Tavuk sektöründeki restleşme nasıl sonuçlanacak?

Son haftalarda tavuk&ccedil;uluk sekt&ouml;r&uuml;nde bir tartışma yaşanıyor. Yıllık cirosu yaklaşık 5,5 milyar dolar olan ve 94 &uuml;lkeye ihracat ger&ccedil;ekleştiren bir sekt&ouml;r&uuml;n iki paydaşı arasında bir restleşmeye şahit oluyoruz. Bir tarafta sayıları 18 civarında olan ve raflarda g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z markalardan oluşan entegre firmalar var. Diğer tarafta ise o entegre firmalara fason &uuml;retim ger&ccedil;ekleştiren sayıları 14 bin civarındaki irili ufaklı yetiştirici işletmeler yer alıyor. Yani bir taraf işin &uuml;retim ayağını oluştururken, diğer taraf da tedarik, kesim, pazarlama ve finans ayağını oluşturuyor. &ldquo;Sekt&ouml;r&uuml;n kendi i&ccedil;inde yaşadığı bu anlaşmazlığın, &uuml;retimi durdurma noktasına gelen restleşmenin temelinde ne yatıyor?&rdquo; sorusuna yanıt aramadan &ouml;nce sekt&ouml;rde &uuml;retim sisteminin nasıl işlediğine bakmak lazım. Entegre firmalar, yemi tedarik edip ve civcivleri &uuml;reterek &ccedil;oğunluğu k&uuml;&ccedil;&uuml;k &uuml;reticilerden oluşan fason işletmelere veriyorlar. Bu işletmeler de civciv ve yem dışındaki diğer b&uuml;t&uuml;n girdileri kendileri sağlayarak hayvanları 40-45 g&uuml;n zarfında b&uuml;y&uuml;t&uuml;yor. B&uuml;y&uuml;me aşaması bittikten sonra hayvanlar yeniden entegre firmalara teslim ediliyor. Entegre firmalar, kesim ve kesim sonrası s&uuml;reci kendileri &uuml;stlenirken, yine kendi markalarıyla &uuml;r&uuml;nleri t&uuml;ketici ile buluşturuyor. Peki ne oldu da &uuml;reticiler 15 Ağustos itibariyle &uuml;retimi durdurma kararı aldı? YETİŞTİRİCİLER NE DİYOR? 14 bin civarındaki yetiştiricilerin yarıya yakınını temsil eden T&uuml;rkiye Kanatlı Hayvan Eti &Uuml;reticileri Birliği Başkanı Abdullah Ko&ccedil;, yaklaşık iki ay &ouml;nce bir araya geldikleri sekt&ouml;r&uuml;n sanayi ayağındaki temsilcileri ile sorunların &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;nde hi&ccedil; bir mutabakat sağlayamadıklarını s&ouml;yl&uuml;yor. Ko&ccedil;, &ldquo;Sanayiciyi zor durumda bırakmama adına kendilerine verdiğimiz 50 g&uuml;nl&uuml;k s&uuml;re zarfında hi&ccedil; bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m yaklaşımı g&ouml;stermediler. Bizler de kendilerine ihbar i&ccedil;in yasal s&uuml;reyi tanıyarak 15 Ağustos&rsquo;tan itibaren k&uuml;meslerimize civciv koymama kararı alarak &uuml;retimi durdurmuş bulunmaktayız&rdquo; diyor. Abdullah Ko&ccedil;&rsquo;un iddiasına g&ouml;re, hi&ccedil;bir yasal dayanağı olmayan ve tek taraflı olarak sadece sanayicinin menfaatinin korunduğu, &uuml;reticiyi yok sayan s&ouml;zleşmeler ve &uuml;reticiden alınan y&uuml;kl&uuml; miktardaki senetler ile yetiştirici zapturapt altına alınıyor. Şu an pili&ccedil; yetiştirme &uuml;cretinin sadece entegre firma sahiplerinin iki dudağı arasında olduğunu savunan Ko&ccedil;, &ldquo;Keyfi bir yaklaşım ile yetiştiricilere istedikleri zaman istedikleri fiyatı verip, sonra tekrar geri alma yetisine sahip bir sistem i&ccedil;erisinde &ccedil;alışıyoruz. Ş&ouml;yle ki sizin k&uuml;mesinizden &ccedil;ıkan tavuğu sizin tartmanıza izin vermeden kendi kantarında uygun g&ouml;rd&uuml;kleri fireler d&uuml;ş&uuml;ld&uuml;kten sonra &ouml;ğrenebiliyorsunuz. K&uuml;meslerde meydana gelebilecek her t&uuml;rl&uuml; kazanın ve hastalık sebebi ile meydana gelen hasarın faturası yine k&uuml;mes sahibine kesilerek yıllarca entegreye bor&ccedil;landırılarak k&ouml;le d&uuml;zeni devam ettirilmekte ve bu sistem s&uuml;r&uuml;p gittik&ccedil;e k&uuml;mes sahibi, sanayiciye veya bankalara veya her ikisine birden bor&ccedil;landırılarak hareket edemez hale getirilip s&ouml;m&uuml;r&uuml;lmektedir&rdquo; diyor. Sekt&ouml;rde en ufak kapasite olarak tarif edilen 25 binlik bir tesisin arazi hari&ccedil; ortalama maliyetinin 3.5 milyon TL&rsquo;yi ge&ccedil;tiğini ifade eden Ko&ccedil;, her ge&ccedil;en g&uuml;n artan &uuml;retim maliyetleri karşısında &uuml;reticiye layık g&ouml;r&uuml;len hak ediş ve istikrarsız fiyat artışının kendilerini &uuml;retim yapamaz hale soktuğunu iddia ediyor. Abdullah Ko&ccedil;, T&uuml;rkiye Kanatlı Hayvan Eti &Uuml;reticileri Birliği olarak taleplerini 4 madde ile ş&ouml;yle &ouml;zetliyor: 1- Sanayici ve &uuml;retici birliği veya temsilcisinin karşılıklı mutabakatı ile yapılacak iki tarafında hakkını koruyan bir s&ouml;zleşme. 2- Bu s&ouml;zleşmede fiyatın ve hesaplama sisteminin herkesin anlayabileceği şekilde basit ve şeffaf olması. Verilecek fiyatın ge&ccedil;erlilik s&uuml;resi ve bu s&uuml;renin sonunda g&uuml;n&uuml;n şartlarına bağlı olarak revize edilmesi veya herhangi bir bareme bağlanarak bu s&ouml;zleşmelerin uzun yıllar devamını sağlamak. 3- Tarım ve Orman Bakanlığının &ccedil;ıkardığı Kanatlı Hayvan Eti &Uuml;retiminde S&ouml;zleşmeli &Uuml;retime İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Y&ouml;netmeliğin tam olarak uygulanması ve bakanlık&ccedil;a kontrol edilmesi. 4- Birliklere imtiyaz sağlanarak &uuml;reticinin &uuml;yeliği konusunda teşvik edici tedbirler alınması, yasal mevzuata uygun hale getirilerek &uuml;yeliğin zorunlu hale getirilmesi. ENTEGRE FİRMALAR NE DİYOR? Yetiştiricilerin iddialarına karşılık konuyu bir de Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlık&ccedil;ıları Birliği Derneği (BESD-BİR) Başkanı Naci Kaplan&rsquo;dan dinledik. &ldquo;Bizler sekt&ouml;r&uuml; b&uuml;y&uuml;t&uuml;rken entegre ve yetiştirici beraberliğinin ayrılmaz bir ikili olduğunu farkında olarak ticaret hayatımıza devam ediyoruz&rdquo; diyen Kaplan, bug&uuml;n doğru yatırım yapan, işini d&uuml;zg&uuml;n ve titizlikle uygulayan bir yetiştiricinin para kazanmamasının m&uuml;mk&uuml;n olmadığını savunuyor. Kaplan&rsquo;a g&ouml;re, entegre firmaların birlikte &ccedil;alıştıkları s&ouml;zleşmeli yetiştiriciler ile bir sorunu yok. Yetiştiricilerle d&uuml;zenli g&ouml;r&uuml;şmeler yaptıklarını ve s&ouml;zleşmeli yetiştiricilik sisteminden kaynaklı bir sıkıntının kendilerine aksettirilmediğini ifade eden Kaplan, tek taraflı s&ouml;zleşme iddialarına y&ouml;nelik ise şunları s&ouml;yl&uuml;yor: &ldquo;Entegreler yetiştiricileri ile hem entegre hem yetiştiricilerin sorumlulukları ve &ouml;deme sistemleri &uuml;zerine s&ouml;zleşme imzalar. &Uuml;&ccedil; n&uuml;sha imzalanan s&ouml;zleşmenin birer n&uuml;shası entegre ve yetiştiricide kalırken, bir n&uuml;shası da İl, İl&ccedil;e Tarım M&uuml;d&uuml;rl&uuml;klerine verilir. İşini iyi yaparak kesime gelen hayvanlarda iyi bir performansa ulaşanlar mutlaka kazan&ccedil;lı &ccedil;ıkmaktadır. Bu kriterler s&ouml;zleşmede yer almakta olup, başarılı olan yetiştiriciler d&ouml;nem sonunda daha y&uuml;ksek bir prim almaktadır. Aynı başarıyı yakalayamayanların ise d&ouml;nem sonu gelirleri de farklı olmaktadır. Bu tartışmada Yetiştirici Birliği &lsquo;Biz elimize ge&ccedil;ecek parayı baştan bilmeliyiz&rsquo; diyor. Bunu d&ouml;nem sonu performansını g&ouml;rmeden s&ouml;ylemek m&uuml;mk&uuml;n değildir.&rdquo; BESD-BİR Başkanı Naci Kaplan, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki s&uuml;re&ccedil;te Birliğin iddia ettiği gibi &uuml;retimin durması sonucu tavuk eti &uuml;retiminde bir sıkıntı olmayacağını belirterek, &ldquo;Kapasite fazlamız olduğu i&ccedil;in beyaz et tedarikinde sorun yaşamayacağız. &Uuml;lkemiz ekonomisine ve istihdamına katkısı olan entegre firmalar olarak beyaz et fiyatlarına bu eylem sebebiyle zam gelmeyeceğini taahh&uuml;t ediyoruz. T&uuml;keticilerimiz rahat olsun&rdquo; a&ccedil;ıklamasında bulunuyor. S&ouml;z konusu gelişmelerin ihracat tarafında da sorun yaratmayacağını kaydeden Kaplan, &ldquo;Karşı taraftan gelen talep, birliğin t&uuml;m entegreler ile topluca bir s&ouml;zleşmeye oturması y&ouml;n&uuml;nde ancak bu serbest ticaret kurallarına aykırı bir durum. Beyaz et pazarı rekabet ortamında devam ediyor, birliğin bu yaklaşımdaki s&ouml;zleşme isteklerinin yerine getirilmesi m&uuml;mk&uuml;n değil&rdquo; diyerek son noktayı koyuyor. Bakalım bundan sonraki g&uuml;nlerde s&uuml;re&ccedil; nasıl ilerleyecek&hellip; Hep birlikte izleyip g&ouml;receğiz. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tavuk sektöründeki restleşme nasıl sonuçlanacak?

Diğer Yazılar