Kırmızı et üretiminde tehlike çanları

Hayvancılık sekt&ouml;r&uuml; uzun bir s&uuml;redir ekonomik sorunlarla boğuşuyor. Hızla artan girdi maliyetlerine karşın sabit kalan ve hatta gerileyen &uuml;retici fiyatları, sekt&ouml;r&uuml; uzun bir s&uuml;redir &ccedil;ift y&ouml;nl&uuml; sıkıştırıyor. Hem s&uuml;t hem de besi tarafına baktığımızda aslında tablo &ccedil;ok da farklı değil. &Uuml;retimin kırılgan bir yapıya b&uuml;r&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;, t&uuml;ketimin de alım g&uuml;c&uuml;ndeki gerilemeye paralel olarak d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; bir ortamda sekt&ouml;rde &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirlik neredeyse sıfır. Tarım-Analiz programına konuk olan Ulusal Kırmızı Et Konseyi nin (UKON) Y&ouml;netim Kurulu Başkanı Ahmet Hacıince ile hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;ndeki son durumu ve artan riskleri kırmızı et &ouml;zelinde değerlendirdik. Ahmet Hacıince, &ccedil;ok &ouml;nemli tespitler yaparken, ciddi uyarlarda da bulundu. Biz de &ldquo;s&ouml;z u&ccedil;ar, yazı kalır&rdquo; diyerek programın deşifresini sizlerle paylaşmak istedik. Girdi maliyetlerinin arttığı bir ortamda besicinin satış fiyatlarının gerilediğine dikkat &ccedil;eken Ahmet Hacıince, &ldquo;Şu anda besi sekt&ouml;r&uuml; ters maliyetle &ccedil;alışıyor. Maliyetler 48 lira bandında hatta 50 lirayı zorlarken, bir t&uuml;rl&uuml; karkas fiyatlarında artış olmadığı gibi geriye gittiği d&ouml;nemler de yaşıyoruz. Şu anda kesim fiyatları 40 lira ile 44 lira arasında dolaşıyor. Dolayısıyla besici kilogram başına en az 5 TL zarar ediyor. Bu durum s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir şey değil. Sekt&ouml;rden &ccedil;ıkma ve sekt&ouml;re k&uuml;sme oranı &ccedil;ok y&uuml;kselmeye başladı. Tehlikeli bir d&ouml;neme girdik&rdquo; uyarısında bulunuyor. Kırmızı ette kırılma noktalarının başında yem maliyetleri geldiğini ifade eden Hacıince, &ldquo;Yem Sanayicileri Birliği tarafından yapılan a&ccedil;ıklamalarda da belirtildiği gibi yem hammaddesinde y&uuml;zde 60 ve &uuml;zeri bir girdinin d&ouml;vize endekslendiğini g&ouml;r&uuml;yoruz. Yemini kontrol edemediğiniz bir maliyette de geriye d&ouml;n&uuml;k etin, karkasın fiyatını konuşmak &ccedil;ok doğru değil. K&ouml;kl&uuml; bir &ccedil;&ouml;z&uuml;me gidilmesi gerekiyor. Yem bitkisinde dışarıya bağımlılığın minimize edilmesi gerekiyor. Bununla ilgili de bitkisel &uuml;retimin kendi tarım alanlarımızda planlanması gerekiyor. Yani pancarın &uuml;retildiği toprakta her şey &uuml;retilebiliyor. Hangisi mantıklıysa yem bitkisinin &uuml;retimine i&ccedil;eride ağırlık vermemiz gerekiyor&rdquo; diyor. T&uuml;rkiye de bitkisel &uuml;retim alanında yem bitkilerinin ekim alanlarının azaldığını, diğer &uuml;r&uuml;nlerin ekim alanlarında artış olduğuna dikkat &ccedil;eken Hacıince, &ldquo;İ&ccedil;erideki &uuml;retimin desteklenmesi ve planlanması derken bunu kastediyorum. Yem bitkisi &uuml;retimi artarsa yem fiyatlarının ve maliyetlerinin de daha geri geleceğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum&rdquo; diyor. HAYVANCILIKTA MEVCUT SİSTEM RİSKLİ VE &Ouml;NG&Ouml;R&Uuml;LEMEZ Ahmet Hacıince, hayvancılıkta mevcut sistemin riskli ve &ouml;ng&ouml;r&uuml;lemez olduğunun altını &ccedil;izerek şu tespitlerde bulunuyor: &ldquo;Bu şekildeki sistemin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilmesi imk&acirc;nsız. Biz &uuml;lkedeki a&ccedil;ık hayvancılık, yaylım hayvancılığından git gide kopuyoruz. Bug&uuml;n k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvancılıkta bile kapalı sisteme d&ouml;n&uuml;ş s&ouml;z konusu. Bizim hızlı bir şekilde hayvancılığı baştan rehabilite etmemiz lazım. &Ouml;ncelikle &uuml;reticinin zarar etmeyeceğini garanti etmemiz lazım. Şu anda &uuml;retici, et&ccedil;i, s&uuml;t&ccedil;&uuml;, besici piyasaya g&uuml;venemiyor. Bir plansızlık s&ouml;z konusu. Herkes &lsquo;Bu sene daha iyi olacak&rsquo;, &lsquo;Seneye daha iyi olacak&rsquo; hayalleriyle &uuml;retim yapıyor. Hi&ccedil; kimsenin gelecekle ilgili bir garantisi yok. İnsanlar zarar etmeyeceği malı &uuml;retir, s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliğin temeli budur.&rdquo; İşte bu noktada devletin m&uuml;dahale kurumlarını g&uuml;&ccedil;lendirmesi ve devreye sokması gerektiğini savunan Ahmet Hacıince, Et ve S&uuml;t Kurumu (ESK) gibi kurumların g&uuml;&ccedil;lendirilmesi ve &uuml;retici lehine zamanında m&uuml;dahale edebilecek reflekslere sahip olması gerektiğini ifade ediyor. Hacıince, &ldquo;ESK, her ay bir fiyat a&ccedil;ıklaması lazım. Eğer piyasada a&ccedil;ıklananın altında bir fiyat oluşursa da ESK m&uuml;dahale kurumu olarak devreye girmeli. Et ve S&uuml;t Kurumunun iyi bir fiyat a&ccedil;ıklaması lazım ki &uuml;reticiler zarar etmekten kurtulsunlar &ccedil;&uuml;nk&uuml; besi sekt&ouml;r&uuml;nde k&uuml;sen bir daha geri gelmiyor. Ancak bizde m&uuml;dahale kurumları &ccedil;alışmıyor &ccedil;&uuml;nk&uuml; m&uuml;dahale kurumlarının bir &ouml;zg&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; yok&rdquo; diye konuşuyor. &ldquo;&Uuml;RETİCİNİN ARKASINDA DURAN M&Uuml;DAHALE KURUMU YOK&rdquo; Kurumların işlevselliğini yitirdiği vakit sekt&ouml;r i&ccedil;in &ccedil;ok da anlamı kalmadığını belirten Hacıince, &ldquo;Hem et hem de s&uuml;t konseyleri kuruldu. Maliyeti belirtiyorsunuz ama hi&ccedil;bir zaman &uuml;reticiye alım garantili bir şey sunamıyorsunuz. Ulusal Kırmızı Et Konseyi olarak maliyetleri a&ccedil;ıklıyoruz. Bu işin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir olması i&ccedil;in de maliyetin &uuml;zerine mutlaka minimum y&uuml;zde 10 fiyat konmasının gerekli olduğunu s&ouml;yl&uuml;yoruz. Fakat biz fiyat a&ccedil;ıklarsak belirleyeceğimiz fiyatın arkasında duracak bir merci yok. Bizim a&ccedil;ıkladığımız fiyat havada kalacak. Onun i&ccedil;in m&uuml;dahale merciini g&uuml;&ccedil;lendirmemiz lazım. İnsanların &uuml;rettiği &uuml;r&uuml;nden zarar etmeyeceğini anlatmamız ve netleştirmemiz lazım&rdquo; diyor. &ldquo;RESMİ MERCİLER İŞLEVSİZ DURUMDA&rdquo; Ahmet Hacıince&rsquo;ye g&ouml;re, bunun temel nedeni de plansızlık&hellip; Hacıince, &ldquo;Plansız bir &uuml;retim projeksiyonu var. Bu &uuml;lkeye ne kadar hayvan lazım, ne kadar k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş, ne kadar b&uuml;y&uuml;kbaş, ne kadar yem lazım&hellip; Bunun temel &ouml;ğesi &uuml;retim planlaması ama bizde şu anda bir plansızlık var. İnsanlar gidiyor &lsquo;bir &ccedil;iftlik yapacağım&rsquo; diyor, parası varsa yapıyor ama hi&ccedil;bir merci bu &ccedil;iftlik sahibine &lsquo;t&uuml;keteceğin yemin ne kadarını &uuml;reteceksin?&rsquo; diye sormuyor. Yurt dışında b&ouml;yle değil, &ccedil;iftlik yapacağın zaman sorduğu ilk şey &lsquo;ne kadar arazin var, t&uuml;keteceğin yemin ne kadarını &uuml;retiyorsun?&rsquo;. Bizde bu mercilerin hepsi n&ouml;tr ve şu anda işlevsiz. İsteyen istediğini yapabiliyor &uuml;retim bazında... Plansızlık dediğim buradan başlıyor&rdquo; yorumunda bulunuyor. HAYVANCILIK İŞLETMELERİNDE KAPASİTE KULLANIM ORANLARI D&Uuml;Ş&Uuml;YOR Son d&ouml;nemde hayvancılık işletmelerinin kapasite kullanımlarında ciddi bir d&uuml;ş&uuml;ş olduğuna dikkat &ccedil;eken Hacıince, &ldquo;&Uuml;lkede şu anda entegre et tesisleri, mezbahalarda &ccedil;ok ciddi bir şekilde kapasite kullanım oranları d&uuml;ş&uuml;yor. Besi &ccedil;iftliklerinin şu an y&uuml;zde 50&rsquo;nin altında kapasiteyle &ccedil;alıştığını belirten Hacıince, mezhabalarda ise kapasite kullanım oranlarını y&uuml;zde 30&rsquo;un altına d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;n&uuml; s&ouml;yl&uuml;yor. Hacıince, işletmelerdeki mevcut durumu ş&ouml;yle &ouml;zetliyor: &ldquo;Kesime giden hayvanın yerine &uuml;retici yeni mal koymuyor, koyduğunu da bankanın talebi doğrultusunda olacak kadar hayvan koyuyor. Herkes i&ccedil;ine girdiği bu finans girdabını y&ouml;netmek i&ccedil;in yapıyor şu anda hayvancılığı...&rdquo; &ldquo;BESİCİ &Uuml;RETİMİ BIRAKIYOR, YENİ &Ccedil;İFTLİKLERE HİBE VERİLİYOR&rdquo; Ahmet Hacıince, tarım sekt&ouml;r&uuml;ne bakış a&ccedil;ısına dair de şu tespitlerde bulunuyor: &ldquo;Hayvancılık bir insanın ikinci işi olamaz, tek işi olması lazım. Bizde ise şu anda maalesef ikinci, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; iş durumunda. Yatırımcıya sınır yok, &lsquo;yeter ki yatırım yapın&rsquo; diyorlar. Maalesef şuanda tecr&uuml;be ve bilginin yatırım yapanlar a&ccedil;ısından bir değeri yok. Bu da bu sancılara yol a&ccedil;ıyor. &Uuml;lkenin kırsal kalkınma desteklerinde h&acirc;l&acirc; &ccedil;iftliğe, ahıra ve mezbahaya yatırım, hibe desteği var. Geriye d&ouml;n&uuml;p bakıyoruz, mevcutların hepsi y&uuml;zde elli ve altı kapasiteyle &ccedil;alışıyor ama siz yenilerine destek veriyorsunuz. Benim plansızlık dediğim bu... Her anlamda planlamaya ihtiyacımız var. Besi materyali, yem bitkisi &uuml;retimi, işletme ve pazarlama dahil olmak &uuml;zere yatırımın her aşamasında sıfırdan bir planlama yapılması gerekiyor.&rdquo; Hayvancılığın bir&ccedil;ok meslek dalına g&ouml;re &ccedil;ok daha zor ve ağır şartlarda yapıldığını ifade eden Hacıince, canlı ile uğraşmanın yarattığı risklerden de bahsediyor. Yeni neslin artık deden ve babadan kalma bu mesleği icra etmekten ka&ccedil;ındığını ifade eden Hacıince, &ldquo;Hayvancılık yapanların hi&ccedil;bir &ouml;zel hayatı olmaz &ccedil;&uuml;nk&uuml; hayvanın i&ccedil;inden &ccedil;ıkamazsınız. Bu kadar emek &ccedil;ekersiniz ama g&uuml;n&uuml;n sonunda da zarar edersiniz. İşin i&ccedil;ine kendi iş&ccedil;iliğinizi katıp yevmiyenizi maliyet olarak yazsanız tamamen zarar edersiniz. Ama hep zarar ettiği i&ccedil;in de kendi finansının hep eridiğini g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; i&ccedil;in de bu iş artık yavaş yavaş terk edilmeye başlandı&rdquo; diyor. İşte bu noktada bir de paradoksa dikkat &ccedil;ekiyor. Bir tarafta hayvancılıktan &ccedil;ıkanlar var, &ouml;te tarafta ise aynı işe yatırım yapılması i&ccedil;in teşvik ve hibeler var. Tarım sekt&ouml;r&uuml; ile uzaktan yakından ilgisi olmayanlara k&ouml;r&uuml; k&ouml;r&uuml;ne hibe ve teşvik verilmesini yanlış bulan Hacıince, &ldquo;&Ouml;nce, &lsquo;insanlar neden bu işi terk ediyor, bu işten &ccedil;ıkıyor?&rsquo; diye sorgulamak lazım. Bu iş neden y&uuml;r&uuml;m&uuml;yor, nerede tıkanıyor?&rdquo; sorularının yanıtlanması gerektiğini belirtiyor. MERALARI YOK ETMİŞİZ S&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir hayvancılık a&ccedil;ısından mera, &ccedil;ayır ve otlaklara sahip &ccedil;ıkılması ve iyi y&ouml;netilmesi gerektiği aşikar. Bu konuda Ahmet Hacince&rsquo;nin de s&ouml;yledikleri &ouml;nemli: &ldquo;T&uuml;rkiye&rsquo;de mera alanları 1975 yılında 21 milyon hektar iken şu anda T&uuml;rkiye&rsquo;deki mera alanı 11 milyon hektara kadar geriledi. Ciddi bir kayıp var. Nereye gitti bu kadar mera? Bir miktarı Orman Bakanlığı tarafından alınmış, bir miktarı yayla olmuş, g&uuml;n&uuml; birlik alan olmuş, turizm alanı olmuş. Git gide meralar daralmış. Hayvancılıkta d&uuml;nyaya ihracat yapan &uuml;lkelere baktığınız zaman sistemin ana teması mera. Bizim meralarımızın verimsiz olduğunu s&ouml;yleniyor. Doğru bir tespit ayrıca kuraklık da var. Ama d&uuml;nyada et &uuml;retiminde g&uuml;&ccedil;l&uuml; olan &uuml;lkelere baktığımız zaman, bug&uuml;n Avustralya&rsquo;nın &uuml;&ccedil;te ikisi &ccedil;&ouml;l... ABD&rsquo;de et &uuml;retiminde g&uuml;&ccedil;l&uuml; olan eyaletler resmen &ccedil;&ouml;l... Biz neden bir t&uuml;rl&uuml; gidip de oralardan tecr&uuml;be kazanıp bu meraları ıslah etmiyoruz? Burada bir soru işareti var. İkincisi meralar bug&uuml;ne kadar hep sahipsiz kalmış. &Ouml;rnek vereyim, Orman Bakanlığının 15 bin silahlı g&uuml;c&uuml; var, ormanın bir bakanlığı var, bir genel m&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; var. Ama meracılık hi&ccedil;bir zaman i&ccedil;in bir daire başkanlığından daha b&uuml;y&uuml;k bir hale gelmemiş, hep k&uuml;&ccedil;&uuml;k kalmış. Ve mera gitgide k&uuml;&ccedil;&uuml;lm&uuml;ş, hi&ccedil; sahibi olmamış. Bazen politikaya kurban gitmiş, bazen siyasete alet olmuş. Her g&uuml;n bedava karın doyurabilecek bir maliyet sisteminden kopup da her g&uuml;n para yutan bir kapalı sistemi hayvancılığı tercih ederseniz bundan sonra bırakın eti ucuz yemeyi, etin tedarikinde daha &ccedil;ok zorluk &ccedil;ekmeye başlarsınız.&rdquo; T&uuml;rkiye&rsquo;nin tarım sekt&ouml;r&uuml;nde yaşadığı acı tecr&uuml;belerden ders &ccedil;ıkarması gerekiyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; tarımsal &uuml;retim dengeleri her ge&ccedil;en g&uuml;n daha kırılgan bir h&acirc;l alıyor. Bug&uuml;n net olarak g&ouml;r&uuml;yoruz ki kapalı sistemde yem bitkisi ithal ederek ve hayvanın &ouml;n&uuml;ne hazır yem koyarak bu işi s&uuml;rd&uuml;rmek m&uuml;mk&uuml;n değil. Meraların nicelik olarak korunması ve nitelikli hale getirmek &uuml;zere ıslah &ccedil;alışmalarının yapılması elzem&hellip; Hacıince&rsquo;nin şu tespiti de konuyu &ouml;zetliyor aslında: &ldquo;Biz T&uuml;rkiye&rsquo;de hayvanın ayağına ot g&ouml;t&uuml;r&uuml;yoruz. Yurt dışında ise hayvanı otun ayağına g&ouml;t&uuml;r&uuml;yorlar. Hangisinin maliyeti daha ucuz? Otu hayvanın ayağına g&ouml;t&uuml;r&uuml;rseniz bu maliyetler asla d&uuml;şmez, hayvanı otun ayağına g&ouml;t&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;zde bu s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir maliyet olur. Meralar altın değerinde şu an hayvancılıkta. Bug&uuml;n baktığınız zaman ekranlarda g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;z y&uuml;ksek yaylaların ge&ccedil;mişte hep mera. Biz o meraları tatilimize, g&uuml;nl&uuml;k rahatımıza tercih etmişiz maalesef.&rdquo; Başka s&ouml;ze gerek var mı? İrfan Donat &ndash; Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Kırmızı et üretiminde tehlike çanları

Diğer Yazılar