"Freni patlamış bir otobüsün içinde, son sürat uçuruma doğru gidiyoruz"

D&uuml;nyanın en saygın iklim bilimi kuruluşları arasında yer alan H&uuml;k&uuml;metlerarası İklim Değişikliği Paneli (The Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) altındaki &Ccedil;alışma Grubu I, İklim Değişikliği 2021: Fiziksel Bilim Temeli başlıklı yeni raporunu yayınladı. S&ouml;z konusu &ccedil;alışma, 234 bilim insanı ve 195 h&uuml;k&uuml;met tarafından onaylandı. İstanbul &Uuml;niversitesi Cerrahpaşa, Orman Fak&uuml;ltesi, Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı ndan Prof. Dr. Doğanay Tolunay, rapor i&ccedil;in, IPCC&rsquo;nin 6. Değerlendirme Raporu, &uuml;lke g&ouml;r&uuml;şleri de dikkate alınarak hazırlandığı i&ccedil;in a&ccedil;ık a&ccedil;ık yazmasa da freni patlamış bir otob&uuml;s&uuml;n i&ccedil;inde, son s&uuml;rat u&ccedil;uruma doğru gittiğimizi s&ouml;yl&uuml;yor aslında. T&uuml;rkiye olarak bizler de bu otob&uuml;s&uuml;n i&ccedil;indeyiz&hellip;&rdquo; diyor. S&ouml;z konusu &ccedil;alışma, iklim bilimindeki en g&uuml;ncel veri ve analizleri bir araya getiren ve IPCC tarafından 2014&rsquo;de yayınlanan 5. Değerlendirme Raporu ile bilim camiasında d&ouml;n&uuml;m noktası olarak kabul edilen 1,5&deg;C &Ouml;zel Raporu&rsquo;ndan bu yana en &ouml;nemli g&uuml;ncelleme olarak kabul ediliyor. Avrupa İklim Vakfı&rsquo;nın (European Climate Foundation) T&uuml;rkiye ekibi, raporun geniş &ouml;zetini detaylı şekilde T&uuml;rk&ccedil;e ye &ccedil;evirmiş. Biz de lafı fazla uzatmadan yeni raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan &ouml;nemli bulguları, tespitleri ve uyarıları sizlerle paylaşalım istedik. Yeni rapor, d&uuml;nyanın iklim sistemlerinin nasıl değiştiğine y&ouml;nelik &ccedil;ok &ouml;nemli bilimsel bulgular ortaya koyuyor. 195 h&uuml;k&uuml;metin desteklediği rapor; insanlığın, tartışmasız, k&uuml;resel ısınmaya neden olduğu ve gezegenin durumunu kalıcı olarak aşağıya &ccedil;ektiğini belirtiyor. Ge&ccedil;tiğimiz hafta ve aylarda, aralarında T&uuml;rkiye&rsquo;nin de bulunduğu pek &ccedil;ok &uuml;lkede yangın, sel gibi yıkıcı hava olaylarına şahit olurken, raporda bug&uuml;nden sonra bazı iklim etkilerinin geri d&ouml;nd&uuml;r&uuml;lemeyeceği riski konuşuluyor. RAPORDA &Ouml;NE &Ccedil;IKAN NOKTALAR *** IPCC analizlerine g&ouml;re 1,5&deg;C eşiğinin aşılmadığı hi&ccedil;bir senaryo yok. En iddialı senaryoda bile, bu eşiğin aşılmasından sonra ortalama sıcaklığın ancak y&uuml;zyılın sonuna doğru yeniden 1,4&deg;C&rsquo;ye doğru d&uuml;ş&uuml;ş g&ouml;stereceği tahmin ediliyor. *** Sıcaklık artışını 1,5℃ ile sınırlamak i&ccedil;in, h&uuml;k&uuml;metlerin emisyonlarını 2030 yılına kadar yarıya indirmesi gerekiyor. Bu nedenle, iklim planlarının daha iddialı hale getirilmesi ve net sıfır emisyon yol haritalarının, hızla ger&ccedil;ekleştirilecek emisyon azaltım &ccedil;abalarının temeline koyulması gerekiyor. *** 2019 da atmosferdeki CO2 konsantrasyonu, 2 milyon yıl i&ccedil;inde herhangi bir zamandan daha y&uuml;ksek şekilde ger&ccedil;ekleşti. &Ouml;nemli sera gazları olan metan ve azot oksit gazlarının konsantrasyonları, 800.000 yıllık zaman dilimindeki herhangi bir zamanından daha y&uuml;ksek şekilde ger&ccedil;ekleşti. *** Bilim insanları, yakın vadede CO2 dışındaki, metan, SO2 (K&uuml;k&uuml;rtdioksit) ve NO2 (Azotoksit) gibi sera gazlarıyla m&uuml;cadele etme ihtiyacını net şekilde ortaya koyuyor. *** Deniz seviyelerindeki k&uuml;resel ortalama y&uuml;kseliş, 1900 den bu yana, son 3000 yıldaki herhangi bir zamandan daha hızlı artış g&ouml;sterdi. *** Denizel ısı dalgalarının oluşma sıklığı, 1980 lerden bu yana iki katına &ccedil;ıktı. *** Buz tabakası s&uuml;re&ccedil;lerindeki belirsizlik nedeniyle, k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte deniz seviyesindeki artışın 2100 yılında 2 metreye, 2150 yılında ise 5 metreye kadar olan olası aralığın &uuml;zerinde ger&ccedil;ekleşmesi, emisyonların en fazla arttığı senaryoda g&ouml;z ardı edilemez hal alıyor. *** Deniz seviyesindeki y&uuml;kselişin, iklim değişikliğiyle en iddialı şekilde m&uuml;cadele eden yol haritalarında dahi y&uuml;z binlerce yıl devam etmesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. *** Gezegenin b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;, sıcak hava dalgalarını i&ccedil;eren aşırı sıcaklara maruz kalıyor. *** Son zamanlarda yaşanan aşırı sıcakların ger&ccedil;ekleşmesi, insan etkisi olmadığı durumda, son derece d&uuml;ş&uuml;k bir ihtimal olarak değerlendiriliyor. *** Akdeniz, G&uuml;ney Avustralya ile Kuzey Amerika nın batı kıyılarının artan kuraklıklarla karşı karşıya kaldığını g&ouml;steren yeterli kanıt hali hazırda elimizde bulunuyor. *** Mevcut iklim politikaları ve Ulusal Katkı Beyanları doğrultusundaki en iyi tahmin ise, 2100 yılına gelindiğinde k&uuml;resel ısınmanın 2,7&deg;C ye ulaştığı senaryo. *** D&uuml;nyanın y&uuml;zey sıcaklığının en son 2,5&deg;C nin &uuml;zerine &ccedil;ıkması (sanayi devrimi &ouml;ncesindeki seviyelerle kıyaslandığında), 3 milyon yılı aşkın zamanda ger&ccedil;ekleşmişti. Bu sebeple gezegenin karşı karşıya olduğu ısınma seviyesi, eşi benzeri g&ouml;r&uuml;lmemiş &ouml;l&ccedil;ektedir. TEMEL BULGULAR *** Bilim insanlarının, gezegenin insan faaliyetleri sebebiyle ısındığına dair ş&uuml;phesi bulunmuyor. İnsan faaliyetleri sonucunda, gezegenin ikliminde hızlı ve b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli değişiklikler meydana geldi. Bu etkilerin bazılarının geri d&ouml;n&uuml;ş&uuml; bulunmuyor. *** İlişkilendirme bilimi, insanlığın iklim sistemi &uuml;zerindeki etkisine dair kanıtlar sunuyor. İnsan kaynaklı emisyonlar, gezegenin değişmesine ve daha az istikrarlı hale gelmesinin temel sorumlusu olarak g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. *** Ger&ccedil;ekleştirilen t&uuml;m senaryolarda gezegenin en az 1,5&deg;C ısınacağı &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Emisyon azaltımı kapsamında en iddialı adımların atıldığı senaryoda dahi, 2030 lu yıllara gelindiğinde gezegen 1,5&deg;C ısınıyor, yine bu yıllarda 1,6&deg;C yi aşıyor, ancak y&uuml;zyılın sonunda sıcaklıklar yeniden 1,4&deg;C ye d&uuml;ş&uuml;yor. *** Bilim insanları, yakın vadede CO2 dışındaki sera gazlarıyla m&uuml;cadele etme ihtiyacını net şekilde ortaya koyuyor. Sera gazı etkisi y&uuml;ksek olan metan gazının emisyonları, bu kapsamda &ouml;zellikle endişe veriyor. *** D&uuml;nyadaki doğal yaşamın, daha fazla ısınma nedeniyle zarar g&ouml;receği &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Bu nedenle kara ve okyanus ekosistemlerinin kapasitesinin, iklim sorununu &ccedil;&ouml;zmemize yardımcı olma anlamında sınırlı etkisi bulunduğu &ouml;ne s&uuml;r&uuml;l&uuml;yor. *** Isınmayı durdurmak istiyorsak, karar vericilerin net sıfır emisyon planlarını hayata ge&ccedil;irmesi gerekiyor. Karbondioksitin atmosfer dışında depolanmasına y&ouml;nelik teknolojiler net sıfır emisyon planlarının &ouml;nemli ara&ccedil;ları arasında yer alıyor. Ancak bu teknolojilerin kullanımının, yalnızca hızlı ve derin emisyon azaltımlarına eşlik ettiği durumda fayda sağlayacağı belirtiliyor. *** Atmosferin kaldırabileceği ek CO2 y&uuml;k&uuml;n&uuml; değerlendirmenin basitleştirilmiş yolu olan karbon b&uuml;t&ccedil;esine ilişkin &ouml;ng&ouml;r&uuml;ler, &ouml;nceki raporlardan bu yana iyileştirildi. Ancak bilimsel hesaplamalardaki iyileştirmeler, kalan karbon b&uuml;t&ccedil;esinde b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli bir değişiklik olmadığını g&ouml;steriyor. İKLİM &Uuml;ZERİNDEKİ İNSAN ETKİSİ *** Bilim insanları, iklim değişikliğinin bizden kaynaklandığının kesin olduğunu dile getiriyor. İklim sistemindeki ısınma ile g&ouml;r&uuml;len yaygın ve hızlı değişim, insan etkisi sonucu meydana geliyor. *** İnsan etkisiyle iklim, son 2000 yılda g&ouml;r&uuml;lmemiş bir oranda ısındı. *** &Ouml;nceki IPCC değerlendirmeleri uyarınca kesinliğe dayanan bu beyanlar, Karar Vericiler i&ccedil;in &Ouml;zet Raporu&rsquo;nda, iklim değişikliğinin, yaklaşık 1750 den bu yana sera gazı konsantrasyonlarında ger&ccedil;ekleşen artış sonucunda ger&ccedil;ekleştiğini &ouml;ne s&uuml;r&uuml;yor. Bu durum, iklim değişikliğinin su g&ouml;t&uuml;rmez bir şekilde insan faaliyetlerinden kaynaklandığını g&ouml;steriyor. *** 2019 da atmosferdeki CO2 konsantrasyonu, 2 milyon yıl i&ccedil;inde herhangi bir zamandan daha y&uuml;ksek şekilde ger&ccedil;ekleşti. &Ouml;nemli sera gazları olan metan ve azot oksit gazlarının konsantrasyonları, 800.000 yıllık zaman dilimindeki herhangi bir zamanından daha y&uuml;ksek şekilde ger&ccedil;ekleşti. *** Isınma hızında artış yaşanıyor. 1970 den bu yana k&uuml;resel y&uuml;zey sıcaklıkları, son 2000 yıllık zaman dilimindeki 50 yıllık d&ouml;nemlere kıyasla daha hızlı y&uuml;kseldi. *** K&uuml;resel ısınmanın neredeyse tamamından, insan kaynaklı emisyonlar sorumludur. #yataytekli#haber#&Omega;yataytekli#center# GEZEGENİ NASIL DEĞİŞTİRDİK? *** S&uuml;regelen iklim değişikliğinin bir&ccedil;ok sonucu, &ouml;zellikle okyanus, buz tabakaları ve k&uuml;resel deniz seviyelerindeki değişiklikler, y&uuml;zyıl ila bin yıllık zaman dilimlerinde geri d&ouml;nd&uuml;r&uuml;lemez hale geldi. *** Son zamanlarda iklim sistemi genelinde yaşanan değişimlerin &ouml;l&ccedil;eği ve mevcut durumu, binlerce yıldır eşi benzeri g&ouml;r&uuml;lmemiş hale geldi. *** Son on yılda Arktik deniz buzunun seviyesi, 1850 den beri en d&uuml;ş&uuml;k seviyesine geriledi. *** Rapora kritik eşiklerin dahil edilmesinin sebebi, ger&ccedil;ekleşme olasılığı d&uuml;ş&uuml;k olsa da bu durumların yaratacağı yıkıcı etkileri g&ouml;stermek ama&ccedil;lıdır. Ger&ccedil;ekleşmesi d&uuml;ş&uuml;k olaylar, &ouml;rneğin buz tabakasında &ccedil;&ouml;k&uuml;ş yaşanması, okyanus sirk&uuml;lasyonunda oluşacak ani değişim, bileşik aşırı olaylar ve değerlendirmenin &ccedil;ok &uuml;zerinde ısınma gibi durumlar, gelecekte olma olasılığı y&uuml;ksek sınıfına girdiğinden, g&ouml;z ardı edilmemiş ve risk değerlendirmesine alınmıştır. *** 1,5&deg;C eşiğini ne kadar aşarsak, d&uuml;nyamızda &ouml;ng&ouml;r&uuml;lemez ve ciddi risklerin oluşma olasılığı o kadar artıyor. Geri d&ouml;nd&uuml;r&uuml;lemez etkisi olan bu kritik eşikler, g&ouml;z &ouml;n&uuml;nde bulundurulan emisyon senaryolarında olduk&ccedil;a olası g&ouml;r&uuml;len ısınma değerleri i&ccedil;in dahi k&uuml;resel ve b&ouml;lgesel &ouml;l&ccedil;eklerde meydana gelebiliyor. Antarktika buz tabakasının hızla erimesi ve orman &ouml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml;n &uuml;st tabakasının kuruması gibi iklim sisteminde ger&ccedil;ekleşebilecek ani tepkiler ve kritik eşikler g&ouml;z ardı edilemeyecek nitelikte değerlendiriliyor. *** Deniz seviyelerindeki k&uuml;resel ortalama y&uuml;kseliş, 1900 den bu yana, son 3000 yıldaki herhangi bir zamandan daha hızlı artış g&ouml;sterdi. *** Denizel ısı dalgalarının oluşma sıklığı, 1980 lerden bu yana iki katına &ccedil;ıktı. 2006 dan bu yana ger&ccedil;ekleşen denizel ısı dalgalarına, insan etkisinin katkısı olduk&ccedil;a olası g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. *** Dağlarda ve kutup b&ouml;lgelerinde yer alan buzulların, on yıllar, hatta y&uuml;zyıllar boyunca erimeye devam edeceği g&ouml;z &ouml;n&uuml;nde bulundurulduğunda, &ccedil;&ouml;z&uuml;lme sonucu donmuş tabakada tutulan karbonun atmosfere salınması, bu tabakanın oluşmasını gerektiren bin yıllık zaman dilimi g&ouml;z &ouml;n&uuml;nde bulundurulduğunda geri d&ouml;nd&uuml;r&uuml;lemez etki yaratıyor. *** Buz tabakası s&uuml;re&ccedil;lerindeki belirsizlik nedeniyle, k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte deniz seviyesindeki artışın 2100 yılında 2 metreye, 2150 yılında ise 5 metreye kadar olan olası aralığın &uuml;zerinde ger&ccedil;ekleşmesi, emisyonların en fazla arttığı senaryoda g&ouml;z ardı edilemez hal alıyor. *** Deniz seviyesindeki y&uuml;kselişin, iklim değişikliğiyle en iddialı şekilde m&uuml;cadele eden yol haritalarında dahi y&uuml;z binlerce yıl devam etmesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. DEĞİŞEN İKLİM SİSTEMLERİ SONUCUNDA YANGIN VE SELLERDEKİ ARTIŞ *** Değerlendirme Raporu&rsquo;nun yayınlanmasından bu yana, iklim değişikliğinin neden olduğu aşırı hava olaylarının kanıtları hakkında &ouml;nemli g&uuml;ncellemeler yapıldı. İnsan faaliyetlerinin belirli hava olaylarını ne şekilde etkilediğini değerlendirdikleri ilişkilendirme bilimindeki yeni gelişmeler sayesinde bilim insanları; aşırı sıcaklar, yağış, kuraklık ve tropik siklonların olasılığı ve şiddetindeki artışa ne şekilde katkı sunduğumuzu a&ccedil;ık&ccedil;a ortaya koyuyor. *** Gezegenin b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;, sıcak hava dalgalarını i&ccedil;eren aşırı sıcaklara maruz kalıyor. Bu b&ouml;lgeler arasında Kuzey Amerika, Avrupa, Avustralya, Latin Amerika nın b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;, Afrika kıtasının g&uuml;neyinin batı ve doğu kıyıları, Sibirya, Rusya ve Asya nın tamamını kapsıyor. Son zamanlarda yaşanan aşırı sıcakların ger&ccedil;ekleşmesi, insan etkisi olmadığı durumda, son derece d&uuml;ş&uuml;k bir ihtimal olarak değerlendiriliyor. *** Kuraklık hakkında daha sınırlı bilgiye sahibiz. Ancak, Afrika kıtasının g&uuml;neyinin batı ve doğu kıyıları, Akdeniz, G&uuml;ney Avustralya ile Kuzey Amerika nın batı kıyılarının artan kuraklıklarla karşı karşıya kaldığını g&ouml;steren yeterli kanıt hali hazırda elimizde bulunuyor. *** Kuzey Avrupa, Kuzey Amerika ve G&uuml;ney Afrika nın bazı b&ouml;l&uuml;mleri daha yoğun yağışlarla maruz kalıyor. Ancak yağışlardaki artışı genelleyebilmek i&ccedil;in daha fazla veri gerekiyor. *** 3-5 kategorisindeki tropikal siklonların k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte ger&ccedil;ekleşme oranındaki artışın, son 40 yılda ger&ccedil;ekleştiği g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. İnsan kaynaklı iklim değişikliği sonucunda, tropik siklonların daha fazla ve yoğun yağışlara sebep olduğu tahmin ediliyor. *** Isınmadaki en ufak artış dahi b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşıyor. Aşırı u&ccedil;larda &ouml;ng&ouml;r&uuml;len değişikliklerin sıklığı ve yoğunluğu, k&uuml;resel ısınmada oluşacak her ilave katkıyla birlikte artıyor. Yaz aylarında yaşanan yangınlar ve seller, insan kaynaklı k&uuml;resel ısınma sonucu iklim sisteminin değişmesiyle aşırı hava olaylarının seyrine &ouml;rnek oluşturuyor. *** Sıcaklıklarda ve kuraklıkta artışla sonu&ccedil;lanan aşırı hava olayları: İnsan kaynaklı ısınma olmadığı durumda meydana gelme ihtimali nadir olan aşırı sıcaklıkların yoğunluğu ve sıklığı, g&ouml;r&uuml;lmemiş hızda artıyor. *** Aşırı yağış olaylarının sıklaşması &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Yağıştaki sıklaşmanın yanı sıra, yağış olduğunda y&uuml;zeye d&uuml;şen yağış miktarında da &ouml;nemli bir artış olacağı tahmin ediliyor. *** Birleşik olayların analizi, Değerlendirme Raporu 1. &Ccedil;alışma Grubu tarafından sunulan &ouml;nemli g&uuml;ncellemeler arasında yer alıyor. Birleşik olaylara, birbirine yakın zamanda, hatta aynı anda meydana gelen sıcak hava dalgaları ve kuraklıklar &ouml;rnek olarak verilebilir. Bu tip birleşik olaylar, toplumların aşırı hava olayı sonrasında toparlanması i&ccedil;in &ccedil;ok az, hatta hi&ccedil; zaman tanımaması nedeniyle risk unsuru oluşturuyor. Rapor, insan etkisinin, 1950 lerden bu yana, aşırı olayların bir arada ger&ccedil;ekleşme olasılığını artırdığını ortaya koyuyor. RAPOR, MEVCUT EMİSYON YOL HARİTAMIZ HAKKINDA NE DİYOR? Rapor, g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde iklim taahh&uuml;tleri (Ulusal Katkı Beyanları) kapsamında belirlenen iklim eyleminin emisyon artışıyla ilişkisine ışık tutuyor. CO2 emisyonlarındaki artış, y&uuml;zyılın ortasında en y&uuml;ksek seviyesine ulaşarak, istikrarlı hale geliyor. Sonrasında d&uuml;ş&uuml;şe ge&ccedil;iyor ve y&uuml;zyılın sonuna doğru en keskin d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; g&ouml;steriyor. Metan ve k&uuml;k&uuml;rt dioksit gazlarındaki artış devam ediyor ve bu sera gazları y&uuml;zyılın ortalarında azalma eğilimi g&ouml;stermeye başlıyor. Azot oksit gazları en belirgin artış eğilimini g&ouml;steriyor ve y&uuml;zyılın ikinci yarısına kadar azalmıyor. En iyi tahmin, 2100 yılına gelindiğinde k&uuml;resel ısınmanın 2,7&deg;C ye ulaştığı senaryoda yer alıyor. GELECEK TAHMİNLERİ VE NET SIFIR EMİSYON PLANLARINA ETKİLERİ *** Karasal ekosistemlerden ve okyanuslardan oluşan yutak alanların karbon tutma kapasitesi sınırlıdır. En iddialı azaltımın ger&ccedil;ekleştiği iki senaryoda dahi en b&uuml;y&uuml;k karbon y&uuml;k&uuml;n&uuml; bu ekosistemlerin taşıdığını g&ouml;r&uuml;yoruz. Ancak bu alanların karbon tutma kapasitesi, sera gazı emisyonları ile orantılı şekilde artış g&ouml;stermiyor. Değerlendirilen diğer &uuml;&ccedil; senaryoda emisyonların hızla azalması, doğal yutak alanları sayesinde ger&ccedil;ekleşiyor. *** En iddialı emisyon azaltımının ger&ccedil;ekleştiği yol haritasında, doğal yutak alanlar, emisyonların y&uuml;zde 70 ini b&uuml;nyesinde tutuyor. *** Mevcut politikaların, iklim değişikliğiyle m&uuml;cadele planlarıyla uyumlu olduğu yol haritasında, emisyonların yalnızca y&uuml;zde 54 &uuml; doğal yutak alanlar tarafından tutuluyor. Kalan miktar, karbondioksit yakalama teknolojilerinin sorumluluğuna bırakılıyor. *** G&uuml;n&uuml;m&uuml;zde, ge&ccedil;mişte atmosfere saldığımız karbon emisyonlarıyla m&uuml;cadele ediyor; gelecek nesillerin payına daha fazla emisyon eklemekten ka&ccedil;ınmak istiyoruz. Fiziksel bilimler perspektifinden, insan kaynaklı k&uuml;resel ısınmayı belirli bir d&uuml;zeyde sınırlandırmak toplam CO2 emisyonlarının sınırlandırılmasının yanı sıra, net sıfır CO2 emisyonuna ulaşılmasını ve diğer sera gazı emisyonlarında &ouml;nemli azaltım ger&ccedil;ekleşmesini gerektiriyor. *** IPCC 1,5&deg;C &Ouml;zel Raporu&rsquo;nda belirtildiği &uuml;zere, t&uuml;m senaryolarda net sıfır emisyona ulaşmak i&ccedil;in karbondioksit yakalama teknolojilerine ihtiya&ccedil; duyuyoruz. Bu durumun, su mevcudiyetini, gıda &uuml;retimini ve biyolojik &ccedil;eşitlilik gibi hayati yaşam destek sistemlerini etkilemesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. *** Karbondioksit yakalama, ağa&ccedil;landırma ve sulak alan restorasyonu gibi doğal karbon yutak alanlarından, atmosferden doğrudan karbon yakalama ve depolama teknolojilerine ve okyanusun karbon tutma kapasitesini artırmaya y&ouml;nelik teknolojilere uzanan &ccedil;eşitli y&ouml;ntemleri kapsıyor. *** CO2 emisyon seviyelerindeki artışın devamı, okyanus ile karasal karbon yutak alanların, atmosferdeki CO2 birikimini yavaşlatma konusunda daha az etkin rol oynamasına yol a&ccedil;acağına işaret ediyor. *** Karbon d&ouml;ng&uuml;s&uuml;n&uuml;n vereceği tepkinin (geri bildirim veya geri bildirim d&ouml;ng&uuml;s&uuml; olarak adlandırılır) belirsizliği, y&uuml;ksek emisyonlu CO2 senaryosu uyarınca artıyor ve daha &ouml;nemli hale geliyor. İklim sistemini ne kadar zorlarsak, bu sistemin &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirliği azalıyor. Bununla birlikte, oluşabilecek karbon d&ouml;ng&uuml;s&uuml; tepkilerinin boyutu daha ciddi hale geliyor. *** Karbon yakalama teknolojileri, doğal yutak alanların emisyon tutma bi&ccedil;imlerini birebir kopyalamıyor. Kara ve okyanusların tepkisi nedeniyle, atmosfere salınan her bir ton CO2&rsquo;nin atmosferdeki toplam CO2 &uuml;zerindeki etkisi, CDR y&ouml;ntemiyle atmosferden uzaklaştırılan CO2&rsquo;den fazladır. Bu durum raporda, toplam CDR miktarına bağlı olarak, insan kaynaklı CO2&lsquo;nin yakalama teknolojileri ile atmosferden uzaklaştırdığı CO2 miktarı, atmosfere eşit miktarda CO2 salınmasından yaklaşık y&uuml;zde 10 daha az etkindir şeklinde ifade ediliyor. *** İklim duyarlılığı aralığı, IPCC&rsquo;nin son değerlendirme raporundan bu yana daralma g&ouml;steriyor. 6. Değerlendirme Raporu&rsquo;nun sunduğu en iyi tahmin, y&uuml;ksek ihtimalle 2,5&deg;C ila 4&deg;C aralığında bulunan 3&deg;C yi işaret ediyor. Bu durum, 5. Değerlendirme Raporu&rsquo;nda belirlenen en iyi tahmin olan 1,5&deg;C ila 4,5&deg;C aralığıyla karşılaştırıldığında, artış g&ouml;steriyor. IPCC RAPORU&rsquo;NUN SONU&Ccedil;LARI, PARİS ANLAŞMASI&rsquo;NIN SICAKLIK HEDEFLERİ KAPSAMINDA NE ANLAMA GELİYOR? *** Paris Anlaşması, y&uuml;zyılın sonuna kadar k&uuml;resel ısınmanın, tercihen 1,5&deg;C yi aşmayacak şekilde, 2&deg;C ile sınırlandırmayı taahh&uuml;t ediyor. 1. &Ccedil;alışma Grubu raporu bu gerekliliği her zamankinden daha a&ccedil;ık&ccedil;a ortaya koyuyor: CO2 ve diğer sera gazlarından kaynaklanan emisyonları, 2050 yılı ve sonrasında net olarak sıfırlamadığımız durumda, 21. y&uuml;zyılda k&uuml;resel ısınmayı 1,5&deg;C veya 2&deg;C sınır limitleri aşılacaktır. *** D&uuml;nyanın y&uuml;zey sıcaklığının en son (sanayi devrimi &ouml;ncesindeki seviyelerle kıyaslandığında) 2,5&deg;C nin &uuml;zerine &ccedil;ıkması, 3 milyon yılı aşkın zamanda ger&ccedil;ekleşmişti. Bu sebeple gezegenin karşı karşıya olduğu ısınma seviyesi, eşi benzeri g&ouml;r&uuml;lmemiş &ouml;l&ccedil;ektedir. *** &Ccedil;alışma Grubu, izlenebilecek beş sosyo-ekonomik yol haritası sunarak, izlenecek farklı yolların gelecekte sıcaklıkları ne şekilde etkileyeceğini &ouml;zetliyor. *** En d&uuml;ş&uuml;k emisyon senaryosu dışındaki t&uuml;m senaryolarda, yakın gelecekte (2021 ile 2040 yılları arasında) k&uuml;resel ısınma 1,5&deg;C yi aşacak ve y&uuml;zyılın sonuna kadar 1,5&deg;C nin &uuml;zerinde seyredecektir. *** En d&uuml;ş&uuml;k emisyon senaryosu, ge&ccedil;ici olarak yaşanacak 0,1&deg;C den d&uuml;ş&uuml;k aşım sonrasında, karbonun atmosferden &ccedil;ıkarılması ve sıcaklıkların tekrar d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi sonucunda, ısınmanın 1,5&deg;C ile sınırlı kalacağını &ouml;ng&ouml;r&uuml;yor. *** K&uuml;resel ortalama sıcaklıklardaki artış devam ederken, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki beş yılın en az birinde ısınma ortalamasının ge&ccedil;ici olarak 1,5&deg;C &uuml;zerine &ccedil;ıkması riski artıyor. Ancak rapor, tek bir yılda yaşanan sıcaklık değişiminin 1,5&deg;C veya 2&deg;C seviyesinin &uuml;zerinde ger&ccedil;ekleşmesinin, k&uuml;resel ısınma seviyesinin aşıldığı anlamına gelmediğine dikkat &ccedil;ekiyor. RAPOR HAKKINDAKİ G&Ouml;R&Uuml;ŞLER Marmara &Uuml;niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler B&ouml;l&uuml;m&uuml; nden Dr.Semra Cerit Mazlum: Bu rapor, T&uuml;rkiye nin iklim değişikliği politika ihtiya&ccedil;larını t&uuml;m a&ccedil;ıklığıyla ortaya koyuyor. Rapor &ouml;ncekiler gibi Akdeniz Havzasının kırılganlıklarını sergiliyor ve olası değişimleri daha ayrıntılı olarak g&ouml;r&uuml;yoruz. İklim değişikliğine adaptasyonun sosyo-ekolojik sistemlerin &ouml;zelliklerini dikkate alacak bi&ccedil;imde planlanması ve adaptasyonun imk&acirc;nsız hale gelebileceği koşullara karşı kayıp ve zarar i&ccedil;in ulusal d&uuml;zeyde mekanizmaların hazırlığına şimdiden başlanması &ouml;nemli. Devam eden orman yangınları adaptasyon planlamasının yalnızca ekosistem t&uuml;rleri ya da sosyo-ekonomik sekt&ouml;rler odaklı olmasının yeterli olmadığını g&ouml;steriyor. Raporun bulgularının &ouml;nemli bir yansıması da T&uuml;rkiye nin iklim politikasında emisyon azaltımının 1,5 derece hedefine g&ouml;re yenilemesi ihtiyacının daha belirgin hale gelmesi. Bu bakımdan Paris Anlaşması nın ulusal katkı belgesinin g&uuml;ncellenerek onaylanması &ouml;nem taşıyor. İstanbul &Uuml;niversitesi-Cerrahpaşa, Orman Fak&uuml;ltesi, Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı ndan Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY: IPCC&rsquo;nin 6. Değerlendirme Raporu, &uuml;lke g&ouml;r&uuml;şleri de dikkate alınarak hazırlandığı i&ccedil;in a&ccedil;ık a&ccedil;ık yazmasa da freni patlamış bir otob&uuml;s&uuml;n i&ccedil;inde, son s&uuml;rat u&ccedil;uruma doğru gittiğimizi s&ouml;yl&uuml;yor aslında. T&uuml;rkiye olarak bizler de bu otob&uuml;s&uuml;n i&ccedil;indeyiz. Sadece bu yıl yaşadığımız seller, kuraklık ve son olarak orman yangınları gelecekte olabileceklerin g&ouml;stergesi. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; &uuml;lkemiz i&ccedil;in yapılan t&uuml;m tahminler, modellemeler bu ve benzeri aşırı hava olaylarının şiddeti ve sıklığının gelecekte &ccedil;ok daha fazla olacağını ortaya koyuyor. İklim değişikliğini plansızlığımız, tedbirsizliğimiz ve bize bir şey olmazcılığımızı &ouml;rtbas etmek i&ccedil;in kullanıyoruz. Acilen bir şeyler yapmalıyız. Bunun i&ccedil;in de &ouml;ncelikle sera gazı salınımı i&ccedil;in 2030 yılına kadar en az y&uuml;zde 50 azaltım hedefi koymalı ve &ccedil;ok katı olarak uygulamalıyız. Bu da yetmez deyip yine acilen iklim değişikliğiyle şiddeti ve sıklığı artan aşırı hava olaylarına karşı uyum &ouml;nlemleri almalıyız. Bunları yaparken de doğayı, ekosistemleri ve biyolojik &ccedil;eşitliliği de korumalıyız. Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinat&ouml;r&uuml; Buket Atlı: Her yıl d&uuml;nyada hava kirliliği nedeniyle 4.2 milyon kişinin &ouml;l&uuml;m&uuml;ne neden olan kirleticilerden bazıları K&uuml;k&uuml;rt dioksit (SO2) ve azot oksit (NO2) gibi genellikle kentlerde y&uuml;ksek seviyelerde bulunan gazlardır. Kara Rapor 2020 &ccedil;alışması, hava kirliliği D&uuml;nya Sağlık &Ouml;rg&uuml;t&uuml;&rsquo;n&uuml;n &ouml;nerdiği seviyelere indirilebilseydi T&uuml;rkiye&rsquo;de 2017- 2019 yılları arasında trafik kazalarının en az 6 katı kadar &ouml;l&uuml;m&uuml;n engellenebileceğini g&ouml;steriyor. Hem iklim değişikliğine hem de reaksiyona girerek solunduğu zaman hava kirliliğine neden olan bu kirleticilerin hepsinin nedeni ise sanayi, ulaşım, enerji gibi faaliyetler i&ccedil;in kullanılan fosil yakıtlar. İklim değişikliği ile m&uuml;cadele aynı zamanda temiz hava hakkını da savunmak demektir, bu y&uuml;zden h&uuml;k&uuml;metler tarafından acilen birlikte ele alınması gerekiyor. BM İklim Değişikliği &Ccedil;er&ccedil;eve S&ouml;zleşmesi eski Genel Sekreteri ve K&uuml;resel İyimserlik (Global Optimism) girişiminin kurucu ortağı Christiana Figueres: Bu rapor, fosil yakıtları terk etmek ve daha temiz, daha yeşil b&uuml;y&uuml;me modeline ge&ccedil;mek &uuml;zere k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekteki &ccedil;abalarımızı hızlandırmamız gerektiğini bir kez daha hatırlatıyor. Bu ama&ccedil;lara ulaşmak i&ccedil;in Paris Anlaşması bize yol g&ouml;steriyor. İklim değişikliğinin hızla katlanan etkilerinden ka&ccedil;ınmak i&ccedil;in ihtiyacımız olan her adım ger&ccedil;ekleştirilebilir nitelikte. Ancak buna y&ouml;nelik atılacak adımlar, etkilerden &ccedil;ok daha hızlı şekilde hayata ge&ccedil;en &ccedil;&ouml;z&uuml;mlerle ve 2030 yılına kadar k&uuml;resel emisyonları yarıya indirmeye bağlı. 26. Taraflar Toplantısı karar anı olacak.&rdquo; Taraflar Toplantısı&rsquo;nın başkanlığını y&uuml;r&uuml;ten Alok Sharma: Bilim, bizlere iklim krizinin etkilerinin t&uuml;m d&uuml;nyada g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml;n&uuml; ve bug&uuml;n harekete ge&ccedil;mediğimiz durumda, bu krizin en olumsuz etkilerini yaşamlarımızda, ge&ccedil;im kaynaklarımızda ve doğal yaşam alanlarımızda g&ouml;rmeye devam edeceğimizi a&ccedil;ık&ccedil;a g&ouml;steriyor. T&uuml;m &uuml;lkelere, h&uuml;k&uuml;metlere, iş d&uuml;nyasına ve toplumlara mesajımız, iklim değişikliğinin gidişatında belirleyici olan &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki on yılda, kararlarınızı bilime dayalı ve k&uuml;resel ısınmayı 1,5&deg;C ile sınırlandırma hedefini canlı tutmak &uuml;zere olan sorumluluğunuzu benimseyecek şekilde verin. Bunu hep birlikte başarabiliriz. Başarının temelinde, y&uuml;zyılın ortasına kadar net sıfır emisyon hedefine dayalı yol haritasına sadık kalmak, 2030 yılına dair iddialı emisyon azaltım hedefleri taahh&uuml;t etmek ve uzun vadeli stratejileri &ouml;ne &ccedil;ıkararak, k&ouml;m&uuml;re dayalı elektrik &uuml;retimini sonlandırmak, elektrikli ara&ccedil;ların piyasaya s&uuml;r&uuml;lmesini hızlandırmak &uuml;zere harekete ge&ccedil;mek, ormansızlaşmayla m&uuml;cadele etmek ve metan emisyonlarını azaltmak yatıyor.&rdquo; BM İklim Eylemi ve Finans &Ouml;zel Temsilcisi Başkanı Mark Carney: &ldquo;IPCC nin değerlendirmesi, iklim krizinin &ouml;l&ccedil;eğini ve buna y&ouml;nelik politika ve stratejik tepkileri anlamak i&ccedil;in kritik &ouml;nem taşıyor. Bu kapsamda politika, iş ve finans d&uuml;nyasının vereceği kararlarının y&ouml;n&uuml;, d&uuml;nyanın hızla azalan karbon b&uuml;t&ccedil;esi ger&ccedil;eğine ve insanlık ve gezegene y&ouml;nelik hızla artan fiziksel riskleri de i&ccedil;erecek şekilde olmalı ve bilime dayanmalıdır. IPCC raporu, kurulların mutlaka okuması gereken bir rapordur. Bu raporun sonu&ccedil;ları, acil stratejik eylemlerin hayata ge&ccedil;irilmesinin zorunlu olduğunu g&ouml;steriyor.&rdquo; İrfan Donat &ndash; Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

"Freni patlamış bir otobüsün içinde, son sürat uçuruma doğru gidiyoruz"

Diğer Yazılar