Rusya'nın son 8 yılda değişen tarım vizyonu

Batı ile Rusya arasında y&uuml;kselen Ukrayna tansiyonu, jeopolitik riskler a&ccedil;ısından g&uuml;ndemdeki sıcaklığını koruyor. Yaptırım ve ambargo kartlarının karıldığı bir ortamda biz de konuya Rusya nın değişen ve d&ouml;n&uuml;şen tarım vizyonu &uuml;zerinden bakalım istedik. Daha net ifadeyle Rusya&rsquo;nın son 8 yılda tarım sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik ortaya koyduğu strateji ve izlediği politikayı mercek altına alalım istedik. Zira 8 yıllık bu s&uuml;re&ccedil;te yaşanan gelişmeler T&uuml;rkiye&rsquo;yi de &ccedil;ok yakından ilgilendiriyor. Hatırlanacağı &uuml;zere 2014 yılında Rusya nın Kırım ı ilhakı sonucu Avrupa Birliği, ABD ve diğer Batılı &uuml;lkeler Rusya&rsquo;ya yaptırım kararı aldı. Rusya ise bu hamleye, Batılı &uuml;lkelerden tarım ve gıda &uuml;r&uuml;nleri ithalatını yasaklayarak karşılık verdi. Bir başka deyişle, Rusya yı gıda ile terbiye etmeyi d&uuml;ş&uuml;nen Batı&rsquo;dan &ouml;nce davranan Moskova Y&ouml;netimi deyim yerindeyse kendi g&ouml;beğini kendisi kesti. Nasıl mı? Rusya, 2014 ten buyana &ouml;zellikle ithalata bağımlı olduğu &uuml;r&uuml;nleri kapsayacak şekilde tarım politikalarında &ouml;nemli bir makas değişikliğine gitti. Tarımda kendi kendine yeterlilik ve yerli &uuml;retimi &ouml;nceliklendirerek uzun vadeli bir tarım politikası ortaya koydu. BİR DIŞ POLİTİKA ENSTR&Uuml;MANI: TARIM Putin y&ouml;netiminin hedefi, bir dış politika enstr&uuml;manına d&ouml;n&uuml;şen tarıma ilişkin olası yaptırımlardan kendini koruyarak, &uuml;lkenin gıda g&uuml;vencesine ilişkin kırılganlıklarını minimum seviyeye &ccedil;ekmekti. Bunu 7-8 yıl gibi olduk&ccedil;a kısa bir s&uuml;rede b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de başardılar da... Hayvancılıktan, sera yatırımlarına kadar &uuml;lkede neredeyse tarımın en stratejik alanlarında yeni yatırımların &ouml;n&uuml; a&ccedil;ıldı. Doğalgaz zengini Rusya nın toplam modern sera alanı 2016 dan bu yana 1,5 kattan fazla artarak 2021 itibariyle 32 bin dekara ulaştı. Buna paralel olarak da &ouml;rt&uuml; altı sebze &uuml;retimi son 6 yılda y&uuml;zde 80&rsquo;den fazla arttı. 2024 yılına kadar sebze ve meyve &uuml;r&uuml;nlerinde kendi kendine yeterliliği pekiştirerek ihracat &ccedil;ıtasını y&uuml;kselten Rusya, 1,4 milyon tonu aşan seralardaki sebze &uuml;retiminin 2025 yılına kadar en az 1,6 milyon ton olmasını hedefliyor. Stratejik g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; meyve t&uuml;rlerinde de 2025 yılına kadar &uuml;retimi iki katına &ccedil;ıkarmayı hedefleyen Rusya, 2027 yılına kadar s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri &uuml;retimini de ikiye katlamayı ama&ccedil;lıyor. HEDEFE ADIM ADIM YAKLAŞILDI Rusya, verdiği teşvikler neticesinde kendi &uuml;reticisine tarımsal yatırımların &ouml;n&uuml;n&uuml; a&ccedil;arken, izlediği akıllı ithalat politikasıyla da Rus &ccedil;ift&ccedil;isini korudu ve rekabet&ccedil;i bir yapıya kavuşturdu. Ge&ccedil;tiğimiz yıllarda farklı gerek&ccedil;elerle T&uuml;rkiye&rsquo;den domates başta olmak &uuml;zere yaş sebze ve meyve ithalatının zaman zaman durdurmasının ve kota uygulamalarının ardında yatan gerek&ccedil;elerden bir tanesi de buydu. 2015 yılında d&ouml;nemin Rusya Tarım Bakanı Alexander Tkachyov, &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl i&ccedil;inde yerli &uuml;r&uuml;nler rafları dolduracak. Rusya nın 10 yıl sonra tarım ithalatına ihtiyacı kalmayacak şeklindeki s&ouml;zlerini pek &ccedil;oğumuz hafife almış olabiliriz. Ama son iki yılın verileri bize, ortaya konan hedeflere emin adımlarla yaklaşıldığını g&ouml;steriyor. Rusya, 2020 yılında 29.7 milyar dolarlık tarımsal ithalatına karşılık 30,5 milyar dolarlık rekor bir tarımsal ihracata imza atarak Sovyetler Birliği nin dağılmasından bu yana ilk kez tarım &uuml;r&uuml;nlerinde net ihracat&ccedil;ı konuma y&uuml;kseldi. Rusya&rsquo;nın şu anki Tarım Bakanı Dmitry Patrushev de d&uuml;nden bug&uuml;ne gelinen noktayı şu s&ouml;zlerle &ouml;zetliyor: &ldquo;1990 larda Rusya tahıl &uuml;r&uuml;nleri ithal ediyordu ama g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde bunlar temel ihracat pozisyonunda yer alıyor. Rusya, 2020 itibariyle Gıda G&uuml;venliği Doktrininin kilit hedeflerine ulaştı. Devletin desteği ve &ccedil;ift&ccedil;inin başarısı, &uuml;retimi ve ihracatı artırmamızı sağlıyor. İhracattaki potansiyel artış ise tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir b&uuml;y&uuml;mesinin kanıtıdır.&rdquo; İTHALAT&Ccedil;I KONUMDAN İHRACAT&Ccedil;I KONUMA Ge&ccedil;tiğimiz hafta 2021 verilerini a&ccedil;ıklayan Rusya Tarım Bakanlığı, tarımsal ihracatın &ouml;nceki yıla g&ouml;re y&uuml;zde 18 artarak 36 milyar doları aştığını bildirdi. Bu rakamları ş&ouml;yle okumak da m&uuml;mk&uuml;n... Rusya nın tarım &uuml;r&uuml;nleri ithalatı son 8 yılda y&uuml;zde 33 azalarak 43.3 milyar dolardan 29 milyar dolar seviyelerine geriledi. Aynı d&ouml;nemde tarım &uuml;r&uuml;nleri ihracatı ise y&uuml;zde 114 artarak 16.8 milyar dolardan 36 milyar doların &uuml;zerine &ccedil;ıktı. 1990 larda tahıl &uuml;r&uuml;nleri ithal eder konumdaki Rusya, bug&uuml;n yıllık 85 milyon ton &uuml;retimiyle d&uuml;nyanın buğday deposu olarak niteleniyor. 2020/21 sezonunda 38,5 milyon ton buğday ihracatı ger&ccedil;ekleştiren &uuml;lke, d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k buğday ihracat&ccedil;ısı konumunda. Aynı zamanda arpa, mısır ve pirin&ccedil; gibi &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retiminde de s&ouml;z sahibi olan Rusya, 2021&rsquo;de tahıl ihracatını y&uuml;zde 10 artırarak 11.1 milyar dolara y&uuml;kseltti. Ay&ccedil;i&ccedil;ek, soya, kanola gibi &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retiminde de iddialı olan Rusya, bitkisel yağ hammaddesi ve &uuml;r&uuml;nleri ihracatını ise y&uuml;zde 48 artırarak 7 milyar doların &uuml;zerine &ccedil;ıkardı. İşlenmiş gıda &uuml;r&uuml;nleri ihracatı ise y&uuml;zde 13 artarak 4,6 milyar doların &uuml;zerine &ccedil;ıktı. Yakın bir zamana kadar et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerinde ithalat&ccedil;ı konumdaki &uuml;lke, son yıllardaki doğru yatırım hamleleri ve destekleme politikalarıyla &uuml;retimi artırdı. Ge&ccedil;en yıl et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri ihracatı y&uuml;zde 30 y&uuml;kselerek 1,5 milyar dolara &ccedil;ıktı. Şimdi Rusya, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllardaki tarımsal ihracat dağılımını yeniden şekillendirme hazırlığında. RUSYA&rsquo;NIN 2030 HEDEFİ VE T&Uuml;RKİYE&rsquo;NİN KONUMU Putin y&ouml;netimi, Rusya nın yeni d&ouml;nemde salt tarım hammaddeleri ihra&ccedil; eden bir &uuml;lke olarak kalmasını istemiyor. Zaten, 2030 yılı stratejik plan kapsamında &ldquo;Ulusal İş Birliği ve İhracat&rdquo; adlı programda s&ouml;z konusu vizyon ortaya konmuştu. Hedef, ihracatta hammadde dışı katma değeri y&uuml;ksek malların payını artırmak. Artık sadece ekmeklik veya makarnalık buğday ihra&ccedil; eden &uuml;lke konumundan &ccedil;ıkmak isteyen Rusya, katma değeri kendi &uuml;reticisi ve sanayicisine bırakacak şekilde un, makarna, bulgur, irmik ve bisk&uuml;vi gibi mamul &uuml;r&uuml;n ihracatına y&ouml;nelik politika geliştiriyor. Aynı şekilde yağlı tohumlar sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından sadece ham yağ ve işlenmemiş tohum ihracatı yapmak yerine katma değeri kendi topraklarında yaratarak bitkisel yağ ihra&ccedil; etmek istiyor. Bu alanda know-how ithalatı yaparak yakın gelecekte fabrika yatırımlarını hayata ge&ccedil;irmeye hazırlanıyor. Hatta T&uuml;rkiye&rsquo;deki bazı un ve bitkisel yağ sanayicileri de yatırım teşviklerinden yararlanarak Rusya da bu alanda yatırıma y&ouml;nelik araştırmalar ve fizibilite &ccedil;alışmaları yapıyor. HEDEF KATMA DEĞERLİ İHRACAT Rusya artık yeni d&ouml;nemde uluslararası tahıl piyasasında kartları yeniden karıyor. D&uuml;nyada şuan yaklaşık 50 bin civarında un fabrikası olduğu tahmin ediliyor. T&uuml;rkiye&rsquo;de de yaklaşık 560 aktif un fabrikası var. Ama burada fabrika yatırımlarının bulunduğu &uuml;lkeler kadar o fabrikalarda mamule d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;len ana hammaddenin tedarik edildiği &uuml;lkeler de iyi analiz edilmeli. Zira bu fabrikaların ana hammaddesini kimler &uuml;retiyorsa artık oyunun kurallarını da onlar belirler hale geliyor. T&uuml;rkiye, hem i&ccedil; piyasa ihtiyacı hem de d&acirc;hilde işleme rejimi kapsamında 2021 yılında değeri 2,5 milyar doları bulan yaklaşık 8,1 milyon ton ekmeklik ve makarnalık buğday ithalatı ger&ccedil;ekleştirdi. Toplam buğday ithalatının yaklaşık y&uuml;zde 65&rsquo;i Rusya dan tedarik edildi. Aynı d&ouml;nemde bunun karşılığında da 1,1 milyar dolarlık un ihracatı, 766 milyon doları bulan makarna ihracatı ve 120 milyon dolar değerinde bulgur ihracatı ger&ccedil;ekleştirdi. Rusya, artık T&uuml;rkiye&rsquo;nin ithal edip işleyerek mamul şeklinde ihra&ccedil; ettiği bu ham maddeyi kendi topraklarında katma değerli hale getirip kendisi ihra&ccedil; etmek istiyor. Dolayısıyla, yeni d&ouml;nemde T&uuml;rkiye&rsquo;nin un ve makarna &uuml;retiminde hammadde tedariki ve ihracatında dengelerin değişeceği aşik&acirc;r. Bir başka deyişle, T&uuml;rkiye nin un ihracatında d&uuml;nya birincisi, makarna ihracatında ise d&uuml;nya ikincisi olarak oturduğu koltuğa artık Rusya da g&ouml;z&uuml;n&uuml; dikmiş durumda ve işin &ouml;z&uuml; &ldquo;bana da yer a&ccedil;ın&rdquo; diyor. 13.6 MİLYON HEKTAR TARIMA KAZANDIRILACAK Rusya Tahıl İhracat&ccedil;ıları Birliği Başkanı Eduard Zernin, ge&ccedil;en yılın ortalarında T&uuml;rkiye&rsquo;deki un sanayicilerine Rusya&rsquo;ya yatırım &ccedil;ağrısı yapmıştı. Ama Zernin&rsquo;in &ccedil;ağrısı kadar satır aralarındaki şu uyarıları da dikkate değer nitelikte: &ldquo;Rusya&rsquo;nın d&uuml;nya piyasalarındaki rol&uuml; daha da artacak. Bunda hem izlenen politika hem de k&uuml;resel iklim değişikliği etkili olacak. İklim değişikliği, Rusya&rsquo;nın g&uuml;neyindeki tarım b&ouml;lgelerini olumsuz etkilese de merkezi b&ouml;lgeler ve Volga civarındaki b&ouml;lgeler ile Urallar ve Sibirya&rsquo;da daha b&uuml;y&uuml;k bir alanda tarım yapmak i&ccedil;in elverişli şartlar sağlayacak. Ayrıca, Tarım Bakanlığı, 13.6 milyon hektarlık arazinin tarıma kazandırılmasını planlıyor. T&uuml;rk değirmencilere, Rusya&rsquo;ya yatırım yapma fırsatlarını dikkatli bir şekilde araştırmalarını tavsiye ediyorum. İleride, rekabet g&uuml;c&uuml;n&uuml; kaybetmemeleri adına bu &ccedil;ok &ouml;nemli olabilir.&rdquo; RUS TAHILININ KALİTESİ T&Uuml;RK PROFES&Ouml;RE EMANET Rusya, &uuml;rettiği tahılın kalitesinin artırılması i&ccedil;in de &ccedil;alışmalara hız vermiş durumda. Ve bu alandaki projelere başkanlık etmesi i&ccedil;in uluslararası alanda saygın bir bilim insanı olan Prof. Dr. Hamit K&ouml;ksel ile &ccedil;alışma yapmak &uuml;zere &ouml;nceki yıl sıkışıldı. K&ouml;ksel, Omsk Devlet Tarım &Uuml;niversitesi &ccedil;atısı altında 1.3 milyon dolar b&uuml;t&ccedil;e ile kurulan laboratuvara başkanlık ederek ekibiyle birlikte bu alanda bilimsel &ccedil;alışmalar yapıyor. İstinye &Uuml;niversitesi (İS&Uuml;) Sağlık Bilimleri Fak&uuml;ltesi Beslenme ve Diyetetik B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesi olan Prof. Dr. Hamit K&ouml;ksel, Rusya&rsquo;nın buğdayı daha kaliteli &uuml;r&uuml;nlere d&ouml;n&uuml;şt&uuml;rerek ihracatını artırmayı planladığını s&ouml;yl&uuml;yor. Prof. Dr. K&ouml;ksel, bu durumu Rusya&rsquo;nın yeni d&ouml;nemdeki devlet politikası olarak yorumluyor. T&Uuml;RKİYE&rsquo;NİN YAŞ MEYVE SEBZE İHRACATINDA RUS ETKİSİ Rus medyasına deme&ccedil; veren Ulusal Meyve ve Sebze &Uuml;reticileri Birliği Direkt&ouml;r&uuml; Mikhail Gluszkow a g&ouml;re, Rusya&rsquo;nın domates &uuml;retiminde yakaladığı artış trendi ithalatına da y&uuml;zde 10-15 lik d&uuml;ş&uuml;ş olarak yansıyor. Gluszkow, &ldquo;Gelecekte i&ccedil; pazar doygun hale geldik&ccedil;e ihracat da gelişecektir&rdquo; diyor. Rusya&rsquo;nın tarımda izlediği politikaların &ccedil;ıktıları T&uuml;rkiye&rsquo;yi yakından ilgilendiriyor. En basitinden toplam domates ihracatımızın yaklaşık yarısını Rusya&rsquo;ya ger&ccedil;ekleştiriyoruz. T&uuml;rkiye&rsquo;nin 2021 yılında 3 milyar 82 milyon dolara ulaşan yaş meyve ve sebze ihracatında 1 milyar 13 milyon dolarlık pay ile Rusya&rsquo;nın ilk sırada yer aldığını da bir kenara not edelim. Bir başka deyişle, T&uuml;rkiye&rsquo;nin toplam yaş meyve ve sebze ihracatının &uuml;&ccedil;te biri Rusya&rsquo;ya ger&ccedil;ekleşiyor. Dolayısıyla başta domates, salatalık, biber, patlıcan, &ccedil;ilek gibi ihra&ccedil; ettiğimiz pek &ccedil;ok kalemde Rusya yakın zamanda kendi kendine yetecek pozisyona gelecek. O y&uuml;zden T&uuml;rkiye&rsquo;nin ihracat pazarında &ccedil;eşitliliğe &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde daha fazla ihtiyacı olacak. PUTİN&rsquo;İN TARIM VE GIDAYA BAKIŞI Sovyetler Birliği nin ilk yıllarından beri stratejik &ouml;neme sahip olan tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n g&uuml;&ccedil;lendirilmesi, Rusya Devlet Başkan Vladimir Putin in de son yıllarda temel ekonomik hedeflerinden biri haline geldi. Putin, ekonomik kalkınma hedefleri doğrultusunda &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki iki yıl i&ccedil;inde Rusya nın tarımsal ihracatını 45 milyar dolar seviyelerine &ccedil;ıkarmayı hedefliyor. Bu hedef doğrultusunda izlenen politikanın &ccedil;ıktıları, T&uuml;rkiye gibi Rusya ile tarım ve gıda dış ticaretinde &ccedil;ok yakın ilişkisi olan &uuml;lkelerdeki dengeleri ve ezberleri bozacak gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. O y&uuml;zden, T&uuml;rkiye gibi &uuml;lkelerin hem Rusya nın değişen oyun planına hem de k&uuml;resel gıda ticaretindeki yeni dinamiklere g&ouml;re yeni bir yol haritası &ccedil;izmesi gerekebilir. &Ouml;zetle, Rusya, izlediği strateji neticesinde k&uuml;resel gıda tedarikinde y&uuml;kselen bir s&uuml;per g&uuml;&ccedil; haline d&ouml;n&uuml;ş&uuml;yor. &Uuml;retim alanı ve &uuml;r&uuml;n &ccedil;eşitliliğini artıran Rusya, 2021&rsquo;de kritik &uuml;lkelere 39 yeni tarım ataşesi atadı. Bu bile başlı başına Kremlin in &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;neme dair tarım ve gıda vizyonuna ilişkin &ouml;nemli bir ipucu ya da sinyal niteliğinde. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Rusya'nın son 8 yılda değişen tarım vizyonu

Diğer Yazılar