Kuraklık gölgesinde tarım ve gıdaya dair olası senaryolar

Tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde ana g&uuml;ndem konusu iklim değişikliği&hellip; Yılın ikinci yarısında tarım ve gıdayı bu eksen &uuml;zerinde &ccedil;ok daha fazla konuşacağımız ortada. Zira hem k&uuml;resel tarım pazarlarındaki gelişmeler hem de T&uuml;rkiye&rsquo;nin kendine has durumu, yoğun bir iklim baskısı d&ouml;neminden ge&ccedil;tiğimizi net şekilde ortaya koyuyor. &Ouml;ncelikle gıda enflasyonu meselesinin bu yılın sonuna kadar bizimle kalacağını baştan belirtelim. &ldquo;ERİŞİLEBİLİR&rdquo; VE &ldquo;ERİŞİLEMEZ&rdquo; MEYVELER Haziran ayına girerken genelde yaş meyve ve sebze tarafında fiyatların gevşemesi ve gıda enflasyonunda daha sakin bir seyrin izlenmesi beklenir ama bu d&ouml;nem tam da &ouml;yle olmayacak gibi. Belirli b&ouml;lgelerde yaşanan olumsuz iklim koşulları başta kiraz, kayısı, &uuml;z&uuml;m, &ccedil;ilek gibi &uuml;r&uuml;nlerde &ouml;nemli rekolte kayıpları yarattı. Mutfak alışverişi yapan vatandaşın ağırlıklı g&uuml;ndemi &ldquo;meyvelerdeki pahalılık&rdquo; Bug&uuml;nlerde neredeyse kilogramı 10-15 TL&rsquo;den aşağı meyve bulmak pek m&uuml;mk&uuml;n değil. Bazı meyvelerin kilogram fiyatı 30-35 TL seviyelerinde. Hem de mevsimi gelen sezon &uuml;r&uuml;nlerinden bahsediyoruz. Daha &ouml;nce sofralarımızdan eksik olmayan meyveler yerine artık alım g&uuml;c&uuml; azalan vatandaş i&ccedil;in &ldquo;erişilebilir&rdquo; ve &ldquo;erişilemez&rdquo; meyveler s&ouml;z konusu. GIDA ENFLASYONUNUN YUMUŞAK KARNI &ldquo;BUĞDAY&rdquo; Ama tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından y&uuml;ksek fiyat seyri sadece bu &uuml;r&uuml;n grubuyla sınırlı değil. Kuraklık etkisiyle rekoltede ciddi kayıpların &ouml;ng&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; buğday, arpa ve kırmızı mercimek tarafına ayrı bir parantez a&ccedil;mak lazım. Başta ekmek, makarna, irmik, bulgur ve un olmak &uuml;zere doğrudan ya da dolaylı şekilde pek &ccedil;ok mamul&uuml;n ham maddesi niteliğindeki buğday, gıda enflasyonundaki yumuşak karnımız. Buğday ve arpa, aynı zamanda hayvancılık a&ccedil;ısından da &ouml;nemli bir yem ham maddesi. Hatta, her ne kadar besleyici &ouml;zelliği bulunmasa da ekinlerin sapları dahi hayvancılık a&ccedil;ısından &ouml;nemli bir emtia niteliğinde. Ve bu yıl saman fiyatlarında da enflasyonu ve hatta politik tartışmalara konu olan saman ithalatını bile konuşacağız gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Yem fiyatlarında devam eden artış gıda sepetine de yansıyor ve yansımaya devam edecek. Et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri ile t&uuml;revlerindeki yukarı y&ouml;nl&uuml; fiyat baskısını &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki aylarda &ccedil;ok daha net hissedeceğiz. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; mevcut şartlarda kapanmanın, daha doğrusu tam manasıyla a&ccedil;ılamamanın etkisiyle yaşanan d&uuml;ş&uuml;k talep, bu &uuml;r&uuml;nlerin fiyatlarını kısmen baskılıyor. Yakın zamanda normalleşme s&uuml;recine tam manasıyla ge&ccedil;ilince artacak talebin yaratacağı ek fiyat baskısını zaten s&ouml;ylememize gerek yok sanırım. Hemen ufak bir hatırlatma&hellip; T&Uuml;İK&rsquo;in gıda sepetinde en fazla ağırlığa sahip iki &uuml;r&uuml;n&uuml;n y&uuml;zde 2,27 ile ekmek ve y&uuml;zde 2,01 ile dana eti olduğunu da not d&uuml;şelim. Sepette tavuk eti ile yumurtayı da pas ge&ccedil;meyelim. Onların da ağırlığı sırasıyla y&uuml;zde 1,14 ve y&uuml;zde 0,94 d&uuml;zeyinde. BUĞDAYDA İTHALAT SENARYOLARI D&ouml;nelim tekrar buğdaya&hellip; Her ne kadar T&Uuml;İK&rsquo;in bitkisel &uuml;retim birinci tahmininde bu sezon i&ccedil;in buğday &uuml;retiminde y&uuml;zde 7.3&rsquo;l&uuml;k bir azalış &ouml;ng&ouml;r&uuml;lse de piyasa ve saha ger&ccedil;ekleri kaybın &ccedil;ok daha fazla olduğunu ortaya koyuyor. En iyimser tahminlere g&ouml;re, buğdaydaki kaybın y&uuml;zde 12-15 seviyelerinde olduğu, daha k&ouml;t&uuml; senaryolara g&ouml;re s&ouml;z konusu kaybın y&uuml;zde 30&rsquo;ları aşabileceği dile getiriliyor. T&uuml;rkiye gibi yılda ortalama 18.5-19 milyon ton buğday t&uuml;ketimi ger&ccedil;ekleştiren bir &uuml;lke i&ccedil;in y&uuml;zde 15 rekolte kaybı bile i&ccedil; t&uuml;ketimde kendi kendimize yetemeyeceğimizi net şekilde ortaya koyuyor. Zaten T&Uuml;İK verilerine g&ouml;re ge&ccedil;en yıl buğdayda kendi kendimize yeterlilik oranımız y&uuml;zde 89,5 idi. Bu yıl, s&ouml;z konusu oran daha da gerileyecek. Dolayısıyla bu yıl ağırlıklı olarak buğday başta olmak &uuml;zere tahıl grubunda daha yoğun bir ithalatı konuşacağız. DİR kapsamındaki ithalat konusuna girmiyorum bile... Dolar kurunun 8.5 TL bandına oturduğu bir ortamda ithalat maliyetlerini varın siz hesap edin. Hal b&ouml;yle olunca hububatta g&uuml;mr&uuml;k vergilerinin sıfırlanması yeniden g&uuml;ndemimize girecek gibi duruyor. Hatta şimdi TMO&rsquo;nun yanı sıra &ouml;zel sekt&ouml;r de ithalat yetkisi istiyor. Ama asıl soru şu: İthalat kararı ve fonların d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesine y&ouml;nelik hamle, &ccedil;ift&ccedil;inin hasadı s&uuml;rerken mi alınacak yoksa hasat sonu beklenecek mi? İHRACAT ŞARTLARINA Y&Ouml;NELİK OLASI KARARLAR Sadece ithalat değil ihracat tarafına y&ouml;nelik kararların da arifesindeyiz. &Ouml;zellikle makarna gibi ihracata konu olan &uuml;r&uuml;nlerin ham madde tedarikinde i&ccedil; piyasadan temin yerine &ldquo;&ouml;nce ithalat&rdquo; şartı yeniden masada duruyor. Kuraklık g&ouml;lgesinde olası senaryoları &ccedil;oğaltmak m&uuml;mk&uuml;n ancak biz &ouml;ne &ccedil;ıkanlar &uuml;zerinde durduk. Tabii bu konuların g&uuml;ndeme gelmesinin temel sebebi i&ccedil;inde bulunduğumuz kuraklık s&uuml;reci. &ldquo;Meteorolojik&rdquo; ve &ldquo;tarımsal&rdquo; kuraklıkla birlikte &ldquo;hidrolojik&rdquo; kuraklık ile karşı karşıyayız. T&uuml;rkiye genelinde 40&rsquo;tan fazla il kuraklıktan zarar g&ouml;rm&uuml;ş durumda. Mayıs&rsquo;ta olduğu gibi Haziran ayında da yağışlar yetersiz kalırsa kuraklıktan zarar g&ouml;recek il sayısının daha da artması bekleniyor. Sahadan gelen bilgilere g&ouml;re, buğday, arpa ve kırmızı mercimeğin yanı sıra yeni ekimi ger&ccedil;ekleştirilen &ccedil;eltik, şekerpancarı, mısır, nohut, patates, yeşil mercimek ve yem bitkileri gibi &uuml;r&uuml;nlerin de kuraklıktan etkilenmeye başladığı bilgisi geliyor. Kuraklığın s&uuml;rmesi, ikinci mahsul ekilişlerinde de sıkıntı yaratıyor, kayıp ve hasar riskini artırıyor. Bu da gıda sepetindeki bir&ccedil;ok &uuml;r&uuml;n &uuml;zerinde ek bir enflasyon baskısı yaratıyor. Aslına bakarsanız geldiğimiz noktada kuraklık meselesi bu işin tuzu biberi oldu. Zaten hali hazırda tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n kronik sorunları &ccedil;ift&ccedil;i &uuml;zerinde ciddi bir baskı yaratıyor. İthal girdilere dayalı &uuml;retim modelinde kur baskısı, &ccedil;ift&ccedil;i maliyetlerine her ge&ccedil;en g&uuml;n daha &ccedil;ok yansıyor. K&uuml;resel tarım politikalarındaki hamleler ve uluslararası piyasalardaki hareketler de kırılganlığımızı iyice artırıyor. Sonu&ccedil; olarak da karşımıza gıda g&uuml;vencesini tehdit eden ya da &ccedil;ok daha maliyetli bir hale getiren tablo &ccedil;ıkıyor. G&uuml;n&uuml;n sonunda tarlada, bah&ccedil;ede, &ccedil;iftlikte &uuml;reticinin yaşadığı mağduriyeti, markete giden t&uuml;ketici de iliklerine kadar hissediyor. İrfan Donat &ndash; Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Kuraklık gölgesinde tarım ve gıdaya dair olası senaryolar

Diğer Yazılar