AB'ye ihracatta analiz paradoksu

Pandemi s&uuml;reciyle birlikte &uuml;lkelerin tarım ve gıdaya dair dış ticaret politikaları da değişime uğradı. Bazı &uuml;lkeler arz g&uuml;venliği ve gıda enflasyonunu g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alarak daha fazla ithalata y&ouml;nelirken, bazıları da ihracat kısıtlaması, kota ya da ek g&uuml;mr&uuml;k vergileri gibi farklı y&ouml;ntemleri kullanarak kendilerini g&uuml;venece altına almaya &ccedil;alıştı ve &ccedil;alışıyor. T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından baktığımızda her iki y&ouml;ntemi de kullandığını g&ouml;r&uuml;yoruz. Hem planlama sorunu hem de kuraklığın etkisiyle arz a&ccedil;ığı olan &uuml;r&uuml;nlerin ithalatı artarken, gıda enflasyonu riskine karşı i&ccedil;eride fiyatları kontrol altında tutmak adına d&ouml;nem d&ouml;nem bazı &uuml;r&uuml;nlerde ihracat kısıtlamalarına da şahit olduk ve olmaya devam ediyoruz. T&uuml;rkiye&rsquo;nin bu konuda uyguladığı bir başka &ldquo;&ouml;rt&uuml;l&uuml; y&ouml;ntem&rdquo; ise ihracata giden &uuml;r&uuml;nlere y&ouml;nelik &ldquo;analiz sıklığı ve yoğunluğunu artırmak&rdquo;. Bug&uuml;nlerde bazı yaş meyve ve sebze ihracat&ccedil;ılarından benzer konuyla ilgili yeniden mesajlar almaya başladık. Bilindiği &uuml;zere uzun s&uuml;redir T&uuml;rkiye&rsquo;den Avrupa Birliği&rsquo;ne (AB) ihra&ccedil; edilen taze biber, nar, narenciye gibi &uuml;r&uuml;nlerde y&uuml;zde 20 gibi bir oranda fiziki ve pestisit kontrolleri s&ouml;z konusu. Yaklaşık 10 yılı aşkın bir s&uuml;redir bu uygulama devam ediyor. Yakın zamanda alınan yeni bir karar ile başta biber olmak &uuml;zere AB&rsquo;ye ihracat edilen bazı &uuml;r&uuml;nler y&uuml;zde 100 analiz sıklığına tabi oldu. Bu da ihracat tarafında herkesin kafasını karıştırmış ve moralini bozmuş durumda. Ama onun da &ouml;tesinde ortada ciddi bir paradoks var. O paradoksu daha iyi idrak etmek adına &ouml;nce biber ihracatı &ouml;zelinde bir ka&ccedil; veriyi sizinle paylaşalım. AB&rsquo;ye 2018 yılında 39 bin 407 partide ger&ccedil;ekleştirilen 61.863.880 kg biber ihracatında 49 bildirim alınmış. Yani oransal olarak y&uuml;zde 0,012&rsquo;ye tekab&uuml;l ediyor. Bunu ş&ouml;yle okumak da m&uuml;mk&uuml;n: 39 bin 407 konteyner mal arasında sadece 49&rsquo;unda sorun tespit edilmiş. 2019 yılında ise 36 bin 905 partide ger&ccedil;ekleştirilen 51.081.108 kg biber ihracatında ise 48 bildirim alınmış. Oransal olarak y&uuml;zde 0,013. 2020 yılına gelindiğinde ise 47 bin 892 partide ger&ccedil;ekleştirilen 63.121.199 kg ihracatta 84 bildirim alınmış. Oransal olarak y&uuml;zde 0,02. Ve bu yılın ilk 6 ayında ise 34 bin 327 partide ger&ccedil;ekleştirilen 64.871.072 kg ihracatta 122 bildirim alınmış. Oransal olarak y&uuml;zde 0,035&rsquo;e denk geliyor. Bu tablo karşısında ihracat&ccedil;ılar diyor ki: &ldquo;AB&rsquo;nin bir &ccedil;ok &uuml;retici &uuml;lkesinin dahi başaramadığı seviye olan y&uuml;zde 0,3 (Binde &uuml;&ccedil; ) oranında bir ortalamaya sahibiz ancak limite &ccedil;ok yakın pestisit sorunlu &uuml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;z bulunmaktadır. Buna rağmen ihracat&ccedil;ılar olarak bizlere teşekk&uuml;r edilmesi gerekirken, başta biber olmak &uuml;zere AB&rsquo;ye ihra&ccedil; edilen bir &ccedil;ok &uuml;r&uuml;n y&uuml;zde 100 analiz sıklığına tabi olmuş durumda.&rdquo; KONU SADECE BİBER, SORUN SADECE İHRACATA Y&Ouml;NELİK DEĞİL Şimdi gelelim paradoks meselesine&hellip; &Ouml;ncelikle şu notu d&uuml;şelim&hellip; T&uuml;rk Gıda Kodeksine (TGK) g&ouml;re yasak olan Chlorpyrifos, Omethoate, Fenveralate, Clothianidin, Carbendazim gibi etken maddeli kimyasallar hala zirai ila&ccedil; bayilerinde satılıyor ve &uuml;reticilerin kullanımına sunuluyor. Diğer taraftan, yasal olan diğer kimyasallarda ise AB ile T&uuml;rkiye&rsquo;nin &ldquo;Maksimum Kalıntı Limiti&rdquo; (MRL) değer kriterlerinde ciddi bir fark var. Daha net ifadeyle, T&uuml;rkiye ile AB arasında ciddi bir MRL uyuşmazlığı s&ouml;z konusu. Bunu da bazı etken madde &ouml;rnekleri ile somutlaştıralım. Tebufenpyrad i&ccedil;in T&uuml;rk Gıda Kodeksinin (TGK) MRL değeri y&uuml;zde 0,5 iken AB&rsquo;de bu oran y&uuml;zde 0,01 Pyridaben i&ccedil;in TGK&rsquo;nin MRL değeri y&uuml;zde 0,5 iken AB&rsquo;de y&uuml;zde 0,3 Chlorpyriphos-methyl i&ccedil;in TGK&rsquo;nin MRL değeri y&uuml;zde 0,5 iken AB&rsquo;de y&uuml;zde 0,01 Buprofezin i&ccedil;in TGK&rsquo;nin MRL değeri y&uuml;zde 2 iken AB&rsquo;de y&uuml;zde 0,01 Etoxazole i&ccedil;in TGK&rsquo;nin MRL değeri y&uuml;zde 0,02 iken AB&rsquo;de y&uuml;zde 0,01 Acrinathrin i&ccedil;in TGK&rsquo;nin MRL değeri y&uuml;zde 0,2 iken AB&rsquo;de 0,02 Zaten AB bildirimlerinin &ouml;nemli kısmı da yukarıdaki bu 6 etken madde kaynaklı. Bunlara ek olarak edindiğim bilgilere g&ouml;re, Formatanate, Methomyl, Omethoate, Fenamiphos, Tau-fluvalinate, Pirimiphos-methyl, Malathion, Dimethoate ise kimyasallar ise genel olarak tavsiye edilmeyen riskli etken maddeler olarak piyasada yer alıyor. PARADOKS Konuya sadece biber ihracatı diye bakmayın. Mesele, bizim bu &uuml;lkenin vatandaşları olarak i&ccedil; piyasada t&uuml;kettiğimiz &uuml;r&uuml;nlerin kalitesiyle doğrudan ilgili. İşte paradoks tam da burada... Bir tarafta AB&rsquo;ye ihra&ccedil; edilen &uuml;r&uuml;nlere y&ouml;nelik analiz sıklığı artırılırken, &ouml;te tarafta bizlerin t&uuml;kettiği &uuml;r&uuml;nlerin MRL değerleri AB&rsquo;nin &ccedil;ok &ccedil;ok &uuml;zerinde ve aynı hassasiyet s&ouml;z konusu değil. Avrupalı t&uuml;ketici daha d&uuml;ş&uuml;k MRL değerlere sahip gıda &uuml;r&uuml;nleri t&uuml;ketirken, biz daha y&uuml;ksek değerde kimyasal kalıntılı &uuml;r&uuml;n t&uuml;ketiyoruz. İ&ccedil; piyasa i&ccedil;in farklı, dış pazar i&ccedil;in farklı bir MRL değerini t&uuml;ketici olarak kabul etmek m&uuml;mk&uuml;n m&uuml;? AB&rsquo;ye yapılan ihracat y&uuml;zde 100 analize tabi iken i&ccedil; piyasada neden değerler daha esnek ve denetimler daha seyrek? Bizim sağlığımız Avrupalının sağlığından daha az kıymetli değildir diye d&uuml;ş&uuml;nmek istiyoruz. O y&uuml;zden meyve, sebze konusunda T&uuml;rk Gıda Kodeksinin AB ile uyumsuz olan Maksimum Kalıntı Limiti (MRL) değerleri acilen uyumlu hale getirilmek zorundadır Madem &ldquo;Yeşil Mutabakat&rdquo; konusunu her manada konuşuyoruz, alın size bir fırsat. AB, 2030 yılına kadar pestisit kullanımını y&uuml;zde 50 oranında azaltmayı hedefliyor. T&uuml;rkiye de bu konuda AB&rsquo;deki politikalara benzer bir politika izleyeceğini eylem planında a&ccedil;ıkladı ama artık bunun altının doldurulması lazım. O zaman işe en sondan başlamak yerine en baştan başlamak gerek. İşin tarlada, bağda, bah&ccedil;e ve seralarda başlayan &uuml;retim kısmında AB&rsquo;ye uyumlu olarak MRL değerlerin yeniden belirlenmesi, standartların net şekilde ortaya konulması ve bunun da &ouml;tesinde alınan kararların uygulanarak etkin denetimlerle arkasında durulması gerekiyor. Yasak olmasına rağmen satışı devam eden kimyasalların bayi ve &uuml;retici kontrolleri yapılarak yaptırım uygulanması, bu sorunu kaynağından &ccedil;&ouml;zmek adına elzemdir. Pestisit kullanımını azaltmak adına alternatif biyolojik m&uuml;cadele y&ouml;ntemlerine daha fazla ağırlık vermek zorundayız. Eğer bu adımlar atılırsa gıda g&uuml;venliği adına &ouml;nemli bir kazanım da elde edilmiş olur. İhracat tarafına geri d&ouml;nersek&hellip; AB,y&ouml;netmelik gereği 6 ay herhangi bir &uuml;r&uuml;nde pestisit tespit etmemesi halinde sistemden otomatik olarak o &uuml;lkeyi &ccedil;ıkarıyor. Eğer T&uuml;rkiye, ev &ouml;devini yerine getirirse bu sadece i&ccedil; t&uuml;ketim a&ccedil;ısından değil dış pazarda da elimizi kuvvetlendirecek ve bizim g&uuml;ven ve prestijimizi de artıracaktır. Konuştuğumuz ihracat&ccedil;ılar &uuml;&ccedil; aşağı beş yukarı benzer şeyleri s&ouml;yl&uuml;yor. &Ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;n başlangıcının &uuml;retim kısmında olduğu konusunda herkes hem fikir. ANALİZ MALİYETİNDE 10 KAT FARK Bu arada ihracat&ccedil;ılar mevcut rekabet şartlarında laboratuvar maliyetlerinden de olduk&ccedil;a şikayet&ccedil;i. Akredite laboratuvar maliyetlerinin 150-200 TL bandında olduğu bir ortamda, Bakanlığın ihracat&ccedil;ılara 1.800-2.000 TL arasında i&ccedil;eriği belirsiz olan bir maliyet y&uuml;k&uuml; &ccedil;ıkarmasına anlam veremeyen ihracat&ccedil;ılar, bunun &ccedil;ok ağır bir y&uuml;k olduğunun altını &ccedil;iziyorlar. Bunun yanısıra her ne kadar numune alma işi 3 saat gibi g&ouml;z&uuml;kse de diğer prosed&uuml;rlerle birlikte analizlerin başlangı&ccedil;-bitiş s&uuml;resi 2 g&uuml;n&uuml; bulabiliyor. Raf &ouml;mr&uuml; kısa olan yaş meyve ve sebze &uuml;r&uuml;nleri i&ccedil;in bu s&uuml;re olduk&ccedil;a uzun. Konunun bir &ccedil;ok alt başlığı olduğu i&ccedil;in biraz dağıldığının farkındayız. &Ouml;zetin &ouml;zeti... Mesele biber &ouml;zelinde bir ihracat sorunu gibi g&ouml;z&uuml;kse de aslında t&uuml;m tarım &uuml;r&uuml;nlerine bakış a&ccedil;ımızı g&ouml;steriyor. Gelecek nesillerin sağlığı a&ccedil;ısından bu konuyu &ouml;nemsiyoruz. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

AB'ye ihracatta analiz paradoksu

Diğer Yazılar