Türkiye, fındıktan hak ettiğini kazanıyor mu?

Fındık hasadının eli kulağında&hellip; Toprak Mahsulleri Ofisi nin (TMO) bu yılki fındık taban alım fiyatları da ge&ccedil;en hafta a&ccedil;ıklandı. Y&uuml;zde 50 randıman Giresun kalite kabuklu fındığın taban fiyatı 17 TL, levant kalite fındığın taban fiyatı da 16,5 TL olarak belirlendi. İlk defa, taban alım fiyatlarının hasat &ouml;ncesi a&ccedil;ıklanması &ouml;nemli ve olumlu bir gelişme. Ziraat odalarından, ihracat&ccedil;ı birliklerine, ticaret borsalarından &uuml;retici birliklerine kadar sekt&ouml;r paydaşlarının kamuoyuna yaptıkları a&ccedil;ıklamalara bakılırsa, b&uuml;y&uuml;k &ccedil;oğunluk a&ccedil;ıklanan alım fiyatlarından memnun g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Herkes memnunsa bir sıkıntı yok ama bizce fiyatlara biraz da parite a&ccedil;ısından bakmakta fayda var. Neyi mi kastediyoruz? FINDIK/G&Uuml;BRE PARİTESİ Mesela son 5 yıllık bir karşılaştırma yaparsak, 2014 yılında &ccedil;ift&ccedil;i 1 kilogram fındık satarak yaklaşık 15 kilogram g&uuml;bre alabilirken, 2018 yılında aynı &ccedil;ift&ccedil;i 1 kilogram fındığının karşılığında 10 kilogram g&uuml;bre alabildi. Yani g&uuml;bre alım g&uuml;c&uuml; %33 azaldı. T&Uuml;İK verilerinden yola &ccedil;ıkarak fındık/g&uuml;bre paritesinin yanında bir de fındık/mazot paritesine bakalım. FINDIK/MAZOT PARİTESİ Yine 2014 yılında sattığı 1 kilogram fındık karşılığında trakt&ouml;r&uuml;ne 2,2 litre mazot koyabilen &ccedil;ift&ccedil;i, 2018 yılında 1 kilogram fındık karşılığında ancak 1,8 litre mazot satın alabildi. Bir diğer deyişle mazot alım g&uuml;c&uuml; y&uuml;zde 18 azaldı. Son 5 yıla baktığımızda girdi fiyatlarındaki artış oranının fındık &uuml;retici fiyatlarındaki artış oranının &ccedil;ok daha &uuml;zerinde olduğu net şekilde anlaşılıyor. O y&uuml;zden bu sezon piyasada oluşacak fındık fiyatlarına ve &ccedil;ift&ccedil;inin fındık kazancına da bu pariteler &uuml;zerinden bakmak daha sağlıklı olacaktır. Aslında biz bug&uuml;n fındık konusuna fiyatların biraz &ouml;tesinde değinmek istiyoruz. Sonu&ccedil;ta fındık, T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından herhangi bir tarım &uuml;r&uuml;n&uuml; değil. D&uuml;nyada &uuml;retimden ihracata kadar &ccedil;ok &ouml;nemli bir ağırlığımız var. Peki bu ağırlığın ekonomik karşılığı neden hafif kalıyor? İşte bu sorunun yanıtını, TMO nun raporlarındaki resmi rakamlar ve tespitler eşliğinde arayalım istedik. D&uuml;nyada yaklaşık 953 bin hektar alanda fındık &uuml;retimi yapılıyor. T&uuml;rkiye ise 728 bin hektar ile d&uuml;nya fındık dikim alanlarının ortalama y&uuml;zde 76&rsquo;sına sahip. Son 5 yıllık verilere baktığımızda T&uuml;rkiye&rsquo;nin fındık &uuml;retimi ortalama 541 bin ton. Bu da d&uuml;nyadaki toplam &uuml;retimin y&uuml;zde 62&rsquo;sini tek başımıza ger&ccedil;ekleştirdiğimiz sonucunu ortaya koyuyor. VERİMLİLİKTE SON SIRADAYIZ Peki fındık dikim alanı ve &uuml;retiminde lider olan T&uuml;rkiye, fındık veriminde de lider mi? Maalesef hayır&hellip; Hatta liderlik bir yana son sırada desek yanlış olmaz. İsterseniz bunu verilerle biraz somutlaştıralım. Son 5 yıllık ortalama verilere bakıldığında T&uuml;rkiye&rsquo;nin dekar başına fındık verimi 77 kilogram seviyesinde. Peki bizden hem dikim alanı hem de &uuml;retim a&ccedil;ısından a&ccedil;ık ara geride olan &uuml;lkelerde verimlilik ne durumda? Onun cevabını da FAO veriyor. 2013-2017 yılları arasını kapsayan 5 yıllık d&ouml;nemde ABD&rsquo;nin dekar başına fındık verimi 254 kilogram. Bir başka deyişle bizim 3 katımızdan fazla. Hemen yanı başımızdaki G&uuml;rcistan&rsquo;da dekar başına fındık verimi 178 kilogram. Bizim iki katımızdan fazla. Fındığın değerini olduk&ccedil;a iyi bilen ve katma değerli hale getirip d&uuml;nyaya pazarlayarak deyim yerindeyse bu işin kaymağını yiyen İtalya&rsquo;da dekar başına fındık verimi 146 kilogram. Azerbaycan&rsquo;da 118 kilogram, İspanya&rsquo;da ise 90 kilogram... Biz, yıllardır fiyat konusuna takılı kalırken, verimlilik tarafındaki sorunu es ge&ccedil;iyoruz. B&ouml;yle olunca da bir kısır d&ouml;ng&uuml; i&ccedil;erisinde her yıl fiyatlardaki oynaklık ve istikrasızlığı tartışıp duruyoruz. DAHA &Ccedil;OK FINDIK SATIP, DAHA AZ PARA KAZANIYORUZ Verimlilikte sınıfta kaldığımız ortada, peki ihracat performansımız nasıl? Sonu&ccedil;ta d&uuml;nyada son 5 yılda ger&ccedil;ekleştirilen fındık ve mamulleri ihracatına konu olan &uuml;r&uuml;nlerin kabuklu fındık olarak karşılığı ortalama 707 bin ton iken, bunun y&uuml;zde 72&rsquo;sini T&uuml;rkiye ger&ccedil;ekleştiriyor. Yani T&uuml;rkiye, sadece fındık dikim alanı ve &uuml;retim miktarında değil ihracatında da d&uuml;nyada ilk sırada yer alıyor. Bug&uuml;n, T&uuml;rkiye&rsquo;nin tarım &uuml;r&uuml;nleri ihracatında birinci sırayı fındık alıyor; fındığın tarım &uuml;r&uuml;nleri ihracatı i&ccedil;indeki payı 2018 yılı itibariyle y&uuml;zde 10 seviyesinde. Şimdi gelelim en can alıcı soruya: T&uuml;rkiye, b&ouml;yle değerli, sağlıklı ve stratejik bir &uuml;r&uuml;n&uuml;n ihracatından hak ettiği kazancı elde edebiliyor mu? Bunun da cevabını son 3 yıldaki ihracat verileri bize net şekilde g&ouml;steriyor. T&uuml;rkiye&rsquo;nin son 3 yıldaki i&ccedil; fındık ihracatına baktığımızda miktar bazında fındık ihracatımız artarken, ihracat gelirimiz tam tersine azalıyor. 2016 yılında 227 bin 500 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; eden T&uuml;rkiye, bu işten 1 milyar 981 milyon dolar kazanmış. Birim ihracat fiyatı kilogram başına 8,71 dolar. 2017&rsquo;de miktar bazında 269 bin 623 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; ederek miktar bazında bir artış sağlamamıza rağmen elde ettiğimi gelir 1 milyar 877 milyon dolara gerilemiş. Birim ihracat fiyatı kilogram başına 6,96 dolara d&uuml;şm&uuml;ş. 2018&rsquo;de ise miktar bazında yine bir artış s&ouml;z konusu. 279 bin 251 ton i&ccedil; fındık ihra&ccedil; etmişsiz ama buradan elde ettiğimiz d&ouml;viz daha da gerilemiş: 1 milyar 635 milyon dolar. Birim ihracat fiyatı, kilogram başına 5,86 dolara gerilemiş. Tıpkı verimlilikte olduğu gibi ihracat tarafında da bir terslik yok mu? DESTEKLEMELER KİME GİDİYOR? Bir diğer &ouml;nemli nokta destekleme politikasına dair. 2009 yılında y&uuml;r&uuml;rl&uuml;ğe konulan strateji &ccedil;er&ccedil;evesinde TMO&rsquo;nun fındık alım g&ouml;revi sonlandırılıp, &uuml;reticilere alan bazlı gelir desteği verilmeye başlandı. Alan bazlı gelir desteği olarak bug&uuml;ne kadar toplam 8 milyar TL&rsquo;yi bulan bir &ouml;deme yapıldı. Peki bu &ouml;demelerin ne kadarı ger&ccedil;ekten &ccedil;ift&ccedil;i ve &uuml;retim i&ccedil;in verildi? &Ccedil;&uuml;nk&uuml; bug&uuml;n fındık bah&ccedil;esi olan ve b&uuml;y&uuml;kşehirlerde farklı iş kollarında &ccedil;alışan bir&ccedil;ok kişi, arazi kendi &uuml;zerine kayıtlı olduğu i&ccedil;in fındık &uuml;retmese de alan bazlı destek alıyor. Ama ger&ccedil;ekten fındık &uuml;reten kiracı konumundaki &uuml;reticiler ise bu destekten yararlanamıyor. Fındığın hem verimini hem de kalitesini artırmayı hedeflediğimiz bir ortamda bu destek modeli kime, ne kadar yarıyor? Konu olduk&ccedil;a uzun&hellip; Fındıkta &ouml;ne &ccedil;ıkan sorunlar maalesef bunlarla sınırlı değil. Ama biz hazır hasat d&ouml;nemi gelmişken, yıllardır konuşulmasına rağmen g&ouml;zardı edilen bu meselelere yeniden dikkat &ccedil;ekmek istedik. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Türkiye, fındıktan hak ettiğini kazanıyor mu?

Diğer Yazılar