Türkiye'nin yangın ve iklim sınavı

T&uuml;rkiye, doğa afetleri a&ccedil;ısından adeta bir sınavdan ge&ccedil;iyor. Tarımsal hasılada kuraklık etkisini konuşurken, aşırı yağış ve sel felaketi Karadeniz&rsquo;i vurdu. Şimdi de iklim değişikliğinin etkisiyle sayısı ve yoğunluğu artan orman yangınları g&uuml;ndemimizde&hellip; Baktığınızda hepsinin temelinde insan fakt&ouml;r&uuml; yatıyor. Yani su&ccedil;lu, değişen iklim değil, kendini değiştirmeyen insanoğlu aslında... İklimsel hassasiyetin arttığı bir ortamda insan hassasiyeti aynı oranda artmayınca bunun ister istemez bir faturası oluyor. O y&uuml;zden hep s&ouml;ylediğimiz şey, iklim değişikliğiyle m&uuml;cadele etmek i&ccedil;in &ouml;nce insanoğlunun zihninde bir değişiklik gerek... Ben merkezli bir yaklaşım, &ldquo;sadece insan&rdquo; odaklı bir bakış a&ccedil;ısında direttiğimiz s&uuml;rece yok ederken yok olmaya da mahk&ucirc;m ediyoruz kendimizi. İklim değişikliği k&uuml;resel bir mevzu&hellip; Sınır tanımıyor&hellip; Ama her coğrafyada etkisi ve tepkisi farklı&hellip; Akdeniz &ccedil;anağındaki T&uuml;rkiye&rsquo;nin en fazla etkilenen sınırlar i&ccedil;inde olduğunu zaten biliyorduk ama artık yaşayarak da teyit ediyoruz. Bu bir sınav&hellip; Uzun soluklu ve zor bir sınav&hellip; Dersini &ccedil;alışan, &ouml;devini yapan ve sorumluluğunu layıkıyla yerine getirenin ge&ccedil;ebileceği bir sınav&hellip; Yoksa, sınavdan bir gece &ouml;nce &ccedil;alışarak, kopya &ccedil;ekerek, şans ile ge&ccedil;ilebilecek bir sınav değil bu&hellip; YANGIN SONRASI S&Uuml;RE&Ccedil;&hellip; Resmi verilere g&ouml;re, son 10 g&uuml;nde 44 ilde 204 farklı noktada orman yangını &ccedil;ıktı. An itibariyle 6 ilde 13 yangın devam ediyor. Belki bu yazıyı yazarken yeni bir yangın daha &ccedil;ıktı ya da bir tanesi daha s&ouml;nd&uuml;r&uuml;ld&uuml;&hellip; Bilmiyoruz&hellip; Ama bildiğimiz bir şey var&hellip; Geleceğimiz yandı ve yanmaya devam ediyor. Yangın 10 g&uuml;nd&uuml;r s&uuml;r&uuml;yor olsa da şuana kadar yarattığı tahribat en az 25-30 yıllık&hellip; B&ouml;yle g&uuml;nlerde bu t&uuml;r konularda yazı yazmak zordur&hellip; Ama yangın sonrası s&uuml;reci de konuşmamız lazım. Yanan toplam orman alanı ya da tarım alanları ile hasar g&ouml;ren tarım işletmeleri ve yiten hayvan canları hakkında an itibariyle net bir rakam vermek, hasar tespiti yapabilmek olduk&ccedil;a g&uuml;&ccedil;. Ama şunu s&ouml;yleyebiliriz&hellip; Yangın &ccedil;ıkan b&ouml;lgelerin tamamı tarımsal &uuml;retimin olduk&ccedil;a yoğun yapıldığı iller&hellip; Orman yangınlarının yaşandığı b&ouml;lgelerde k&uuml;l olan zeytinlikler de var narenciye bah&ccedil;eleri de&hellip; Yangından hasar g&ouml;ren b&uuml;y&uuml;kbaş ahırları da k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş ağılları da&hellip; Binlerce arılı kovanın k&uuml;l olduğu g&ouml;r&uuml;nt&uuml;lere de şahit olduk, tavuk &ccedil;iftliklerinin yandığını da biliyoruz. On binlerce dekar tarla, bağ ve bah&ccedil;elerde hasar olduğu bilgileri geliyor. Yanan, hasar g&ouml;ren seralar s&ouml;z konusu. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, yangının ilk g&uuml;nlerinde mağdur olan vatandaşlara y&ouml;nelik Zarar g&ouml;ren vatandaşlarımızın Bağ-Kur, SGK, Ziraat, Tarım Kredi ve TARSİM bor&ccedil;larının, kredi bor&ccedil;larının ertelenmesini sağlıyor olacağız a&ccedil;ıklamasında bulunmuştu. D&uuml;n gece de Hazine ve Maliye Bakanlığı, orman yangınlarının yaşandığı b&ouml;lgeler i&ccedil;in m&uuml;cbir sebep hali ilan etti. M&uuml;cbir sebep halinin ilan edilmesiyle yangın b&ouml;lgelerinde &ccedil;ok sayıda beyanname vermenin ve &ouml;demenin s&uuml;resi uzatıldı. Vergi bor&ccedil;larına da faizsiz 24 taksit imkanı geldiği bildirildi. Bu kararlar yangın b&ouml;lgelerindeki yaraların sarılması a&ccedil;ısından &ouml;nemli adımlar ama maalesef tam mansasıyla yeterli değil. Burada bir ka&ccedil; noktanın altını &ccedil;izmekte fayda var. &Ouml;zellikle hayvancılık işletmeleri y&uuml;ksek kurulum maliyetine sahip &ouml;nemli yatırımlar ve bunları yeniden yapmak kolay değil. Ge&ccedil;ici hayvan barınaklarıyla s&uuml;re&ccedil; şimdilik y&ouml;netilmeye &ccedil;alışılsa da orta vadede kalıcı, ger&ccedil;ek barınaklara ihtiya&ccedil; var. Daha da &ouml;nemlisi o barınakların i&ccedil;ine &uuml;reticilerin kaybettiği hayvan varlığı yeniden konulmalı. &Uuml;reticilerin tek başına, kendi imkanlarıyla bu maliyetlerin altından kalması pek m&uuml;mk&uuml;n değil. Seralar ve diğer tarımsal &uuml;retim noktalarında da benzer bir durum s&ouml;z konusu... &Ouml;rneğin seracılık tarafındaki hasarları g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne aldığınızda, bug&uuml;n modern bir seranın kurulum maliyetinin dekar başına 60 bin dolar olduğunu hatırlatmakta fayda var. O y&uuml;zden yangından zarar g&ouml;ren &ccedil;ift&ccedil;ilerimizin, &uuml;reticilerimizin mağduriyetinin giderilmesi noktasında kısa s&uuml;rede somut adımlar atılması kritik &ouml;nemde. Tarla, bağ ve bah&ccedil;esinde yangın y&uuml;z&uuml;nden &uuml;r&uuml;n&uuml; yok olan, toprağı organik madde bakımından verimsizleşen ve emeği heba olan &uuml;reticilerimiz var. TARSİM&rsquo;in hasar tespit &ccedil;alışmaları yaptığını biliyoruz. Ancak burada da mevzuatta yer alan rutin yaklaşım yerine afet b&ouml;lgesi ilan edilen bu alanlardaki hassasiyet g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alınmalı ve TARSİM&rsquo;in sınırlı değil tam kapsamlı şekilde &uuml;reticilerin mağduriyetini gidermesi gerekir. Arılı kovanlarını kaybedenler kadar evini, barkını kaybeden, tarım makine ve ekipmanları hasar g&ouml;ren &uuml;reticiler var. Arılı kovanlarını kaybetmese dahi o arıları besleyecek ormanı artık olmayan &uuml;reticilerden bahsediyoruz. Yangın b&ouml;lgesindeki &uuml;reticiler a&ccedil;ısından bu yıl &ccedil;ok zor ge&ccedil;ecek. O y&uuml;zden &uuml;reticilerin manevi destek kadar, ger&ccedil;ek ve etkin manada maddi desteğe ve teşviğe ihtiya&ccedil;ları var. Aksi takdirde &uuml;retime kaldıkları yerden devam etmeleri pek m&uuml;mk&uuml;n olmayabilir. ARICILARIN BEKLENTİSİ T&uuml;rkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği Başkanı Ziya Şahin, Tarım-Analiz programında, &ldquo;Muğla ve &ccedil;evresinde yılda 20-25 bin ton bal &uuml;retilir. Bal &uuml;reten &ccedil;amlarımızın y&uuml;zde 50-60&rsquo;ı zayi oldu, yandı. Geri kalan kısımlarda da dumanlardan dolayı &uuml;retimin olamayacağını ifade etmek istiyorum. Yeni dikilen bir &ccedil;am ağacının gelişmesi 30 yıl s&uuml;rer. T&uuml;rkiye arıcısının 25-30 yıllık geleceği kararmıştır derken bir de &ouml;nemli bir &ccedil;ağrı ve &ouml;neride bulundu. Şahin, yangından sonra mutlaka arıcılarla bir araya gelinmesini ve yol haritası i&ccedil;in &ccedil;alıştay yapılmasını istediklerini belirterek, &Ccedil;ok acil olarak yangından sonra arıcıların, orman fak&uuml;ltelerinden bilim insanlarının ve Tarım ve Orman Bakanlığı yetkililerinin katılacağı bir &ccedil;alıştay d&uuml;zenlenerek acil eylem planı oluşturulmalı&rdquo; dedi. ORMANLARIN GELECEĞİ İ&Ccedil;İN &ldquo;ORTAK AKIL&rdquo; &Ccedil;AĞRISI Aslına bakarsanız benzer bir &ccedil;ağrı ve &ouml;neri, yanan ormanlar i&ccedil;in de ge&ccedil;erli. Bloomberg HT&rsquo;ye konuk olan alanındaki uzman isimler ve bilim insanları, orman yangınları sona erdikten sonraki s&uuml;recin y&ouml;netilmesinde &ldquo;b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l bir yaklaşım&rdquo;, &ldquo;ekolojik hassasiyet&rdquo; ve &ldquo;ortak akıl ile hareket etme&rdquo; &ccedil;ağrısında bulunuyor. Her kafadan bir sesin &ccedil;ıktığı şu ortamda karar vericilerin de &ldquo;Yaptım oldu&rdquo; ya da &ldquo;Biz zaten biliyoruz&rdquo; gibi bir yaklaşım yerine bilim insanları, sivil toplum kuruluşlarının yetkilileri ve konunun diğer uzman muhatapları ile birlikte strateji oluşturulması ve ortak akıl ile hareket edilmesi gerektiği fikri yaygın. Bu &ouml;neriye biz de sonuna kadar katılıyor ve destekliyoruz. Zira iklim değişikliğinin bir başka boyutu niteliğindeki orman yangınları da yeni eylem planlarına ihtiya&ccedil; duyulduğunun en acı ve somut kanıtı. Orman yangınları riskine karşın &ouml;ncelikli olarak &ldquo;&ouml;nleyici ve koruyucu tedbir&rdquo; politikalarının yeniden g&ouml;zden ge&ccedil;irilmesi gerektiği aşikar. Orman yangınlarıyla m&uuml;cadele ve sonrasındaki s&uuml;rece dair ise y&ouml;netişimin doğru şekilde yapılması elzem. T&uuml;rkiye, bundan b&ouml;yle sel, don, aşırı yağış ve kuraklık risklerine ek olarak orman yangını gibi diğer afet risklerine karşı da daha hazırlıklı olmak zorunda. Aksi takdirde riskleri y&ouml;netemez ve &ouml;nleyemezseniz, krizlerle boğuşmak zorunda kalırsınız. Ve unutmamak lazım ki krizleri y&ouml;netmenin faturası riskleri y&ouml;netmekten &ccedil;ok daha pahalıya mal oluyor. GIDA FİYATLARINDA YANGIN ETKİSİ Bildiğiniz &uuml;zere hafta başında enflasyon rakamları a&ccedil;ıklandı. Gıda enflasyonunda y&uuml;ksek seyir devam ediyor. O y&uuml;zden ormanlarda yangın devam ederken, bir diğer yangın da t&uuml;keticilerin mutfağın s&uuml;r&uuml;yor dersek yanlış olmaz. Yanan orman alanlarıyla birlikte hasar g&ouml;ren tarım alanları ve işletmelerin kaybı ister istemez gıda fiyatları &uuml;zerinde yukarı y&ouml;nl&uuml; baskı yaratacaktır. Her ne kadar hasar tespit &ccedil;alışmalarına y&ouml;nelik tam bir veri elde olmasa da s&ouml;z konusu gelişmelerin meyve ve sebze ağırlıklı olarak gıda enflasyonuna spek&uuml;latif bir etkisi olacağı aşikar. BM NİN YENİ RAPORUNA DİKKAT! Birleşmiş Milletler (BM), 8 yıl aradan sonra gezegenin ne kadar hızlı ısındığına ve etkilerin ne kadar zarar g&ouml;rebileceğine dair daha ciddi uyarılar verecek yeni bir rapor yayımlamaya hazırlanıyor. Reuters ın haberine g&ouml;re, raporun Pazartesi g&uuml;n&uuml; yayınlanması bekleniyor ve yeni rapor, ortalama k&uuml;resel sıcaklık 1,5 santigrat derecenin &uuml;zerine &ccedil;ıkmadan &ouml;nce atmosfere daha ne kadar emisyonun pompalanabileceğini tahmin etme a&ccedil;ısından kritik &ouml;nemde. Neden mi? İklim değişikliği, şimdiden d&uuml;nya &ccedil;apında k&ouml;t&uuml; hava koşullarını k&ouml;r&uuml;kl&uuml;yor ve hayatı &ouml;l&uuml;mc&uuml;l hale getiriyor. Neredeyse d&uuml;nyadaki t&uuml;m buzulların daha hızlı erimeye başladığı bir s&uuml;re&ccedil;ten ge&ccedil;erken, topraklarımız da yanıyor ve yok oluyor. Okyanuslar can &ccedil;ekişirken, havadan adeta zehir soluyoruz. &Ouml;zetle, gezegeni cehenneme &ccedil;evirme ve yaşanılmaz hale getirmek noktasında elimizden geleni(!) yapıyoruz. İrfan Donat &ndash; Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Türkiye'nin yangın ve iklim sınavı

Diğer Yazılar