TBMM’den 2002’de geçirilen 4773 sayılı ‘İş Güvencesi Kanunu’ ile işçinin tazminatı ödenerek dahi olsa gerekçesiz, sebepsiz işten çıkarılmasına engel olmak hedeflenmişti. Ardından çıkarılan yeni kanunlarla işçinin işini kaybettikten sonra 30 gün içerisinde işe iade davası açabilmesi dava süresince istediği yerde çalışabilme hakkı gibi maddeler iş güvencesi açısından çalışanı koruyan düzenlemeler.
İlk defa 4773 sayılı İş Güvencesi Kanunu, TBMM’de yasalaştı ve 15.08.2002 tarih, 24847 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı, aynı yasa gereğince de 15.03.2003 günü yürürlüğe girdi. İlk çıktığında 10 veya daha çok işçisi olan işyerleri kapsamdaydı, ama 2003 yılında 30’a çıkarıldı. Biz de sizi bayramda bu konu hakkında bilgilendireceğiz. Hepinize iyi bayramlar diliyorum. 4857 sayılı yasanın 18. maddesi iş güvencesine yönelik kıdemle ilgili hakları özetliyor:
SÜRELER BİRLEŞTİRİLİR
“Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Altı aylık kıdem hesabında bu Kanunun 66’ncı maddesindeki süreler dikkate alınır. Özellikle aşağıdaki hususlar fesih için geçerli bir sebep oluşturmaz:
a) Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
b) İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
c) Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
e) 74’üncü maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
f) Hastalık veya kaza nedeniyle 25’inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
İşçinin 6 aylık kıdemi, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilir. İşverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir.”
DAVA SÜRESİNCE DİLEDİĞİ YERDE ÇALIŞABİLİR
Hizmet akdi feshedilen işçi, işe iade davası boyunca dilediği iş veya işyerlerinde çalışabilir. Ancak dava kesinleştiğinde mutlaka işverene işe başlama isteğini bildirmelidir. Bunu yapmazsa davanın bir anlamı da kalmaz.
1 AY İÇİNDE ÇAĞRI OLMAZSA DAVA GEREKİR
İşveren size bir ay içinde gel demezse veya işe başlama isteğinizi (bir ay içinde) cevapsız bırakırsa artık 4 ila 8 aylık işe başlatmama paranızı alacağınız gibi daha önce alamadığınız ihbar ve kıdem tazminatlarınız için ayrı bir dava gerekir. Bu davada da gerçek ücretleriniz üzerinden paralarınızı talep edebilirsiniz.
İŞ GÜVENCESİ VE İŞE İADE DAVASI
30 ve daha fazla işçi çalışan işyerlerinde, İşi altı aydan fazla devam etmiş işçiler için;
* İşçinin işten çıkarılması mutlaka yazılı olarak bildirilecek,
* Yazılı belgede mutlaka bir sebep olacak,
* Yazılı sebep işverence kanıtlanabilir ve doğru olacak. Bu şartların tersinden gidersek,
* İşten çıkış yazılı yapılmamışsa,
* Yazılı yapılmış ama içinde sebep yazmıyorsa,
* Sebep yazıyor ama doğru değil ve işverence kanıtlanamaz durumda ise;
İşçi, “bir ay içinde” iş mahkemesine başvurup işe iade davası açabilir.
1 aylık süre işten çıkışın bildirildiği tarihte başlayacak
İşçilerin işyerinden çıkarılması için 4857/17. madde gereğince önceden bildirme-ihbar şartı vardır.
İşçinin o işyerindeki kıdemi;
* 2 ile 6 ay arasında ise 2 hafta,
* 6 ay ile 18 ay arasında ise 4 hafta
* 18 ay ile 3 yıl arasında ise 6 hafta
* 3 yıldan çoksa 8 hafta öncesinde işçiye işten çıkarılacağı bildirilip iş arama izni de başlatılmalıdır. Fakat işveren dilerse bu sürelere ait ücreti peşin ödeyerek (adı ihbar tazminatıdır) işçiyi derhal işten çıkarabilir.
İşe iade davasındaki bir aylık dava açma süresi işten çıkma tarihinden değil, işten çıkarılacağını öğrendiği tarihten itibaren başlar, buna dikkat edilmesi gerekir.
Yani işveren 8 hafta önce bana, “Ey Ali, seni şu sebepten işten çıkarıyorum, 8 haftalık ihbar süren başladı, günde 2 saat iş arama iznin de başladı” diye yazılı bildirim yaparsa, 8 hafta daha o işyerinde çalışmam gerektiği halde bir aylık dava açma sürem başlamış demektir.
