Savaş, gıda milliyetçiliğini körüklüyor

Pandeminin ilk d&ouml;nemlerinde baş g&ouml;steren gıda milliyet&ccedil;iliği, jeopolitik risklerin artmasıyla yeniden hortladı. Rusya&rsquo;nın Ukrayna&rsquo;ya saldırması ile birlikte tarım emtia fiyatlarında g&ouml;r&uuml;len sert y&uuml;kselişler ve tedarikte artan riskler bir&ccedil;ok &uuml;lkede paniğe yol a&ccedil;tı. Tarım ve gıda, deyim yerindeyse &uuml;lkelerin milli g&uuml;venlik meselesine d&ouml;n&uuml;şt&uuml;. Bazı &uuml;lkeler, gıda korumacılığı refleksiyle kendince stratejik g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; &uuml;r&uuml;nlerin ihracatına yasaklama getirirken, dış ticarette ek vergi, kısıtlamaya y&ouml;nelik &ouml;n izin ve kota uygulamaları da se&ccedil;enekler arasında yerini aldı. İthalat&ccedil;ı &uuml;lkeler ise stoklarını sağlamlaştırmak adına alımlarını agresif şekilde artırmaya başladı. Uzmanlar, artan talep paniğinin tarım emtia fiyatları a&ccedil;ısından yeni bir dalga yaratabileceği endişesi taşıyor. Gelin isterseniz son haftalarda &uuml;lkeler bazında alınan kararlara birlikte bir g&ouml;z atalım. Ukrayna&rsquo;dan kritik hamle Saldırı altındaki Ukrayna, stratejik olarak tanımlanabilecek tarım &uuml;r&uuml;nlerinin &ouml;nemli bir kısmında ihracatını askıya aldı. Ukrayna h&uuml;k&uuml;meti, &ccedil;avdar, yulaf, karabuğday, tuz, şeker, et ve hayvancılık ihracatını durdururken, buğday, mısır ve ay&ccedil;i&ccedil;ek yağı ile k&uuml;mes hayvanları ve yumurta ihracatına da &ouml;z izin şartı getirdi. Ukrayna, bu uygulamalara ek olarak son olarak da g&uuml;bre ihracatına yasak getirdi. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, jeopolitik risklerden kaynaklanan fiyat artışlarına karşı buğday, mısır, un ve yemeklik yağ ihracatını yasaklayacaklarını duyurdu. 1945 ten bu yana en b&uuml;y&uuml;k krizden ge&ccedil;iyoruz diyen Vucic, kendi halkının ihtiyacını karşılayacak kadar buğdayı stoklarında tutacağını a&ccedil;ıkladı. MACARİSTAN TAHIL İHRACATINI DURDURDU Benzer bir hamle Macaristan&rsquo;dan geldi. Macaristan Tarım Bakanı Istvan Nagy, Rusya nın Ukrayna yı işgalinden kaynaklanan fiyat artışları nedeniyle t&uuml;m tahıl ihracatını durdurma kararı aldıklarını a&ccedil;ıkladı. K&uuml;&ccedil;&uuml;k bir tedarik&ccedil;i konumundaki Moldova da Mart ayı itibariyle buğday, mısır ve şeker ihracatını ge&ccedil;ici olarak durdurdu. BULGARİSTAN&rsquo;DAN &Ouml;RT&Uuml;L&Uuml; YASAK Buğday stoklarını 1.5 milyon ton artıracağını duyuran Bulgaristan, resmi olarak tahıl ihracatının kısıtlanmasına y&ouml;nelik bir karar a&ccedil;ıklamadı ama &uuml;lkenin tahıl &uuml;retici birliği temsilcileri, ekstra g&uuml;mr&uuml;k kontrolleri ve ihracat işlemlerinin zorlaştırılarak gayri resmi yollarla &ldquo;&ouml;rt&uuml;l&uuml; bir ihracat yasağı&rdquo; uygulandığını savunuyor. Ulusal Tahıl &Uuml;reticileri Birliği Başkanı Radoslav Hristov, &ldquo;Bulgaristan şu anda, resmi olarak değil ama s&ouml;zl&uuml; talimatlarla malların serbest dolaşımı konusunda AB kararını ihlal ediyor&rdquo; diyor. Romanya&rsquo;nın da tıpkı Bulgaristan gibi tahıl ticaretinde gayri resmi bir ihracat kısıtlamasına başvurduğu belirtiliyor. Gıda korumacılığına y&ouml;nelik bir hamle de Endonezya&rsquo;dan geldi. D&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k palm yağı &uuml;retici ve ihracat&ccedil;ısı konumundaki Endonezya, Şubat ayı itibariyle fiyatı son 1 yılda 40 artan palm yağının ihracatına &ouml;n izin şartıyla kısıtlama getirdi. ARJANTİN&rsquo;İN YENİ MEKANİZMASI Ge&ccedil;en yıl yerel gıda fiyatlarındaki sert y&uuml;kselişler sonrası sığır eti başta olmak &uuml;zere bazı tarım &uuml;r&uuml;nlerinin ihracatına kısıtlama getiren Arjantin, yeniden d&uuml;ğmeye bastı. &Ouml;nemli bir tahıl tedarik&ccedil;isi konumundaki Arjantin, kendi un sanayisi i&ccedil;in buğday tedarikini garanti altına alacak ve makarna fiyatlarının artışını frenleyecek bir mekanizma oluşturuyor. Bir başka deyişle Arjantin, stratejik g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; tarım ve gıda &uuml;r&uuml;nlerinin ihracatına yeniden sınırlama getiriyor. Arjantin ayrıca soya yağı ve k&uuml;spesine y&ouml;nelik ihracat kaydını durdurdu. Bilindiği &uuml;zere Rusya, &ouml;nceki yıldan bu yana tahıl ihracatına kota getirirken, ihracata getirdiği ek vergi uygulamasını da haftalık bazda g&uuml;ncelliyor. Ama bu uygulamalara her ge&ccedil;en g&uuml;n bir yenisi ekleniyor. Rusya Başbakanı Mikhail Mishustin, ihracat pazarları yerine tahıl tedarikinde kendi i&ccedil; t&uuml;ketimlerine &ouml;ncelik vermeleri gerektiğini s&ouml;yleyerek ihracat kısıtlamasını g&uuml;ndeme getirdi. Rusya, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &uuml;lkelere beyaz şeker ve şeker kamışı ihracatını, Avrasya Ekonomik Birliğine (AEB) ise tahıl ihracatını ge&ccedil;ici olarak yasakladı.Aynı zamanda d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k g&uuml;bre ihracat&ccedil;ısı konumundaki Rusya, amonyum nitrat ihracatına da iki aylık bir yasak getirdi. S&ouml;z konusu kararlara her ge&ccedil;en bir yenisi ekleniyor. Son olarak Cezayir Cumhurbaşkanlığından yapılan yazılı a&ccedil;ıklamada, Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun un gıda t&uuml;ketim &uuml;r&uuml;nlerinin ihracatına dair talimat verdiği belirtildi. Cezayir de yağ ve şeker ile birlikte makarna, irmik gibi t&uuml;m buğday t&uuml;revleri gibi ithal ettiği gıdaya y&ouml;nelik t&uuml;ketim &uuml;r&uuml;nlerinin tamamının ihracatını yasaklama kararı aldı.Aynı zamanda d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k g&uuml;bre ihracat&ccedil;ısı konumundaki Rusya, amonyum nitrat ihracatına da iki aylık bir yasak getirdi. G7 TARIM BAKANLARINDAN &Ccedil;AĞRI T&uuml;m bu gelişmeler ışığında G7 &uuml;lkeleri tarım bakanları, ge&ccedil;en hafta ortak bir a&ccedil;ıklama yaptı. Rusya nın Ukrayna yı işgali ile artan arz ve fiyat spek&uuml;lasyonuna karşı k&uuml;resel gıda ihracat&ccedil;ısı konumundaki &uuml;lkelere &ccedil;ağrıda bulunulan a&ccedil;ıklamada, &uuml;lkelerin ihracatı kısıtlamalarına y&ouml;nelik uygulamalarına son verilmesi istendi. Ortak a&ccedil;ıklamada, T&uuml;m &uuml;lkeleri gıda ve tarım pazarlarını a&ccedil;ık tutmaya ve ihracatlarını kısıtlayıcı her t&uuml;rl&uuml; haksız tedbire karşı dikkatli olmaya &ccedil;ağırıyoruz. Gıda fiyatlarındaki herhangi bir artış ve uluslararası piyasalardaki oynaklık, gıda g&uuml;venliğini ve beslenmeyi k&uuml;resel &ouml;l&ccedil;ekte, &ouml;zellikle de gıda g&uuml;venliğinin d&uuml;ş&uuml;k olduğu ortamlardaki en savunmasız kesimleri tehdit edebilir ifadelerine yer verildi. GIDADA EN KIRILGAN &Uuml;LKELER 2022 yılının d&uuml;nyasında hala savaş ve &ccedil;atışmalar, a&ccedil;lık ve gıda arz g&uuml;vensizliğinin ana itici g&uuml;c&uuml; olmaya devam ediyor. Rusya&rsquo;nın Ukrayna&rsquo;yı işgali ile gıda bağımsızlığı ve tarımda kendi kendine yeterlilik konuları daha da &ouml;nem kazanırken, hali hazırda savaş ve doğal afetlerden muzdarip olan pek &ccedil;ok savunmasız &uuml;lkenin kırılganlığı arttı. Orta Doğu ve Afrika ile birlikte Asya&rsquo;da da pek &ccedil;ok &uuml;lkenin Rusya ve Ukrayna ile &ouml;nemli tarımsal ticaret bağları s&ouml;z konusu. Başta Mısır olmak &uuml;zere Endonezya, Bangladeş, Pakistan, Fas, Tunus, Filipinler, İran, Sudan, Nijerya, Etiyopya, Tanzanya, Cezayir, Kenya, Yemen ve G&uuml;ney Afrika gibi &uuml;lkelerin Karadeniz b&ouml;lgesinden hem tahıl hem de yağlı tohumlar tarafında ciddi bir ithalatı s&ouml;z konusu. Savaşın uzaması halinde yaşanacak arz ve tedarik sıkıntısı s&ouml;z konusu &uuml;lkelerde kıtlık riskini artırıyor. Pandeminin başlangıcından bu yana y&uuml;kselişe ge&ccedil;en k&uuml;resel a&ccedil;lık sorunu, d&uuml;nyanın hemen hemen her k&ouml;şesinde artıyor ve en b&uuml;y&uuml;k can kaybı Afrika ve Asya &uuml;lkelerinde yaşanıyor. D&uuml;nya Gıda Programı (WFP) verilerine g&ouml;re, mevcut savaşların g&ouml;lgesinde 283 milyon insan a&ccedil;lık riskiyle karşı karşıya kalabilir ve 45 milyon insan ise kıtlık tehlikesi ile karşı karşıya&hellip; T&Uuml;RKİYE&rsquo;NİN İTHALAT VE İHRACAT HAMLELERİ T&uuml;rkiye de son haftalarda gıda arz g&uuml;venliği ve fiyat istikrarı adına bir dizi kararlar alıyor. &Ouml;rneğin, ay&ccedil;i&ccedil;eği yağının ikamesi olabilecek kanola, aspir, mısır, soya ve palm yağlarında uygulanan g&uuml;mr&uuml;k vergisi oranları 30 Haziran&rsquo;a kadar sıfırlandı. Ukrayna da yaşanan gelişmeler nedeniyle, arz g&uuml;venliğinin sağlanması ve gıda &uuml;r&uuml;nlerine erişimde sorun yaşanmaması i&ccedil;in Ukrayna dan tarımsal &uuml;r&uuml;n ithalat ve transit ticaretinde Tarım Bakanlığınca aranan zorunlu sertifika ve belge ibrazı sunumu askıya alındı. Fasulye, kırmızı mercimek ve d&ouml;kme zeytinyağı ihracatına kısıtlama getirilirken, Tarım ve Orman Bakanlığınca gerektiğinde ihracatında d&ouml;nemsel d&uuml;zenlemeler yapılabilecek &uuml;r&uuml;nlerin kapsamı genişletildi. Resmi Gazetede yayınlanan tarımsal arazilerin kullanımının etkinleştirilmesinin desteklenmesine ilişkin Cumhurbaşkanı kararına g&ouml;re ise boş ve atıl arazilerde hububat, baklagil ve yağlı tohumlu bitkilerin &uuml;retimi, işlemeli tarıma uygun olmayan arazilerde ise katma değeri y&uuml;ksek bitki t&uuml;rlerinin &uuml;retime kazandırılması konuları hibe desteği kapsamına alındı. Hasat sonrası kayıpları azaltmak ve katma değeri artırmak amacıyla birincil &uuml;retim sonrası kurutma ve işleme tesisleri kuruluşu, aşılama, &ccedil;eşit değişimi ve benzeri teknik uygulamalarla bitki t&uuml;rlerinde birim alandan elde edilen verimi artırmaya y&ouml;nelik uygulamalara proje bedelinin y&uuml;zde 75 ine kadar hibe desteği sağlanacak. Bu, sekt&ouml;r tarafından olumlu karşılanan &ouml;nemli bir gelişme ama bu karar i&ccedil;in illa savaş mı &ccedil;ıkması gerekiyordu? T&uuml;rkiye&rsquo;nin ge&ccedil;en yıl yağlı tohumlar ve t&uuml;revlerine &ouml;dediği toplam ithalat bedeli 4.9 milyar dolar. Bir başka deyişle, yağlı tohum ithalatı, T&uuml;rkiye&rsquo;nin en b&uuml;y&uuml;k 5 ithal kalemi arasında yer alıyor. Sadece buğday ithalatımız 2.5 milyar dolar. Dolayısıyla risklerin her ge&ccedil;en g&uuml;n arttığı bir s&uuml;re&ccedil;ten ge&ccedil;erken T&uuml;rkiye&rsquo;nin yerli &uuml;retimini artırması bir tercih değil zorunluluk. YENİ SEZON SENARYOLARI RİSKLİ Bu aralar herkes mevcut &uuml;retim &uuml;zerinden gıda fiyatlarını ve stokların seyrini konuşuyor. Ama asıl risk yeni sezona dair&hellip; Zira Ukrayna-Rusya savaşı birka&ccedil; aya kadar sona ermez ve daha uzun s&uuml;rerse her iki &uuml;lkenin tahıl ve yağlı tohumlar &uuml;retimi sekteye uğrayabilir. Bu da k&uuml;resel manada gıda fiyatlarındaki y&uuml;kselişin s&uuml;rmesi anlamına geliyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Ukrayna ve Rusya, tahıl ve yağlı tohumların &uuml;retim ve ihracatında d&uuml;nyanın &ouml;nc&uuml; &uuml;lkeleri arasında yer alıyor. En basitinden Nisan-Mayıs ayları her iki &uuml;lkede de ay&ccedil;i&ccedil;eği bahar ekiliş d&ouml;nemi. Eğer savaş s&uuml;rerse ekilişlerin ger&ccedil;ekleşmemesi yeni sezonda ay&ccedil;i&ccedil;eği yağı fiyatlarını bug&uuml;nk&uuml;nden &ccedil;ok daha astronomik seviyelere &ccedil;ıkartabilir. Ya da yazın ger&ccedil;ekleşecek olan buğday ve arpa gibi &uuml;r&uuml;nlerin hasadı savaş dolayısıyla sekteye uğrarsa tahıl grubunda sert fiyat hareketlerine şahit olabiliriz. O y&uuml;zden bu d&ouml;nem T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından da kritik. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Mart sonu, Nisan başı &Ccedil;ukurova&rsquo;dan başlayarak ay&ccedil;i&ccedil;eği ekilişlerinin ger&ccedil;ekleştiği bir d&ouml;nem. Y&uuml;ksek girdi maliyetlerine rağmen &uuml;retim yapmayı d&uuml;ş&uuml;nen &ccedil;ift&ccedil;iler bug&uuml;nlerde hangi &uuml;r&uuml;n&uuml; ekeceklerine dair karar aşamasında. Tarım Bakanlığının mevcut konjonkt&uuml;r&uuml; g&ouml;zeterek &ccedil;ift&ccedil;iyi &uuml;retim i&ccedil;in ikna ve motive etmesi gerekiyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Savaş, gıda milliyetçiliğini körüklüyor

Diğer Yazılar