;eride arz, talep ve fiyat dengesini sağlamanın en kolaycı ve kestirme yolu ithalat idi. Ancak k&uuml;resel tarım piyasalarındaki gidişat bize g&ouml;steriyor ki ithalat artık eskisi kadar ne kolay ve ne de ucuz olacak. Yakın zamanda normalleşme s&uuml;reciyle birlikte a&ccedil;ılacak olan işletmeler ile hayvansal &uuml;r&uuml;nlere talep artacak. Arz tarafında yaşanan sıkıntı ve ithalat koşullarının eskisi kadar cazip olmaması i&ccedil;eride de fiyatları ister istemez arttıracak. Ayakta kalabilen besiciler &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde fiyatların arz-talep dengesizliği y&uuml;z&uuml;nden toparlandığına şahit olacaktır. Ama &ouml;te yandan t&uuml;ketici penceresinden baktığımızda ise gıda enflasyonu a&ccedil;ısından sıkıntılı bir s&uuml;recin de bizi beklediğini tekrar not edelim. &Ouml;zetle, bir taraftan para kazanamayan &uuml;reticiyi k&uuml;st&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z bir ortamda, diğer taraftan artacak olan talebe karşı hazırlıksız bir pozisyonda yakalanacağız. Teşvik, destek ya da hibe yoluyla bu işe yeni yatırımcı &ccedil;ekerim diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;l&uuml;yorsa o da &ccedil;ok ger&ccedil;ek&ccedil;i durmuyor. Zira sekt&ouml;r&uuml;n bu kadar belirsizlik yaşadığı ve &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirlik sorunu olan bir alana kim yatırım yapmak ister? Bir girişimci, sıfır risk ile mevduattan y&uuml;zde 17 getiri elde edecek bir ortamda, t&uuml;m riskleri &uuml;stlenerek enflasyon oranında dahi para kazanamadığından yakınan bir sekt&ouml;re yatırım yapar mı? Cevabı siz verin&hellip; İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Et fiyatları, gıda enflasyonunun itici gücü olacak

Diğer Yazılar